Amerika'nın İtirazının Uluslararası Adalet Divanı Tarafından Reddedilmesi

Lahey'de bulunan Uluslararası Adalet Divanı 3 Şubat Çarşamba günü bu mahkemenin İran'ın Amerika'yı dostluk anlaşmasını ihlal etmesi dolayısı ile şikayet etmesi dosyasına bakması yetkisinin bulunmadığı hususundaki Amerikan iddiasını ve itirazını reddetti. Uluslararası Adalet Divanı yargıçları 15 evet oyu ve bir de hayır oy ile Amerika'nın itirazlarını reddettiler.

 Bu oylama ve karar, Uluslararası Adalet Mahkemesinin İran'ın Amerika'ya yönelik şikayetine bakmakta kendini yetki sahibi gördüğünü  ve İran'ın bu şikayetinin ve açtığı dosyanın içeriğinin ele alınacağını gösteriyor.  Tahran bu kararı ve hükmü  bir zafer saymaktadır. Bu doğrultuda Munammed Cevad Zarif  şöyle bir Tweet attı:"  İran için bir başka zafer. " 

Buna karşın Amerika dışişleri bakanlığı sözcüsü Ned Price ise şöyle bir açıklamada bulundu:"   Uluslararası Adalet Divanının   bizim İran'ın iddiasına bu mahkemenin bakamayacağı hususundaki hukuki isteklerimizi  reddettiği için ümitsizliğe  kapıldık. "

 İran İslam Cumhuriyeti  Amerika'nın BERCAM nükleer anlaşmasından çekilmesi  ve tek taraflı yaptırımlar uygulamaya başlamasının ardından, uluslararası taahhütleri ihlal etme ve başta da  1955'te imzalan konsolosluk hakları, ekonomik ilişkiler ve dostluk anlaşmasının  ihlal edilmesi dolayısı ile 16 Temmuz 2018'de uluslararası adalet mahkemesine Amerika'yı şikayet etti ve   Donald Trump döneminde Tahran'a karşı hayata geçirilen yaptırımların kaldırılmasını istedi. 

 Siyasi uzman Kuroş Ahmedi'nin söylediğine göre İran'ın Amerika'yı dostluk anlaşmasının  yaptırımlar üzerinden ihlal edilmesi hususundaki  şikayeti, yasal boyutlara sahiptir. 

İran'ın şikayetinin ardından ve ilk incelemelerin ardından  uluslararası adalet divanı  3 Ekim 2018'de  oybirliği ile   İran'ın Amerika'ya yönelik şikayetine bakma yetkisine sahip olduklarını açıklayarak  Amerika'nın İran'a uyguladığı ilaç, tarım ürünleri, insani, gıda ve havacılık alanlarındaki yaptırımların iptaline karar verdi.  Bu mahkemenin ve divanın  yargıçları  bu kararları çerçevesinde  Amerika'nın İran'a uyguladığı bazı yaptırımlarının  1955 dostluk anlaşması ve hukuku ile ilgili olduğunu ve açık ihlal sayıldığını belirttiler.  Buna rağmen Amerika bu karara da aldırış etmeyerek  bu kararın çıkarılmasının ardından da  zaten dostluk anlaşmasından çıktığını öne sürdü.  Gerçekte Amerika  Trump hükümetinin son günlerine dek, maksimum baskı kampanyası süresince  İran'a yönelik günden güne artan yaptırımları hayata geçirdi. 

Şimdi de  Uluslararası Adalet Divanının  Çarşamba günü Amerika'nın  itirazlarını reddetmesinin ardından  İran'ın şikayetinin içeriklerinin detaylarına bakılma imkanı da sağlanmış oldu. Çünkü uluslararası adalet divanı yargıçları açısından   bu şikayetin konusu, tam da 1955 dostluk anlaşmasının ihlali ile ilgili olmuştur.    Uluslararası Adalet Divanı   yargıçları  ayrıca oybirliği ile  Amerika'nın  itirazlarını da reddettiler. Amerika uluslararası adalet divanının  İran veya vatandaşları veya şirketlerinin Amerika'lı üçüncü şahıslar, vatandaşları ve şirketleri ile ticari faaliyetlerini ve ilişkilerini inceleme yetkisi olmadığını öne sürmüştü.  

Washington  bu şikayete bakılma süreci başladığı andan itibaren  her daim   uluslararası adalet divanının   bu dosyaya bakma yetkisi olmadığını ileri sürdü.  Trump hükümeti  İran'ın   uluslararası güvenlik için ciddi bir tehdit olduğunu iddia ederek   bu yaptırımların  zaruri olduğunu öne sürmüştü.  Uluslararası adalet divanının bu son kararı ise  İran İslam Cumhuriyeti'nin dünya kamuoyu ve ülkeleri nezdindeki imajını ve itibarını güçlendirdi.  Buna ilaveten bu karar,  Tahran'ın   Amerika'nın tek taraflı ve insanlık dışı girişimleri ve yaptırımları karşısında da haklı olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. Bilindiği gibi Amerika'nın son iki yılda dayattığı yaptırımlar İran halkına büyük zararlar verdi. 

Aynı zamanda  bu karar, Amerika prestijine ve imajına da büyük darbe indirdi.  Amerika'nın zorbalığa dayalı siyasetlerinin bir başka yenilgi örneği oldu.  Donald Trump'ın İran'a yönelik siyasetlerini değiştirmek  ve BERCAM nükleer anlaşmasına geri dönmek istediğini iddia eden yeni Amerikan hükümeti için de bu karar  yaptırımları kaldırması gerektiğini hatırlatmaktadır.  Gerçekte Washington  şimdi de İran'a karşı zalimane yaptırımlarını devam ettirmek için hiçbir bahanesi bulunmamaktadır.