Туркия президентлик сайловлари иккинчи босқичга ўтиши сабаблари
-
Туркия президентлик сайловлари иккинчи босқичга ўтиши сабаблари
Мустақил сиёсий доиралар башоратига кўра, Туркияда президентлик сайловлари иккинчи турга узайтирилди ва Туркиядаги президентлик сайловларида ҳукмрон Адолат ва тараққиёт партияси ва “Республика” коалицияси кўпчилик овозларни йўқотди.
Бу ҳақда Туркия Олий сайлов кенгаши хабар берди.14-май куни бир вақтнинг ўзида 88,48 фоиз халқ иштирокида бўлиб ўтган президентлик ва парламент сайловларида Туркия сайловлари тарихидаги энг юқори иштирок кўрсаткичи қайд этилди”. Эълон қилинган статистик маълумотларга кўра, Туркия халқининг 12 фоиздан камроғи президентлик сайловларида қатнашмаган. Туркия Республикасининг 100 йиллик тарихида иштирок этиш даражаси 70% дан паст бўлган ва фақат икки марта 64% га этган. Туркиядаги сайлов қонунларига кўра, ҳар бир фуқаро фақат олдиндан белгиланган битта жойда овоз бериши мумкин ва ҳукумат овоз бермаган фуқароларни жаримага тортиш ҳуқуқига эга. Бироқ бу қонун ҳозиргача амалга оширилмаган ва овоз бермагани учун ҳеч ким жаримага тортилмаган.
Туркиядаги президентлик сайловлари натижалари шуни кўрсатадики, Ражаб Тоййиб Эрдўғоннинг овозлари сони ўтган йиллар давомида доим камайган. Мисол учун, Туркияда ўтган президентлик сайловлари натижаларига кўра, Ражаб Тоййиб Эрдўған 52 фоиз овоз тўплаб, Туркия президенти лавозимини эгаллашга муваффақ бўлди. Бироқ шу йилнинг 14 май куни бўлиб ўтган президентлик сайловида Эрдўғон сайловчиларнинг 50 фоиздан кам овози билан биринчи турда ғалабасини нишонлай олмади. Бунинг сабаби аниқ. Иқтисодий соҳада нотўғри сиёсат юритилиши ва инфляция даражасининг ошиши ва миллий пул бирлигининг қадрсизланиши билан турк халқи ҳаётида инқирозларнинг пайдо бўлиши ва ташқи сиёсатда хатоларнинг такрорланиши ва қўшни давлатларга нисбатан тажовузкор ҳарбий сиёсатни қабул қилиш жорий сайловларда Ражаб Тоййиб Эрдўғаннинг овозларини камайтирган муаммолар жумласидандир.
Шу ойнинг 28-май куни бўлиб ўтиши режалаштирилган президентлик сайловининг иккинчи босқичида Туркиянинг амалдаги президентини Камол Қиличдорўғли билан қаттиқ рақобат кутаётгани аниқ. Ўз-ўзидан кўриниб турибдики, иккинчи турда Туркия президентлигига номзодлар сайловда иштирок этмаган одамлардан исталган миқдордаги овозни тўплай олсалар, ўзларини Туркиянинг кейинги президенти деб ҳисоблашлари мумкин.
Шуниси аниқки, президентлик сайловида учинчи номзод жуда муҳим ва таьсирчан рол ўйнайди. Сайловнинг учинчи номзоди, президентлик сайловларида беш фоиздан ортиқ овозга эга бўлган Синан Ўған ғалаба қозонган номзодлардан бирортаси билан келишса, ўз овозини ўша номзодга бериши мумкин. Аслида Ражаб Тоййиб Эрдўған ва Камол Қиличдарўғли Синан Ўғаннинг ёрдамига жуда муҳтож бўлиб қолган. Яьни Синан Ўғаннинг иккинчи босқичга чиққан икки номзоддан бирига берган овози ҳал қилувчи аҳамиятга эга ва Туркиянинг кейинги президентини белгилаши мумкин.
Туркияда иккинчи турга узайтирилган президентлик сайловлари билан бир қаторда Туркия парламенти сайловлари натижалари ҳам муҳим саналади. Туркия парламентидаги жами 600 ўриндан ҳисобланган овозларга кўра, "Республика коалицияси” Адолат ва тараққиёт партияси, Миллий ҳаракат партияси ва илк исломчи Туркия Бош вазири Нажмедин Эрбоқоннинг ўғлига тегишли Янги рифоҳ партияси парламентдаги жами 322 ўринни эгаллади. “Республика” коалицияси парламентдаги кўпчилик ўринларни эгаллашга муваффақ бўлганига қарамай, бироқ, бу коалиция ўтган даврдаги умумий овозларнинг 53 фоизини ва 342 депутатлик ўрнини қўлга киритган даврга нисбатан ҳақиқатда бу даврда 20 депутатлик ўрнини йўқотди. Кемал Қиличдарўғли бошчилигидаги "Меллат иттифоқи" мухолиф партиялар коалицияси сифатида 212 ўринни қўлга киритди. Айни пайтда Меҳнат ва эркинлик коалицияси 66 ўринни қўлга киритган. Курд, Яшил ва Келажак сўл партиялари бироз заифлашган ва 2018 йилги сайловлардан бешта кам ўрин олган.
Туркиядаги президентлик сайловларининг умумий хулосасида шуни айтиш керак:Туркия халқини сайловдаги номзодларга мойил қиладиган нарса Туркиянинг иқтисодий аҳволини яхшилаш ваъдаларидир. Кўриниб турибдики, сўнгги бир неча йил ичида Эрдўғаннинг иқтисодий жамоаси Туркия ичидаги инқирозга учраган иқтисодиётнинг хаотик ҳолатини яхшилай олмади. Аслида Ражаб Тоййиб Эрдўғон бу соҳадаги имкониятларини бой берди. Айни пайтда ҳукмрон Адолат ва Тараққиёт партиясининг биринчи ўн йиллигида Туркия иқтисодиётини ривожлантирган Али Бабажан каби нуфузли шахслар ҳозир Камол Қиличдарўғлининг иқтисодий жамоасида рол ўйнамоқда.
Ташқи сиёсат соҳасида, авваллари Эрдўғон ҳукумати ташқи ишлар вазири бўлиб ишлаган Аҳмет Довутўғли каби шахслар энди Камол Қиличдорўғли жамоасига қўшилди. Шундай қилиб, нормал шароитда Киличдароғлунинг иккинчи турда ғалаба қозониш имконияти кўпроқ эканини тахмин қилиш мумкин. Айниқса, у Туркия ташқи сиёсатини агрессив режимдан чиқаришга ваъда берган.
