Əraqçi Bakıda; İkitərəfli əməkdaşlığın gücləndirilməsi Xarici İşlər nazirinin səfərinin gündəliyindədir
İranın xarici işlər naziri dünən axşam Tehran-Bakı münasibətlərinin həssas bir mərhələsində siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi məsələlərini müzakirə etmək üçün Bakıya yola düşüb; iki ölkənin münasibətlərinin dəyişkən tarixi və regional inkişaflar nəzərə alınmaqla, bu səfər ikitərəfli qarşılıqlı əlaqələrdə yeni bir istiqamət yarada bilər.
Seyid Abbas Əraqçi dünən axşam (7 dekabr, bazar günü) Tehrandan Azərbaycan Respublikasına yola düşüb və bir saat sonra Xarici İşlər Nazirliyinin regional baş direktoru və Tehrandakı Azərbaycan səfiri tərəfindən qarşılanaraq Bakının Heydər Əliyev adına Hava Limanına gəlib. Bu səfər Tehran-Bakı münasibətlərinin, bəzən yüksəlişlərə və enişlərə baxmayaraq, İran İslam Respublikasının Cənubi Qafqazdakı qonşuluq siyasətinin ən vacib istiqamətlərindən biri olduğu bir şəraitdə baş verir.
İran və Azərbaycan Respublikası arasındakı münasibətlər dərin tarixi, mədəni və xalqlararası əlaqələrə əsaslanır və son üç onilliyin siyasi inkişafları ilə məhdudlaşmır. Bu əlaqələr, Azərbaycanın müstəqillik qazanmasından bəri siyasi, iqtisadi və mədəni əməkdaşlığın formalaşmasının əsas təməlini təşkil etmişdir. İran Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələrdən biri olmuş və 1960-cı illərdən bəri fəaliyyət göstərən Bakıdakı konsulluq nümayəndəliyini səfirlik səviyyəsinə qaldırmışdır. Kritik məqamlarda Tehran həmçinin Azərbaycan hökumətinin suverenliyinin möhkəmləndirilməsini dəstəkləmişdir.
Qonşuluq və regional sabitlik prinsipi həmişə İranın Azərbaycana qarşı siyasətinin mərkəzində olmuşdur. Məsələn, Tehran Cənubi Qafqazdakı hadisələri regionun kollektiv təhlükəsizliyinin bir hissəsi hesab edir və beynəlxalq sərhədlərdə hər hansı bir dəyişikliyə qarşı çıxmağı vurğulayır. Bu siyasət həmçinin Bakıda son qarşılıqlı əlaqələrdə və iki ölkənin rəsmiləri arasında siyasi danışıqlarda da öz əksini tapmışdır.
Bu arada, Əraqçinin Bakıya səfəri iki ölkə arasında müntəzəm məsləhətləşmələrin davamı olaraq baş tutur. İran-Azərbaycan münasibətləri çoxşaxəli, genişdir və iqtisadiyyat, enerji, nəqliyyat, mədəniyyət, sərhəd təhlükəsizliyi və regional əməkdaşlıq sahələrini əhatə edir. Bəzən fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, son üç onillikdə münasibətlərin ümumi tendensiyası genişlənir və hər iki tərəf fikir ayrılıqlarının dialoq yolu ilə idarə olunmasının vacibliyini dəfələrlə vurğulayıb.
Xarici İşlər nazirinin səfəri ərəfəsində İRNA-ya verdiyi açıqlamada ölkəmizin Bakıdakı səfiri Müctəba Dəmirçilu bildirib: “Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirinin dəvəti ilə keçirilən bu səfər iki ölkənin Xarici İşlər Nazirlikləri arasında müxtəlif səviyyələrdə davam edən müntəzəm məsləhətləşmələr çərçivəsindədir. Əlbəttə ki, iki ölkənin Xarici İşlər nazirləri arasında görüşlərin davam etdirilməsi münasibətlərin irəliləyişini nəzərdən keçirmək, əldə edilmiş razılaşmaların icra dərəcəsini qiymətləndirmək, münasibətlərin inkişafına mane olan amilləri müəyyən etmək və aradan qaldırmaq üçün əlaqələndirmə aparmaq, eyni zamanda hər bir ölkənin perspektivindən vacib olan və onların maraqlarına təsir edən yeni məsələləri həll etmək üçün dəyərli bir fürsətdir. İran və Azərbaycan Respublikası arasındakı münasibətlər yalnız ikitərəfli məsələlər və müzakirələrlə məhdudlaşmır və iki ölkənin bir çox regional və beynəlxalq məsələlərdə ortaq məxrəci və əməkdaşlığı var ki, bunlar təbii ki, bu səfər zamanı müzakirə olunacaq”.
Azərbaycan Respublikasının mediasında da bu səfər müsbət əksini tapıb. Azernews, APA və Trend xəbər agentlikləri öz reportajlarında Əraqçinin səfərini iki ölkə arasında “yeni dialoq mərhələsi”nin əlaməti kimi xarakterizə ediblər və bunu iqtisadi əməkdaşlığı, regional koordinasiyanı və ikitərəfli münasibətlərin inkişafını gücləndirmək üçün bir fürsət hesab ediblər. Bu media orqanlarının Tehran-Bakı münasibətlərinin əhəmiyyətinə və gələcək əməkdaşlığa müsbət baxışı vurğulaması, Bakının Tehranla qarşılıqlı əlaqəni davam etdirmək əzmini əks etdirir.
Bu səfərin gündəliyinə iqtisadi münasibətlər, tranzit, sərhəd əməkdaşlığı, regional məsələlər və birgə layihələrin həyata keçirilməsi kimi vacib məsələlər daxildir. İran həmişə layihələrin ölkələrin milli suverenliyi və beynəlxalq hüquq prinsipləri çərçivəsində həyata keçirilməsi şərtilə tranzit və regional əlaqənin inkişafını dəstəkləyib. İranın Zəngəzur dəhlizi də daxil olmaqla bəzi layihələrə qarşı çıxması hüquqi və təhlükəsizlik mülahizələrinə əsaslanıb və heç vaxt Azərbaycanın Naxçıvan və ya Türkiyə ilə münasibətləri prinsipinə yönəlməyib.
Bu baxımdan, İran və Azərbaycan arasında tranzit əməkdaşlığının uzun bir tarixi var. Son 34 ildə İran Naxçıvan Muxtar Respublikasının heç bir gözlənti olmadan Azərbaycan ərazisinə çıxışını asanlaşdırıb və iki ölkə arasında dörd sərhəd keçid məntəqəsi 24 saat fəaliyyətdə olub. Kəlalə-Ağbənd körpüsünün istismara verilməsi ilə iki tərəfin rabitə şəbəkəsinə beşinci sərhəd keçid məntəqəsi əlavə olunacaq.
Birgə infrastruktur layihələri də əməkdaşlığın mühüm hissəsini təşkil edir. Bəndlərin və su elektrik stansiyalarının tikintisi, yol və dəmir yolu nəqliyyat şəbəkələrinin, sərhəd qurğularının və enerji ötürücü xətlərinin birləşdirilməsi Tehran və Bakının son illərdə həyata keçirdiyi planlar arasındadır. Bu layihələrin inkişafı iqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsində və siyasi anlaşılmazlıqların azaldılmasında mühüm rol oynayır. Mədəni və populyar sahədə, geniş ortaq cəhətləri nəzərə alaraq, iki ölkə mədəniyyət günləri keçirməyi, uçuşları artırmağı və vətəndaşların hərəkətini asanlaşdırmağı planlaşdırıb.
Bu arada, İranın Ermənistanla münasibətləri həmişə Tehran-Bakı danışıqlarında müzakirə mövzusu olub. İranın bu məsələdəki siyasəti münaqişə tərəflərindən heç birinin siyasi və ya hərbi tərəfini tutmamaqdır və Tehran həmişə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü vurğulayıb. Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığı ilk rəsmi sənəd 1992-ci ilin may ayında İranın təşəbbüsü ilə hazırlanmış "Tehran Bəyannaməsi" olub.
Ölkəmizin Bakıdakı səfiri bu məsələ ilə bağlı İRNA-ya bildirib: Münaqişələrin həlli, sülh və sabitliyin bərqərar olması regiondakı bütün ölkələrin maraqlarına uyğundur. İran İslam Respublikasının prinsipial mövqeyi həmişə Qarabağ da daxil olmaqla münaqişələrin beynəlxalq hüququn tanınmış prinsipləri əsasında sülh yolu ilə həllini vurğulayıb və bu baxımdan işğal olunmuş ərazilərin azad edilməsinin vacibliyini vurğulayıb və təşəbbüslər göstərib. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünə hörmətin Ermənistan tərəfindən vurğulandığı və aydınlaşdırıldığı ilk sənəd 1992-ci ilin may ayında Tehran Bəyannaməsidir. Münaqişələrin həlli, şübhəsiz ki, İran və Azərbaycan Respublikası arasında gələcək əməkdaşlığa, o cümlədən son illərdə dayandırılmış birgə sərhəd layihələrinin həyata keçirilməsinə yol açacaq. Sülh və sabitliyin bərqərar olması regionda iqtisadi layihələr üçün lazımi təhlükəsizliyi təmin edəcək və regiondakı bütün ölkələr bundan faydalanacaq və regionun iqtisadi inkişafına töhfə verəcək. Təbii ki, regiondakı bütün ölkələr bundan faydalanacaq. Regionda davamlı sabitliyə nail olmaq üçün hərtərəfli yanaşma və regiondakı bütün ölkələrin maraqlarının nəzərə alınması tələb olunur. Bu baxımdan, regional layihələrin regiondakı ölkələrin potensialından istifadə etməklə həyata keçirilməsi, qarşılıqlı faydaların təmin edilməsi və regionun geosiyasi manipulyasiyasının qarşısının alınması vacibdir.
