Yaptırımlara Rağmen İran’ın Bilim ve Teknolojideki Küresel Konumu

Parstoday – İranlı araştırmacılar ve bilim insanları, tüm yaptırımlara rağmen bilimsel ilerlemeler kaydetmiş ve bazı karmaşık teknolojileri ülke içinde geliştirmeyi başarmıştır.

1979’daki İslam Devrimi’nin ardından İran, bilim ve teknoloji alanlarında önemli gelişmeler göstermiş ve birçok uluslararası endekste üst sıralarda yer almıştır. Tıp, uzay, nanoteknoloji, nükleer enerji, yapay zekâ ve robotik, İran’ın dikkate değer ilerlemeler kaydettiği başlıca alanlardandır. Parstoday’in bu yazısında, İran’ın son kırk yıldaki en önemli bilimsel başarılarına kısaca göz atılmıştır:

1. Bilimsel Yayın Üretiminde Artış

Bilimsel makale üretiminin artışı: İran, uluslararası güvenilir veri tabanlarında (ISI, Scopus gibi) yayımlanan bilimsel makale sayısında büyük bir artış göstermiştir. İstatistiklere göre İran, Batı Asya bölgesinde bilim üretiminde birinci sıradadır.

2. Nanoteknoloji: İran, Dünyanın İlk 10 Ülkesi Arasında

İran, nanoteknoloji alanında öncü ülkelerden biridir ve bu alanda dünya sıralamasında dördüncü sıraya kadar yükselmiştir. Kanser ve nadir hastalıkların tedavisinde kullanılan nanoilaçların üretimi, su ve hava arıtımı için nanofiltreler, uzun ömürlü nanoboyalar, otomotiv ve sağlık sektörlerinde kullanılan nanoparçacıklı kaplamalar, bu teknolojinin İran’daki bazı uygulamalarıdır.

3. Tıp ve Sağlık Alanında Gelişmeler

İlaç üretiminde kendine yeterlilik: İran, günümüzde ihtiyaç duyduğu ilaçların %97’sinden fazlasını kendi içinde üretmektedir.

Biyoteknolojik ilaç üretimi: İran, kanser ilaçları, nadir hastalık ilaçları ve büyüme hormonu gibi biyoteknolojik ilaçların üretiminde dünyada ilk 10 ülke arasında yer almaktadır.

Organ naklinde ilerleme: Böbrek, karaciğer, kalp ve kemik iliği naklinde İran, dünyada öncü ülkelerden biri olarak kabul edilmektedir.

Yerli aşı üretimi: Devrim sonrası İran, insan ve hayvan aşılarında önemli ilerlemeler kaydederek grip, korona (Barekat) ve HPV gibi aşıları üretmiştir.

Gelişmiş tıbbi cihazlar üretimi: MRI, ultrason ve dijital röntgen cihazları gibi tıbbi görüntüleme teknolojileri artık İran'da yerli olarak üretilmektedir.

4. Uzay ve Havacılık Teknolojilerinde İlerleme

İran yapımı uyduların fırlatılması: İran, uzaya uydu gönderebilen sınırlı sayıdaki ülkelerden biridir. Başlıca İran uyduları:

Umid (2009): Yörüngeye başarıyla yerleştirilen ilk İran uydusu.

Nur-1 ve Nur-2: İran’ın başarılı askeri uyduları.

Zafar ve Payam: Araştırma ve iletişim amaçlı uydular.

Uydu taşıyıcıların geliştirilmesi: İran, Sefir, Simurgh ve Qased gibi yerli uydu taşıyıcı roketleri tasarlayıp üretmiştir.

Gelişmiş insansız hava araçları (İHA): İran, askeri ve ticari İHA’larda büyük ilerlemeler kaydederek bu alanda uluslararası alanda tanınır hâle gelmiştir.

5. Nükleer Enerji Alanında Gelişmeler

Uranyum zenginleştirme teknolojisi: İran, uranyum zenginleştirme teknolojisine ulaşarak bu bilgiyi elektrik üretimi, tıp ve tarımda kullanmaktadır.

Radyofarmasötik üretimi: Kanser gibi hastalıkların teşhis ve tedavisinde kullanılan nükleer tıbbi ilaçlar İran’da üretilmektedir.

6. Dijital Teknolojiler ve Yapay Zekâ

Teknoloji odaklı girişimlerin yükselişi: İran’daki bilgi tabanlı şirketler; görüntü işleme, makine öğrenmesi ve büyük veri analizi gibi alanlarda faaliyet göstermektedir.

Süper bilgisayarların geliştirilmesi: Simorgh ve Maryam gibi İran yapımı süper bilgisayarlar, bilimsel ve endüstriyel ağır veri işlemede kullanılmaktadır.

Robotik ve yapay zekâ çalışmaları: Tahran Üniversitesi’nde geliştirilen “Sourena” gibi İran yapımı insansı robotlar, bölgedeki en gelişmiş robotlar arasında yer almaktadır.