Pars Today

İran'ın güneybatısındaki Çoğa Zenbil Ziggurat olarak bilinen antik ve gizemli Çoğa Zenbil ibadethanesi, 3 bin yıldan daha uzun bir süre önce inşa edildi.

Çoğa Zenbil Ziggurat üç kelimeden oluşur; Ziggurat gökyüzüne çıkmak anlamına gelir. Eski uygarlıklarda tanrılara dua etmek için mekanlar inşa edilirmiş, en önemli ve değerli olanlarına ise ziggurat adı verilmiştir.

Çoğa Zenbil kelimesi de tepe anlamına gelen " Çoğa" ve sepet anlamına gelen "Zenbil" olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Tapınağın kazılmasından önce tepedeki kalıntıların devrilmiş bir sepeti andırdığı anlaşılıyor.

Burada, muhteşem bir mimari örneği olan ve İran halkının kadim yerleşim yeri olan Çoğa Zenbil Ziggurat'a dair 8 muhteşem özelliğe göz atacağız:

1-  En az 3 bin yıllık mazisi olması

Elam İmparatorluğu'nun ünlü krallarından Untash Gal , Milattan önce 1250 yılında Duravantash  adında dini ve kraliyet şehrini,  Susa antik kenti ve Dez Nehri yakınında inşasını emretmiştir.

Çoğa Zenbil, Milattan önce 640 yılında Elam'ın son kralı Humban Haltash'la   yapılan savaşta Asur kralı Ashur Banipal'in   emriyle yıkıldı.

Nitekim bir yazıtta şöyle belirtiliyor: Lapis Lzuti taşı ile sıvanmış olan Susa Ziggurat’ını, kırdım... Elam tapınaklarını yerle bir ettim... Susa'yı harabeye çevirdim... Benim elimle oradan insani sesler ve sevinç çığlığı oradan gitti."

2-  Dünyanın en büyük zigguratı

Çoğa Zenbil dünyanın en büyük zigguratıdır ve bu eser 1979 yılında UNESCO tarafından dünya mirası listesine alınmıştır. Çoğa Zenbil zigguratı, antik Elam döneminden kalma ve hala ayakta kalan en büyük ve en önemli yapıdır.

3-  Benzersiz mimarisi

Çoğa Zenbil Ziggurat, kenarları 105 x 105 metre ve yerden yaklaşık 53 metre yükseklikte inşa edilmiştir. Ancak bugün sadece 25 metrelik kısmı kalmış ve kilden yapılmış iç içe geçen üç surdan oluşuyor. Ziggurat adı verilen ana tapınak, ilk surun ortasına yerleştirilmiştir; ikinci surda küçük saraylar ve tapınaklar, üçüncü surda ise Çoğa Zenbil su arıtma tesisi, kraliyet yer altı sarayları ve mezarları bulunmaktadır.

4-  Dünyanın en eski çinileri

Çoğa Zenbil'in antik zigguratında kullanılan ana malzemeler kil ve çamurdur. Ayrıca binada kullanılan kilin aşınmasını önlemek için tuğla kaplama çokça kullanılmış olup, yaklaşık 6500 tuğlada Elam alfabesiyle yazılar bulunmaktadır; Tuğlalar mühürle yazılmamıştır ve her biri elle yazılmıştır. Çoğa Zenbil'de kullanılan tuğlaların bir kısmı sırlı, bir kısmı ise dünyanın en eski çinileri arasında yer alan çivi benzeri süslemelere sahiptir.

5- Depreme karşı mühendislik

Çoğa Zenbil Ziggurat, İran mimarisinin mucizelerinden biri olarak kabul ediliyor. Ziguratın inşası iki aşamada yapılmıştır. Öncelikle bu devasa tapınağı inşa etmek için çok büyük bir temel düşündüler. Daha sonra üzerine farklı katlar koydular. Bu yapı 3 bin yıldan fazla süredir ayakta duruyor. Bu tuğla binada depreme karşı hidrolik Japon krikolar yok; fakat yüzlerce korkunç depremden sonra hala ciddi bir hasar görmedi. Bu konu Çoğa Zenbil Ziggurat'ın ilginç mühendislik sırlarından biri olarak düşünülebilir.

6- Dünyanın en eski su arıtma tesislerinden biri

Çoğa Zenbil arıtma tesisi, o dönem için türünün tek örneği olan dünyanın en eski tesislerden biri olarak kabul ediliyor. Dez Nehri tapınaktan yalnızca üç kilometre uzakta olmasına rağmen, Elamlı mühendisler Karkhe  Nehri'nden şehrin üçüncü duvarının dışında, Çoğa Zenbil'in kuzeybatısındaki büyük rezervuara kadar elli kilometrelik açık bir su kanalı kazdılar. 350 metreküp su kapasiteli arıtma tesisi tuğladan yapılmış, harç ve kireçten yapılmış. Büyük tank uç duvarın kenarına kadar suyla doldurulduktan sonra çamur çökeldikten sonra su arıtılarak daha önce belirtilen açıklıklardan surların içindeki gölete dökülüyormuş.

7- Sel önleme mühendisliği

Çoğa Zenbil Ziggurat'ta yağmur suyu yatay ve dikey tuğla kanallarla dışarıya yönlendiriliyormuş. Bu su yolları 85 cm derinliğe kadar düşey olarak inerek altta yatay şeklindeki tonozlu bir su yoluna ve daha sonra alt kat seviyesinde açık bir su yoluna karışmıştır. Suyun dikey olarak düşmesini ve tuğlaların ve tuğla merdivenlerin aşınmasını önlemek için açının değiştiği yere su yolu yapmışlar. Zigguratın birinci katının dört yüzünün her birinde beş oluk vardır, dört oluk katların suyunu toplar, beşinci oluk ise merdivenlerin suyunu toplayarak selin oluşmasını önler.

8- tuğla güneş takvimi

Çoğa Zenbil tapınağının ana alanında daire şeklinde inşa edilmiş üç tuğla bina bulunuyor ve elde edilen bilgiler bunların güneş saatine benzer bir şey olduğunu gösteriyor. Bu binalar birlikte tek bir kompleks oluşturdu. Aslında yılı ve takvimi hesaplayıp takvimin çıkarılmasına veya her mevsimin ilk ve orta günlerinin tanınmasına yarayan bir gözlem evi veya güneş takvimiydi./