Pasargad, İran Mimarisi ve Dünyanın İlk Bahçe Tasarımının Doğduğu Yer

Parstoday – Pasargad Dünya Mirası Alanı, İran’ın güneyindeki Fars eyaletinde yer alan ve Ahameniş döneminden kalma tarihi yapılardan oluşan bir komplekstir.

Burası Pasargad; İran’daki Ahameniş İmparatorluğu’nun ilk hanedan başkenti. M.Ö. 6. yüzyılda Büyük Kiros tarafından kurulmuştur. Parstoday’in PressTV’ye dayandırdığı habere göre, sentez sanatından cennet bahçesi tasarımlarına kadar Pasargad’daki sanatsal ve teknik yenilikler, sadece kralın sarayını süslemekle kalmamış, aynı zamanda Batı Asya’da mimari ve tasarım için bir model oluşturmuş ve etkisi yüzyıllarca sürmüştür. Pasargad’ın kalıntıları arasında yürümek, çok kültürlü bir imparatorluk fikrinin doğduğu yerde adım atmaktır; İran medeniyetinin temellerini görmek ve antik dünyaya olan etkisini hissetmektir.

-    Taşla Sanat ve Teknik Dehanın Buluşması
Pasargad’ın mimari manzarası, Büyük Kiros’un evrensel bakış açısının etkileyici bir kanıtıdır; geniş topraklarındaki en iyi becerileri ve gelenekleri biraraya getirerek yeni bir imparatorluk estetiği yaratmıştır.
Kiros’un mimarları ve taş ustaları, muhtemelen yeni fethedilen Lidya ve İyonya’dan gelerek taş işçiliğinde eşsiz bir yetenek kazandırmışlardır. Bu teknik beceri, hassas taş platformlar, yüksek sütunlar ve oyma kapıların inşasını mümkün kılmış; bu unsurlar Ahameniş mimarisinin ayırt edici özellikleri haline gelmiştir.

-    Cennetin Yaratımı: Çaharbâğ Bahçesi
Pasargad’ın en etkileyici ve kalıcı yeniliği taş işçiliğinde değil, tasarımında gizlidir. Arkeologlar, iki bitişik dikdörtgen oluşturan taş kanallar ve havuzlardan oluşan bir ağ keşfetmişlerdir; bu düzenleme bahçeyi tam olarak dört bölüme ayırıyordu.
Bu tasarım büyük olasılıkla Kiros’un Mezopotamya kökenli unvanı olan “Dünyanın Dört Köşesinin Kralı”nın mimari yansımasıydı.
Pasargad’da geliştirilen çaharbâğ planı zamanla yeniden yorumlandı ve gelişti; etkisi Yakın Doğu’nun ötesine geçerek İslam dünyasında bahçe tasarımının temel taşı haline geldi.
Pasargad’da sanat ve teknoloji ayrı yollar değildi; bir başkentten fazlasını, yeni bir imparatorluk kimliğini inşa etmek için iç içe geçmiş araçlardı. Bu kimlik hem teknik olarak gelişmiş, hem sanatsal olarak cesur, hem de felsefi olarak derindi.

-    Pasargad: Eşsiz Bir Dünya Mirası Feneri
Doğu Akdeniz’den Hint Nehri’ne kadar uzanan bir imparatorluğun başkenti olan Pasargad, Ahameniş uygarlığının ilk aşamasına eşsiz bir tanıklık sunar; bilinçli biçimde çok kültürlü bir proje olarak tasarlanmış bir siyasi yapı. Burada farklı gelenekler yok edilmemiş, aksine birbirine harmanlanmıştır. 

Bu kültürel çeşitliliğe duyulan saygı, Asur gibi imparatorlukların sert tek-tipçi politikalarından açık biçimde farklıydı ve Ahameniş siyaset anlayışının merkezinde yer alıyordu. Pasargad, bu yaklaşımın en erken ve en saf mimari yansımasıdır.
UNESCO, bu alanın evrensel değerini tam da bu nedenle tanımıştır; çünkü klasik İran sanat ve mimarisinin gelişiminde temel bir aşamayı sergilemektedir. Bu üslup, İyonya, Lidya, Mısır, Babil ve Elam etkilerinin birleşiminden doğmuş ve görkemli, tutarlı bir bütünlüğe dönüşmüştür. /