Şiraz Bahçeleri; Tarih, Şiir ve Ebedi İhtişamın Fısıldayanları

Parstoday – Şiraz şehri, İran’ın zengin mirasının parlak mücevheri ve şiir ile edebiyatın sembolü olarak, büyüleyici bahçeleriyle de tanınır; bu bahçeler hem yerli turistleri hem de yabancı ziyaretçileri kendine hayran bırakır.

Güney İran’daki Şiraz sokak bahçeleri, portakal çiçeklerinin kokusuyla dolu olup, servi ağaçlarının huzurlu dizilimi ve renkli çiçek yataklarıyla eski bir mimari manzaranın mirasını taşır. Parstoday’in PressTV’den aktardığına göre, Şiraz’daki Pasargad’daki en kalıcı yenilik, taş işçiliğinde değil, kraliyet bahçesi tasarımında görülür; İran’ın bilinen ilk “Çar-Bahçe” örneği.

M.Ö. 1. binyıldan itibaren bahçe, İran mimarisinin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Arkeologlar, Pasargad’da birbirine bağlı iki dikdörtgeni oluşturan ve bahçeyi dört eşit bölüme ayıran taş kanallar ve havuzlar keşfetmiştir.

Bu tasarım muhtemelen Mezopotamya kökenli Büyük Kuroş’un “Dört İklimin Kralı” unvanının mimari bir yansımasıdır.

Ahamenişler bahçeciliğe ve tarıma büyük ilgi göstermiş ve tarım, ağaçlandırma ve sulama alanlarındaki yenilikçi girişimleri ciddi şekilde desteklemiştir.

Pratik faydaların ve duyusal zevklerin ötesinde, Şiraz kraliyet bahçeleri, politik, felsefi ve dini semboller de taşır; kuru topraktan verimli bir bahçe yaratmak ve kaostan düzen ve simetri ortaya çıkarmak isteyen bir hükümdar düşüncesinin yansımasıdır.

Kraliyet Bahçeleri; Gücün Sembolünden Dünya Mirasına

Ahamenişler döneminde bahçe, ilk kez sadece mimarinin bir parçası değil, aynı zamanda odak noktasıydı; güç, verimlilik ve meşruiyetin güçlü bir ifadesiydi. Pasargad’da geliştirilen “Çar-Bahçe” tasarımı, daha sonra defalarca tekrarlandı ve geliştirildi; etkisi Yakın Doğu’nun ötesine geçerek İslam dünyasında ve hatta ötesinde bahçe tasarımının temelini oluşturdu.İslami dönemde, bahçeler genellikle etrafı duvarlarla çevrili dikdörtgen alanlar olup, ön plana çıkan kapılar ve içinde birkaç köşk barındırıyordu.

Geometrik desenli su kanalları bahçelerden geçer ve gölge veren, meyve veren ve süs ağaçları ile yıl boyunca bahçeyi çiçeklerle donatan düzenlemeler yapılırdı.

Resmî bahçelerin satın alınması, geliştirilmesi ve bakımı için yapılan yüksek maliyetler, özellikle İran’ın kurak ikliminde, bu bahçeleri güç ve ihtişamın sembolü haline getirdi; Bu gelenek Buvayhiler, Gazneliler, Timuriler ve Safevîler gibi hanedanlar tarafından sürdürüldü.

O zamandan beri bahçeler, İran kültürünün ayrılmaz bir parçası oldu ve Avrupa ile Asya’daki krallar ve bahçe meraklıları İran bahçe tasarımını örnek aldı.

Şiraz Bahçelerinin İhtişamı

Şiraz’ın ruhu, şairler ve yazarlarla iç içe geçmiş; bu yüzden “Şiir ve Edebiyat Şehri” unvanını taşır ve bu özellik, sakin ve düşünceli bahçelerinde açıkça yansır.

Delgoşa Bahçesi, Şiraz’ın en eski ve en güzel bahçelerinden biridir ve Sasani, Safevî ve Kaçar dönemlerini görmüştür; yapısı hâlâ Sasani mimarisinin izlerini taşır.

Delgoşa Bahçesi o kadar etkileyiciydi ki, Timur Gurkani, Semerkand’da benzer bir bahçe yaptırmıştır.

Bu bahçe, Mart ayında çiçek açan yoğun portakal ağaçları ile tanınır; çiçeklerin güçlü ve hoş kokusu bahçenin duyusal atmosferini oluşturur.

UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Eram Bahçesi, tarihi ve görkemli bir yapı ile birlikte portakal, servi ve gül ağaçlarının eşsiz bir koleksiyonunu barındırır. Tarihi Selçuklular dönemine dayanır ve Zendler döneminde restore edilmiştir.

Bu bahçe, güzel Eram Caddesi üzerinde yer alır ve bitki çeşitliliği nedeniyle botanik bahçesi olarak da bilinir.

Şiraz’ın Canlı Bahçeleri; Doğa, Sanat ve Maneviyatın Birleşimi

Narencistan-e Gavam (Portakal Bahçesi), Kaçar döneminde Ali Mohammadhan Gavam tarafından yaptırılmıştır. Bahçenin adı, bol miktarda acı portakal ağacından gelir. İç yapısı, Zinat-ol-Molk Evi olarak bilinir; aynalı salonları ve zarif süslemeleriyle ziyaretçileri büyüler.

Afifabad Bahçesi, Safevîler döneminden kalma Şiraz’ın en eski bahçelerinden biridir; eskiden çiçek çeşitliliği nedeniyle Gulşan Bahçesi olarak adlandırılırdı. Bu bahçe bir zamanlar kralların dinlenme yeriydi.

Cahan Nama Bahçesi, 700 yılı aşkın bir geçmişe sahiptir ve güzelliği nedeniyle “Zinat-ol-Alam” olarak anılmıştır. Safevîlerin düşüşünden sonra yıkılan bahçe, Karim Han Zend tarafından yeniden yaptırılmış ve sekizgen bir yapı inşa edilmiştir.

Haft-Tan Bahçesi, Zendler döneminden önce yapılmış olup, Karim Han tarafından genişletilmiştir. Adı, bahçenin içinde gömülü yedi mutasavvıf türbesinden gelir. Karim Han, her bir türbenin üzerine büyük taşlar koydurmuş ve böylece bahçeye doğal güzelliğin yanında manevi bir katman eklemiştir.

Şapuri Bahçesi ve Köşkü, modern mimari örneklerindendir; 1931-1936 yılları arasında mimar Abolgasem Memar tarafından inşa edilmiştir. Büyük havuzu ve uzun ağaçlarıyla fotoğrafçılık ve huzur için ideal bir ortam sunar; daha sonra Kültürel Miras Kurumu tarafından satın alınmış ve korunmuştur.

Tüm bu bahçelerde su, hayati ve sürekli bir unsurdur. Delgoşa Bahçesi’ndeki gibi kanallar ve çeşmeler hem sulamayı sağlar hem de görsel ve duyusal bir ferahlık yaratır. Köşkler ve yapılar dikkatle yerleştirilmiş olup, manzaranın estetiğini düşünmeye olanak verir.

Servi ağaçları, portakal çiçeklerinin aroması ve hassas geometrik tasarımlarıyla Şiraz bahçeleri sadece geçmişin mirası değil; aynı zamanda İranlıların yeryüzünde sembolik bir cennet yaratma idealini yaşatan canlı ve dinamik alanlardır.