Pars Today

İran’ın kitap başkentini seçme merasiminin kapanış töreni geçen hafta 27 Şubat Çarşamba günü düzenlendi ve Kaşan kenti İran’ın dördüncü kitap başkenti olarak açıklandı. Kitap okuma alışkanlığını yaygınlaştırmayı amaçlayan İran kitap başkenti etkinliği 21 Mart 2018 tarihinde resmen başlıyor.

İran kitap başkenti etkinliği, her yıl bu çerçevede bir kent ülkenin kitap başkenti olarak seçilmesini öngörün bir etkinliktir. Aslında bu proje, dünya kitap başkenti projesinden esinlenerek hazırlanan bir projedir, ancak icra yapısı bakımından İran’ın kültürel faaliyetlerine uygun olarak değiştirilmiştir.

Dünya kitap başkenti projesi 2001 yılından bu yana uygulanıyor ve her yıl UNESCO bu ünvanı kitap ve kitap okuma alışkanlığı alanında takdire şayan emek harcayan bir kente veriyor.  UNESCO’nun amacı ise böylece kitapla ilgili kültürel etkinliklerin düzenlenmesi aracılığı ile insanları kitap okumaya teşvik etmektir.

 

 

İran’da ise bu seçim, seçilen kent için hiç bir mali kazanç ve getiri sağlamıyor ve sadece kitap ve kitap okuma alışkanlığı alanında en iyi faaliyetleri takdir etmeyi amaçlıyor. Bu projelerin bazı amaçları ise kamu ve özel kurumların kitap alanında işbirliği ve katılımını geliştirmek, özel sektörde var olan sermayeleri cezbetmek, kitap alanında yeni düşünceleri ve planları desteklemek, kültür alanında programları genişletmek ve kültürel adaleti ve kitap okumayı takviye etmekten birarettir.

 

 

İran kentleri arasında kitap başkenti ünvanını kazanmak için gerçekleşen rekabetlerin ilk yıllarında Ahvaz kenti yenilikçi programları sunmak, katılımları arttırıcı planlar hazırlamak, STK’lar, sanayi ve spor ve kültür merkezleri ve özel sektörün kapasitelerini etkili biçimde kullanmak gibi etkinlikleri yüzünden İran’ın ilk kitap başkenti olarak seçildi. İkinci yılda bu ünvanı Nişabur kenti kazandı. Bu kentin İran’ın ikinci kitap başkenti seçilmesinde etkili olan etken ise kentte faaliyet yürüten kamu ve özel kurumların arasında kitapla ilgili faaliyetlerde uygun koordinasyon sağlamaktı.

 

 

İran kitap başkenti rekabetlerinin üçüncü yılında, geçen sene Buşehr kenti İran kitap başkenti seçildi. Buşehr kenti kitap okuma alışkanlığını geliştirme projelerine destek vermesi yüzünden bu ünvanı kazandı. Nitekim sonlarına yaklaştığımız üçüncü yılda Buşehr kenti ve eyaleti genelinde kitap alanında önemli çalışmalar gerçekleştirildi. Buşehr kenti bu yılda 32 yeni projeyi uyguladı ve “özgürlüğe kavuşma yolları pahalıdır, kitap ise bir istisnadır” sloganı ile bir yıl boyunca bu ünvanı taşımayı başardı.

 

 

Şimdi ise İran kitap başkenti projesinin dördüncü yılının arifesindeyiz. Geçen 27 Şubat tarihinde düzenlenen merasimde İsfahan eyaletinde yer alan Kaşan kenti jüri heyeti tarafından final aşamasına gelme hakkı kazanan 10 kent arasında İran kitap başkenti olarak seçildi, Batı Azerbaycan eyaletinden Mahabad kenti, Fars eyaletinde Sadra kenti, Huzistan eyaletinde Dezful kenti ve Yezd eyaletinin merkezi Yezd kenti de takdir edildi.

 

 

Öte yandan jüri heyetinin final aşamasına gelme hakkı tanıdığı 20 köyün arasından da Fars eyaletinin Fahlian köyü kitap okuma alışkanlığını yaygınlaştırma ve geçen sene için belirlenen programları uygulama alanında başarılı olması yüzünden dördüncü dönem köyler ve aşiretlerde kitapseverler festivalinin birincisi olarak açıklandı.

Bu çerçevede ayrıca Kuzey Horasan’ın Esfidan köyü, Fars eyaletinin İmamzade Bezm köyü, Kohkiluye Boyer Ahmed eyaletinde Dehno Lodab köyü, Fars eyaletinde Fişur köyü, Kuzey Horasan’da Bezenc köyü, Rezevi Horasan eyaletinde Fadafen köyü, Yezd eyaletinde Şerefabad köyü, Mazandaran’da Kadıkolay köyü, Hemedan eyaletinde Hüseyinabad Karhane köyü ve Huzistan eyaletinde de Basedi köyü dördüncü festivalin seçkin köyleri olarak açıklandı.

 

 

Şimdi gelin hep birlikte İran’ın dördüncü kitap başkenti, tarihi Kaşan kenti ile yakından tanışalım.

Kaşan kenti İsfahan eyaletinin önemli kentlerinden biridir. Kaşan’ın deniz seviyesinden yüksekliği 1600 metredir ve Tahran’ın 240 km güneyinde yer alır. Kaşan kenti karayolları ve demiryolları üzerinden Tahran ve İsfahan kentleri ile bağlantılıdır.

 

 

Kaşan nüfusu yaklaşık 400 bin kadardır. Bu güzel ve büyük kent İran’ın merkezinde büyük çölün batısında yer alan bir kenttir. Kaşan ta eski zamanlardan beri deri, seramik, bakır ve özellikle Kamsar ilçesinin çiçek bahçeleri ve gül suyu ile ünlüdür. 7 bin yılık mazisi olan Kaşan kenti ayrıca önemli arkeolojik merkezlerden biridir. Bir çok tarihçi ve seyyah bu kenti ziyaret etmiş ve Kaşan’dan evrensel medeniyetin beşiği olarak söz etmiştir.

 

 

Sialk, merkezi İran’da ilk medeniyetin adıdır ve hali hazırda da bu kentin 3 km güneybatısında yer alır. Kaşan’ın Fin bölgesinde yer alan Sialk arkeolojik alanı yedi bin yıllık bir mazisi vardır ve İran platosunda yaşayan ilk insanlara ait bazı tarihi eserler bu bölgede bulunmuştur.

Öte yandan el sanatları ve yine modern sanayi tesisleri de Kaşan yöresinin sosyal kalkınmasına paralel olarak iktisadi alanda da ilerlemesinde önemli etkisi olmuştur. Kentte üretilen ve elle dokunan Kaşan halıları bu kentin son onyıllarda iktisadi kalkınmasının en önemli etkenlerinden biri sayılır.

 

 

Aslında Kaşan yöresinde insanların uzun süredir yerleşmesinin önemli bir nedeni, kentin 2 km dışında yer alan Fin çeşmesidir. Fin çeşmesi daimi ve bol suyu ile insanları bu bölgeye çekmiş ve burada medeniyetin oluşmasında etkili olmuştur.

Bundan başka bölgede Hahamenişelere ait sikkelerin bulunması, Niyaser, Hürremdeşt ve Natanz ateş tapınakları, bazı tarihçilerin Niyaser ve Nuşabad bölgelerinde tarihi alanların varlığına işaret etmesi, Sasani dönemine ait bir kentin kalıntıları, hepsi Kaşan yöresinin binlerce yıllık mazisi  olan bir kent olduğunun delilleridir.

 

 

Kaşan yöresi İslam öncesi dönemde de oldukça imarlı bir yöre olduğu ve çanak ve metal işleme sanayileri ile ün yaptığı anlaşılıyor. Kameri beşinci yılın başlarında ve Selçukluların devlet kurmasından sonra Kaşan daha da önemli ve itibarlı hale geldi ve o yıllarda bu kentten büyük insanlar hükümette yer almaya ve yüksek mevkilere ulaşmaya başladı.

Ünlü tarihçi Ravendi bu konuda şöyle yazıyor: Sarayda bir çok Bakan ve katip Kaşan yöresindendi. Bu dönemde sanat ve bilim doruk noktasına ulaştı ve Kaşan fadıl ve edip insanların merkezi oldu. Bu dönemde Kaşan kenti iyice gelişti ve cami, medrese, dergah, hastane ve kütüphane gibi bir çok bina yapıldı.

 

 

Kameri yedinci yüzyıla gelindiğinde Kaşan kenti barbar Moğolların saldırılarında ağır hasara uğradı ve kentin önemli bir bölümü yıkım ve yağmaya uğradı. Fakat kısa bir süre sonra yöredeki halı atölyeleri, çanak çömlek atölyeleri ve yine tekstil sanayii yüzünden Kaşan yeniden ayakta durmaya başladı. Bu dönemde yeni binalar da inşa edildi ve Kaşan çarşısı gelişmeye başladı.

Kameri onuncu yüzyılda Safevilerin iktidarın başına geçmesi ile birlikte nüfusu Şii Müslümanlardan oluşan Kaşan halkı Safevi iktidarını olumlu karşıladı.

 

 

Safeviler döneminde Kaşan’da dokuma zanaati ve sanatı doruk noktasına ulaştı ve dünyanın en kaliteli ipek, keten ve kadife kumaşları ve yine en kaliteli yünden ve ipekten halılar Kaşan yöresindeki atölyelerde üretilmeye başladı. Fransız ünlü seyyah Şarden bu konuda şöyle yazıyor: Kaşan halkının serveti ve yaşamı tekstil, ipek, altın ve gümüşten dokunan kumaşlarca karşılanıyor.

 

 

Kaşan kenti Gacarlar döneminde sakin ve huzurlu günlere şahit oldu. Bu dönemde kent iyice gelişti ve bir çok yeni bina inşa edildi.

Ancak Kaşan kentinin adı Gacarlar döneminin ünlü sadrazamı Emir Kebir’in adı ile bütünleşmiştir. İran tarihinin bu eşsiz şahsiyeti İran milletinin istiklali, özgürlüğü ve iktidarına karşı beslediği derin sevgisi yüzünden büyük reformlara imza attı. Emir Kebir ülke genelinde kültürü geliştirdi, ekonomiye çeki düzen verdi ve siyaset arenasını temizledi. Emir Kebir toplumda adaleti yaygınlaştırdı, yoksulluk ve cahillikle mücadele etti ve üç küsur yıllık sadrazamlığı döneminde takdire şayan uygulamalara imza attı.

 

 

Sonunda Emir Kebir 10 Ocak 1852 tarihinde Kaşan’ın Fin hamamında Gacar kralı Nasıreddin’in emri üzerine infaz edildi. Gacar kralının bu cinayeti Emir Kebir adı ile Kaşan adını birbiriyle bütünleştirdi.

 

 

Kaşan kentinde çok iyi korunan en az 19 tarihi bina bulunuyor. bu binalar Kaşan’ın geleneksel evlerinin özelliklerini taşıyor, fakat daha geniş bir alana sahip oldukları ve daha ihtişamlı ve mimari açıdan daha profesyonel bir şekilde inşa edildikleri anlaşılıyor.

Kaşan kentinin ünlü binalarına Burucerdilerin, Tebatebailerin, Abbasilern evleri, Ağa Bozorg camii ve medresesi ve İmam medresesini örnek vermek mümkün. Bu binaların her biri İran mimarisinin birer şaheseri sayılıyor. Bu binalar yerli ve yabancı turistlerin Kaşan kentine akın etmesine sebep olan etkenlerdir.

 

 

Kaşan kenti, Darul Müminin adı ile ün yapan İran’ın geleneksel kültürü ve medeniyetinin beşiğidir. Bu kent ilmi ve edebi meşahirleri ile birlikte İran’da turizm sektörünün gözde kentlerinden biri sayılır.

Kaşan kenti hem dağ ve hem çöl iklimlerinden bir arada yararlandığı için turistler için oldukça cazip bir kenttir.

Kaşan yöresinin turistlerin ilgisini çeken bir başka etkinliği, ilkbahar mevsiminde gül suyu atölyelerinde düzenlenen merasimlerdir.

Kaşan kenti İsveç’te Omea, Bulgaristan’da Kazanlık ve İran’da Sebzevar kenti ile kardeş kenttir.