Yaptırımlara rağmen İran’ın teknolojik ilerlemeleri ne durumda?
Parstoday – İran İslam Cumhuriyeti, yerli yeteneklere, direnişe ve ulusal öz güvene dayanarak son yıllarda çeşitli teknoloji alanlarında dikkat çekici başarılara imza atmıştır.
Amerika Birleşik Devletleri, İran’ı ileri teknolojiye erişimden mahrum bırakmak amacıyla kapsamlı yaptırımlar uygulamıştır. Ancak İran halkı, bu komplolara direniş ve yaratıcılıkla karşı koyarak bu hedefleri boşa çıkarmıştır. Bugün İran yalnızca birçok teknolojik alanda kendi kendine yeterli hale gelmekle kalmamış, aynı zamanda bölgeye teknoloji ihraç eden bir ülke konumuna gelmiştir. E-devlet, uzay teknolojileri, nano ve biyoteknoloji İran’ın başarılarından yalnızca birkaçıdır. Bu yazıda, İran’ın teknolojik ilerlemelerine genel bir bakış sunulmuştur.
Dijital Teknolojiler
Yaptırımların getirdiği kısıtlamalara rağmen İran, bilgi teknolojileri alanında bölgenin önde gelen ülkelerinden biri haline gelmiştir. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) raporuna göre İran, gelişmekte olan ülkeler arasında ICT gelişim endeksinde bölgesel liderdir. İran’da kurulan Ulusal Bilgi Ağı, bağımsız ve güvenli bir altyapı olarak internet yaptırımlarına karşı bir öz yeterlilik örneğidir. İranlı bilgi tabanlı (bilimsel) şirketler, birçok alanda yaptırımların etkisini ortadan kaldırmıştır.
Nükleer Enerji
İran, nükleer tıp ve moleküler görüntüleme alanında dünyanın ilk 10 ülkesi arasında yer almaktadır. Tüm ABD ve Batı baskılarına rağmen İran, tam nükleer yakıt döngüsüne ulaşmıştır. Uranyum zenginleştirme ve tıbbi izotop üretimi, İranlı bilim insanlarının yeteneklerini kanıtlamaktadır. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) defalarca İran’ın nükleer faaliyetlerinin tamamen barışçıl olduğunu açıklamıştır.
Uzay ve Savunma
SIPRI Enstitüsü'ne göre İran, askeri İHA (insansız hava aracı) üretiminde dünyanın ilk 10 ülkesi arasında yer almaktadır. “Şahid 136” ve “Ababil” gibi gelişmiş insansız hava araçlarının üretimi, yaptırımların ilerlemeye engel değil, aksine yeniliğe teşvik olduğunu göstermektedir. İran yapımı “Khiyam” ve “Pars-1” uydularının başarılı şekilde uzaya fırlatılması, İran’ın uzay alanındaki yetkinliğini göstermektedir.
Nano ve Biyoteknoloji
StatNano'nun açıklamasına göre İran, 2024 yılında nanoteknoloji alanında makale üretiminde dünya dördüncüsü olmuştur. Korona krizi sırasında İran, kendi geliştirdiği yerli aşılar (Barekat, PastoCovac ve Fakhra) ile ABD’nin ilaç yaptırımlarını etkisiz hale getirmiştir.
E-Devlet ve Akıllı Bürokrasi
İran İslam Cumhuriyeti, e-devlet uygulamalarıyla geleneksel bürokrasiyi azaltma yolunda büyük adımlar atmıştır. Entegre Devlet Elektronik Hizmetleri Sistemi (Sejam), vatandaşların yüzlerce kamu hizmetine fiziksel başvuru yapmadan erişimini sağlamaktadır. Elektronik vergi sistemi, üniversite kayıtları, pasaport başvuruları ve yargı hizmetleri artık İran’da tamamen çevrimiçi yapılmaktadır. Elektronik kimlik doğrulama için geliştirilen “IranKod” gibi dijital platformlar, İran’ın akıllı yönetişime doğru hızla ilerlediğini göstermektedir.
Su ile İlgili Teknolojiler
İran Cumhurbaşkanlığı'na bağlı Bilim, Teknoloji ve Bilgi Tabanlı Ekonomi Başkanlığı'nın Su, İklim ve Çevre Kurulu Başkanı Muhammed Hemmet, İran’ın su teknolojileri (water science and technology) alanında dünyada 6. sırada yer aldığını açıkladı.