İran’ın ilk turbo jet motoru, Ulusal Ovc motoru

İran’ın savunma sanayisi 8 yıllık dayatma savaşı sonrasındaki dönemde İslam Devrimi Muhafızları Ordusu ve İran İslam Cumhuriyeti Ordusu başta olmak üzere silahlı kuvvetlere gerekli olan teçhizat ve silahları tasarlama ve üretme alanında ve askerî kendi kendine yeterlilik doğrultusunda önemli adımlar atmıştır.

Savunma sanayisi kapasitesi ülkenin silah ve savaş teçhizatı alanında son yıllarda 45 kat artmıştır ve çeşitli kara, hava ve deniz askerî teçhizatı yapımı ve ayrıca hava-uzay, hava, deniz, elektronik ve kara savaşında da çok önemli ve değerli başarılara imza atmıştır. Savunma sanayisinin çeşitli insanlı ve insansız hava araçları yapımı alanında önemli adımlar attığına göre, bu araçların motorlarını yapmak için de bir girişimde bulunmaya gerek duyulmuştur. Bu konu gündeme alındı ve kısa bir sürede çok iyi sonuçlar elde edildi.

Hava motorları yapımı yüksek bir bilgi ve teorik olarak gelişmiş bilgisayarlar kullanılarak hassas hesaplamalar gerektirir ve sonuç, önce motor test platformlarında ve ardından hava aracında kullanılarak pratikte gösterilecektir. Bu nedenle, her bir yeni örneğini üretmek çok zaman alır. İranlı uzmanlar bu alanda “J85” turbo jet motorunun tersine mühendisliğini yaparak önemli adım atmıştır ve şimdi “Ovc” turbo jet motoru olarak biliniyor. Bu motor hem hava kuvvetleri savaş uçaklarına monte edilebilir, hem de Kevser gibi İran savaş uçaklarında kullanılabilir.

Ovc motoru, İran İslam Cumhuriyeti Savunma Bakanlığı’nın yapımı olan turbo jet motorlarından biridir. Bu motor 21 Ağustos 2016’da (31 Mordad 1395’te) Savunma Sanayisi Günü’nde dönemin Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve dönemin Savunma Bakanı Tuğgeneral Hüseyin Dehgan ve Savunma Bakanlığı'ndan bir grup üst düzey yönetici, bilim adamı ve uzmanın katıldığı törende görücüye çıkarıldı. Bu törende görücüye çıkarılan turbo jet motoru “Ovc” olarak adlandırıldı. Tuğgeneral Dehgan bu motor hakkında şöyle dedi: “Bu ürün, en karmaşık havacılık ürünlerinden biridir ve gerek bilgi alanında gerekse yazılım ve donanım alanında hiçbir yabancı destek alınmaksızın tasarlanıp üretilmiştir”.

İran’da uçak motorları yapımı alanındaki önemli gelişmede, 20 Ağustos 2020’de (30 Mordad 1399’da) dönemin Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin talimatıyla Ulusal Ovc Turbo Jet Motoru üretim hattının açılışı, Savunma Bakanlığı Havacılık Kurumu Genel Müdürü tarafından Savunma Bakanlığı Havacılık Kurumu’nda yapıldı. Cumhurbaşkanı, Ovc motoru üretim hattının açılışında, Ovc hafif turbo jet millî motoru yapımında gösterilen çabalardan dolayı teşekkür ederek şunları söyledi: “Bu motorun ana örneği 2016’da görücüye çıkarıldı, bugün bu motorun üretim hattının açılışı yapılacak ve bizim için çok önemlidir. Genelde ülkeler uçak üreticisi olduklarını belirttiklerinde, motoru değil, kanat ve gövdeyi demek istiyorlar ve motoru başka yerden satın alıyorlar. Bir savaş uçağı yapımında tam olarak kendi kendine yeterliliğe ulaştığımızdan dolayı mutluyuz, hem kanat ve gövde ve hem motor ve uçan sandalyeyi kendimiz üretiyoruz ve kendi ayaklarımız üstünde duruyoruz ve bizim için önemlidir.

Savunma Bakanlığı Havacılık Kurumu Genel Müdürü Afşin Haceferd İran Devrim Muhafızları Ordusu Başkomutanı’nın talimatının uygulanmasına yönelik ve ülkenin savunma sanayisi bilim adamları, tasarımcıları ve uzmanlarının özverili faaliyetiyle yapılmış olan “Ovc” millî turbo jet motoru açılış töreninde şunları dile getirdi: “Yasin gelişmiş eğitim jeti ve Kevser, Saika, Azerehş gibi ülkenin savaş uçaklarının itici gücünü sağlamak üzere geliştirilen ilk yerli turbo jet motoru olarak Ovc millî motorunun kalkış ağırlığı aralığı yaklaşık 10 tondur. Bu motor yerli kabiliyete ve ülkenin mühendislerinin bilgisi ve uzmanlığına dayanarak ve ülkenin üniversiteleri ve bilgi tabanlı firmalarının bilimsel ve teknik kabiliyetinden maksimum düzeyde yararlanarak 14 bini aşkın parça ve aksesuarın yerli üretimiyle ilk defa olarak 2016 yılında (1395’te) yapılmış ve Savunma Sanayisi Günü’nde Cumhurbaşkanı tarafından görücüye çıkarılmıştır.”

Haceferd ayrıca “Ovc yerli turbo jet motoru”nun Kevser savaş uçağına monte edilmesini Kevser projesindeki en önemli olaylardan biri olarak nitelendirerek, şunları ekledi: “İran yapımı ilk jet motoru olan Ovc, 50 bin fit yüksekliğe kadar uçma kabiliyetine sahip olup, çeşitli operasyonel ve iklim koşullarında yüksek kabiliyete sahip çeşitli sistemlerle donatılmıştır ve kalkış ağırlığı en fazla 10 ton olan çeşitli hava araçlarına takılabilmektedir. Bu motorun ikinci örneği ise 2017’de üretilip Ovc millî motoru laboratuvarında test edildi ve bu motorun kara, rule yapma ve uçuş testleri 2018 ve 2019 yıllarında Kevser yerli uçağı üzerinde başarıyla gerçekleştirildi. Savunma Bakanlığı’na göre bu üretim hattı ülkenin iç kabiliyetlerinden yararlanarak Ovc millî motoru yapımının maliyetlerini yabancı kaynaklardan tedarikine kıyasla yüzde 50 oranında azaltabilir.

Ovc turbo jet motorunun Ağustos 2020’de üretim hattının başlatılmasından sonra, 12 Aralık 2020’de önemli bir gelişmede Savunma Bakanlığı Havacılık Kurumu Genel Müdürü Tuğgeneral Haceferd ve dönemin İran İslam Cumhuriyeti Ordusu Hava Kuvveti Komutanı Tuğgeneral Nesirzade’nin katılımıyla İran İslam Cumhuriyeti Ordusu Hava Kuvveti’nin uçak motorlarını tedarik etme alanında iş birliği anlaşması imzalandı. Bu anlaşmanın amacı taraflar arasında iş birliğini geliştirme ve başta uçak motorları sektörü olmak üzere İran İslam Cumhuriyeti Ordusu Hava Kuvveti’nin ihtiyaç duyduğu ürünleri tedarik etmeye yönelik üretimi artırma olarak kaydedilmiştir.  

İran Devrim Muhafızları Ordusu Başkomutanı’nın yerli savaş uçağı üretiminin altyapılarını geliştirmeyi vurguladığına dikkat çeken Savunma Bakanlığı Havacılık Kurumu Genel Müdürü, şöyle dedi: “Allah’ın yardımıyla ve savunma sanayisinin uzmanlarının özverili çabasıyla, bu iş çok uygun bir ölçüye kadar gerçekleştirilmiştir ve hedefimiz Ovc ulusal motoru üretim hattının kapasitesini artırma ve kalitesini yükseltmeye yönelik gerekli kaynakları sağlayarak ve bu motorlardan daha fazlasını İran Ordusu Hava Kuvveti’ne teslim ederek İran Hava Kuvvetleri filosunu güçlendirmektir. Hava Kuvvetleri Komutanı Tuğgeneral Nesirzade de Savunma Bakanlığı’nın Havacılık Kurumu’nun uçak motorları yapımındaki son başarılarından dolayı memnuniyetini dile getirerek bu anlaşmanın imzalanmasıyla Hava Kuvvetleri ile Havacılık Kurumu arasında jet motoru yapımı alanında yeni bir iş birliğinin gerçekleştirilmesini umut etti. Hava Kuvvetleri Komutanı Ovc millî motorunun üretim hattının başlatılmasını Havacılık Kurumu’nun Hava Kuvvetleri’nde ve Kevser eğitim jet uçağında sık kullanılan Ovc turbo jet motorundan daha fazlasını tedarik etmede daha fazla başarılarının başlangıcı olarak nitelendirdi.

F5 savaş uçağına monte edilmiş Amerikan “J85” motorunu temel alan 14 bini aşkın parçaya sahip Ovc turbo jet motoru dünya çapında kabiliyetli ve uygun ömürlü motorlardan sayılmaktadır ve bu motorun ülkede yapılmasıyla, İran, motor yapımı alanında 8 gelişmiş ülke arasında yer almaktadır. Üzerine Ovc motoru monte edilen 10 ton ağırlığındaki uçaklar 50 bin fit yüksekliğe kadar uçabilirler. Ovc motoru kuru durumda (art yakıcı olmadan) 3500 pound itme gücü üretir. Bu motorun kanatları, havacılık endüstrisinin özel süper alaşımlarının yerlileştirilmesiyle tasarlanıp üretilen, günümüzde dünyanın en hassas dökümcülük ve tornalama teknolojilerinden biri olan vakumda hassas dökümcülük teknolojisi ile yapılmıştır. Ana eksen, türbin diskleri, kompresörün ön ve arka makaraları ve kompresör diskleri dahil olmak üzere turbo jet motorunun dönen parçalarının tasarım ve üretim teknolojisine yönelik yerli bilgiye ulaşılmasının, havacılık endüstrisindeki personellerin ve uzmanların çabalarıyla mümkün olmuştur ve bu durum, Ovc millî motoru hakkında da geçerlidir. “Ovc” motorunun kontrol sistemi hidromekaniktir ve gerekirse tamamen elektronik sisteme (FADEC) yükseltilebilir.

Ovc millî motoru Kevser jeti ve Yasin eğitim jeti gibi ülkemizin savunma sanayisinin yapımı olan savaş uçaklarında da kullanılmıştır ve görünen o ki, ülkemizin savunma sanayisi bu yerli motoru, tasarım ve yapım aşamasındaki diğer yerli yapım savaş uçaklarında da kullanacaktır. Ovc motorunun oldukça karmaşık teknolojisi ülkenin havacılık endüstrisindeki yapım teknolojisi ve tasarım bilgisinde yüksek bir ivmeye neden olmuştur ve bir referans paketi olarak “Ovc” motorunda kullanılmış olan teknoloji, ülkenin havacılık ve endüstriyel sınıfındaki yarı ağır ve ağır turbofan ve turboşaft motorlarının tasarım ve yapım aşamasına girmesine zemin hazırlamıştır.