Çabahar'dan Avrasya'ya: İran, Orta Asya ticaretinin kapısı oluyor

Parstoday – İran, stratejik konumdaki Çabahar Limanı ve geniş ulaşım ağı sayesinde Orta Asya ülkeleri için kilit bir ortak hâline gelmiş durumda ve bu bölgeyle ticari ve lojistik ilişkilerini güçlendiriyor.

Uluslararası ilişkiler, güvenlik, ekonomi ve siyaset konularında uzmanlaşmış The Diplomat adlı internet sitesi, yayımladığı bir makalede şu değerlendirmede bulundu: "Mesud Pezeşkiyan’ın cumhurbaşkanlığı döneminde İran’ın Orta Asya’daki politikalarını açıkça güçlendirdiği görülüyor." Parstoday’in haberine göre, makalede şu ifadeye yer verildi: “İran’ın kapsamlı kara yolu ve demiryolu ağı ile Hint Okyanusu’na açılan önemli limanları, kara ile çevrili Orta Asya cumhuriyetleri için stratejik bir iş birliği avantajı sunuyor.”

Haberde, İran’ın bölgesel etkileşimlerdeki temel odağının ticari ilişkilerin geliştirilmesi ve taşımacılığa yönelik altyapının güçlendirilmesi olduğuna dikkat çekiliyor. Bu yaklaşım, İran’ın “Doğu’ya Bakış” stratejisiyle de uyumlu.

Öte yandan Orta Asya ülkeleri de yeni tüketim pazarları ve büyük ekonomilere daha verimli erişim yolları arayışında. İran, her iki ihtiyacı da karşılayabilecek bir potansiyele sahip olduğu için bölge ülkeleri açısından değerli bir ortak hâline gelmiş durumda. Bunun yanı sıra İran, mühendislik, enerji, tarım, kimya ve ilaç sanayisi gibi alanlarda teknik ve bilimsel kapasiteye sahip ve ortak üretim için gerekli yatırım altyapısını da barındırıyor.

İran’ın güneyinde yer alan Çabahar Limanı, Orta Asya’nın kara ile çevrili ülkeleri için Hint Okyanusu’na açılan bir kapı niteliğinde.

İran’ın kara ve demiryolu ağları ile güneydeki kilit limanları, Orta Asya ülkelerinin küresel pazarlara bağlanmasına olanak tanıyor. Çin–Kazakistan–Özbekistan–Türkmenistan–İran–Türkiye hattı gibi demiryolu koridorları ve çok modlu taşıma yolları, İran’ı Doğu ile Batı arasında bir Avrasya kara köprüsü hâline getiriyor.

2023 yılında İran, Taşkent’in “Çabahar Anlaşması”na katılma talebini kabul etti. Özbekistan bu limanda kendi deposunu ve özel terminalini kurmayı planlıyor. Kazakistan ve Tacikistan da benzer adımlar atmayı değerlendiriyor.

Ayrıca, Orta Asya’dan Hindistan’a İran’ın kara ve deniz altyapısı üzerinden uzanacak taşıma koridorlarının kurulması yönünde görüşmeler yapılıyor. Bu adım, Orta Asya ülkelerinin jeoekonomik çıkarlarıyla örtüşüyor.

Her ne kadar İran’ın bu bölgeyle ikili ticaret hacmi şu an yaklaşık 1.5 milyar dolar seviyesinde olsa da, Özbekistan’la 2 milyar dolara çıkarılması hedeflenen ticaret ve Türkmenistan’la %30 büyüme planları, bu ticaretin büyümekte olduğunu gösteriyor. Ayrıca İran ile Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) arasında Mayıs 2025’te yürürlüğe girecek serbest ticaret anlaşması, gümrük tarifelerinde indirim sağlayarak yeni fırsatların önünü açacak.

Bunlara ek olarak, Hindistan limanlarından Özbekistan ve Kazakistan’a konteyner taşımacılığı, İran’daki Bender Abbas ve Çabahar limanları üzerinden gerçekleştiriliyor. Ayrıca Kazakistan, İran’ın Şehid Recai Limanı’nda özel bir terminal kurmayı planlıyor. Tüm bu gelişmeler, İran’ın bölgesel taşımacılıkta giderek artan rolünü ortaya koyuyor.

Bu süreç, İran’ın Çin’le yaptığı 34.1 milyar dolarlık petrol dışı ticaret ile birlikte, ülkeyi bölgenin lojistik ve ticaret merkezi olarak konumlandırıyor.