İran’ın son 45 yıldaki hissedilen bilimsel ilerlemesi

Bilim alanı, İran İslam Cumhuriyeti'nin son 45 yılda önemli ölçüde ilerleyerek geliştiği alanlardan biridir. Tabii ki bu konuda çeşitli göstergeler söz konusudur.

Geçen 20 yılda küresel sıralama sisteminde sadece birkaç üniversite yer almasına rağmen, son 10 yılda prestijli uluslararası bilim merkezlerinin istatistiklerine göre, İran’ın çok sayıda üniversitesi uluslararası sıralama sisteminde yer aldılar.

Sadece Times 2022 yılı sıralama sisteminde eğitim, araştırma, alıntılar, endüstriyel gelir ve uluslararası itibar gibi beş bileşene göre 58 İran üniversitesi dünyanın en etkili üniversiteleri ve araştırma kurumları arasında yer alıyor.

Times sıralama veri tabanında 2012'den 2014'e kadar İran'dan tek bir üniversite bulunurken 2022 yılında 99 ülkeden dünyanın en iyi 1600 üniversitesi arasında, İran İslam Cumhuriyeti'nden 58 üniversitesinin yer aldığına şahit oluyoruz. 

2022 yılı Times sıralamasında İslam ülkelerinden 26’sı üst sıralarda yer alırken İran 58, Türkiye 54 ve Mısır ise 23 üniversite ile bu sıralamada en fazla üniversite sahibi ülkeler oldular. Şimdi İran dünya bilimsel sıralamasında 12. sırada yer alıyor.

Dünyanın en güvenilir atıf veri tabanı olan Bilimsel Bilgi Enstitüsü (Institute for Scientific Information-ISI)'a göre İran İslam Cumhuriyeti, İslam ülkelerinin toplam bilimsel üretiminin %22'sinden fazlasını gerçekleştirmiştir. İran'ın bilimsel büyüme oranı dünya ortalamasının 11 katıdır.

Bu göstergelerin yanı sıra lise ve üniversite öğrenci sayısındaki artışı da dikkate almak gerekir. Okuryazarlık düzeyinin gelişiminin göstergelerinden biri lise ve üniversite öğrenci sayısı ve benzerinin artışıdır. İran İslam Cumhuriyeti'nde okuryazarlığın artış eğilimini incelediğimizde İslam İnkılabı'nın başlangıcındaki yüzde 47 olan okuryazarlık eğilimi günümüzde yüzde 95'e ulaştı. İslam inkılabının zaferinden önce öğrenci sayısı yaklaşık 7,7 milyon iken, İran Millî Eğitim ve İstatistik Bakanlığı İnsan Kaynakları ve Bilgi Teknolojileri Planlama Merkezi'nin hicri şemsî 1400 akademik yılındaki istatistiklerine göre, tüm ülkede öğrenci sayısı en az 15,5 milyondur.

Üniversite öğrenci sayısı ile ilgili olarak İslam inkılabının zafere ulaştığı hicri şemsî 1357 yılına kadar ülke çapındaki öğrenci sayısı sadece 157 bin 672 iken, HŞ 1393-94 eğitim yılında bu sayı 4,8 milyona ulaştı.

Bu ilerlemeler uygulama ve faaliyet alanlarında da göze çarpıyor. İran'ın bilimsel ilerleme alanlarından biri de teknoloji alanı olmuştur. İran, uranyum zenginleştirmeye yönelik yeni nesil santrifüjlerin yanı sıra füze sistemleri de dâhil olmak üzere ileri teknolojiler geliştirmeyi başardı.

Bazı yorumcular İran'ın teknolojik ilerlemesini takdir ederken, bunu İran'ın dünya sahnesinde artan gücünün ve nüfuzunun bir işareti olarak değerlendiriyorlar. Ülkemiz yenilenebilir enerji alanında, güneş ve rüzgâr enerjisine önemli yatırımlar yapmışken, aynı zamanda yenilenebilir enerjinin depolanması ve dağıtımına yönelik yeni teknolojiler de geliştirmiştir.

Barışçıl nükleer teknolojide de İran’ın ilerlemeleri, göz kamaştırıyor. İran, uranyum zenginleştirme yeteneğine sahip 14'üncü, %20 uranyum üretiminde ise 8'inci ülkedir. İslam Cumhuriyeti artık nükleer bir ülke haline gelmişken fiilen dünya nükleer kulübünün bir üyesidir. İran, tüm yaptırımlara ve tehditlere rağmen gençlerinin ve uzmanlarının çaba ve çalışmaları ile nükleer yakıtın (zenginleştirme) sirkülasyon teknolojisine ulaşmış bir ülkedir ve bu alandaki bilim ve teknoloji açısından dünyanın en ileri 7 ülkesi arasında yer alıyor. Bu arada İran’ın Batı Asya bölgesinde nükleer araştırma alanında da birinci sırada yer aldığını da unutmamak gerekir./