Büyük Rekabetlerin Gölgesinde İran’ın Doğu Asya’daki Çok Taraflı Diplomasisi

Parstoday – Batı, Güney Çin Denizi’ndeki gerilimleri artırarak jeopolitik rakiplerini çevrelemeye çalışırken, İran ekonomik ve kültürel alanda yürüttüğü aktif diplomasi ile Doğu Asya ülkeleriyle iş birliğinde yeni sayfalar açıyor.

Bugünün dünyasında uluslararası ilişkilerde iki farklı model öne çıkıyor: biri, rakipleri dizginlemek için askerî ittifaklara ve gerginliklere dayalı model; diğeri ise ekonomik ve kültürel diplomasiyi esas alarak gönüllü ve kalıcı bağlar kurmayı hedefleyen model. Geçtiğimiz hafta, bu iki yaklaşım aynı anda Doğu ve Güneydoğu Asya coğrafyasında kendini gösterdi.Bir yandan ABD ile Filipinler arasında kurulan yeni ortak askerî görev gücü, Güney Çin Denizi’nde suların daha da ısınmasına yol açarken; diğer yandan İran, Şanghay İthalat Fuarı’na aktif katılımı ve Endonezya ile sinema iş birliği anlaşmalarının yasalaştırılması sayesinde çok taraflı, karşılıklı çıkarlara dayalı diplomasisinin meyvelerini sergiledi.

Çin Pazarında İran Kokusu: Gülden Safrana

Şanghay’da düzenlenen 8. Uluslararası İthalat Fuarı’nda İran İslam Cumhuriyeti pavyonu, ziyaretçilerin en yoğun ilgisini çeken bölümlerden biri oldu.“Gui Tsai” adlı şirketin standı, geleneksel İran motifleriyle süslenmiş ve gül suyu ile safranın zarif kokusuyla bir “Pers bahçesi”ne dönüştürülmüştü.Şirketin genel müdürü Zhang Gui Tsai, İran ile Çin arasındaki tarihî ticaret bağlarına atıfta bulunarak, yeni ürünler örneğin safran özlü cilt kremi ve göz çevresi kremi– tanıttı.Şirket, bitkisel esanslardan gıda takviyelerine kadar 30’dan fazla ürünüyle safranı yalnızca kozmetik değil, gıda ve sağlık sektörüne de taşıdı.

Kültürel Diplomasi: Şanghay’dan Cakarta’ya

Ekonomik diplomasinin kültürel yüzü, bu hafta Cakarta’da (Endonezya) öne çıktı.İki Endonezya film şirketinin temsilcileri, İran Kültür Müşaviri Muhammed Rıza İbrahimi ve İran Büyükelçiliği Ekonomi Uzmanı Ali Camiheb Bozorg ile bir araya geldi.Görüşmede, ortak film yapımları ve resmî bir sinema iş birliği mutabakatı imzalanması konusunda fikir birliği sağlandı. İbrahimi, İran sinemasının uluslararası festivallerdeki güçlü konumuna dikkat çekerek, iki ülkenin kültürel ve dinî ortaklıklarının yapıcı bir iş birliği zemini sunduğunu vurguladı.Endonezya’nın “Mana” ve “Asa” şirketleri de İran ile ortak yapım projelerine tam destek vereceklerini açıkladılar.Taraflar, bu iş birliğini sistematik hâle getirecek bir mutabakat zaptı taslağı üzerinde çalışacak.

Güney Çin Denizi: Askerî İttifakların Yeni Gerilim Noktası

Kuala Lumpur’da yapılan ASEAN Savunma Zirvesi sırasında, ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth ile Filipinler Savunma Bakanı ortak bir “müşterek görev gücü” kurulduğunu duyurdu.Bir Amerikan generalinin denetiminde faaliyet gösterecek bu yapı, iki ülke arasındaki istihbarat ve deniz gözetimi iş birliğini güçlendirmeyi hedefliyor.Bu girişim, Washington’un Asya-Pasifik bölgesindeki stratejik nüfuzunu artırma ve Çin’in deniz hareket alanını sınırlama çabalarının yeni bir halkası olarak değerlendiriliyor.Görev gücünün, Güney Çin Denizi’nde artan tatbikatlarla “caydırıcılığı yeniden tesis etmesi” öngörülüyor – oysa burası, dünya ticaretinin en önemli deniz geçitlerinden biri.

Sonuç: İki Farklı Yol, İki Farklı Gelecek

Asya’daki gelişmelerin ortaya koyduğu tablo, iki karşıt stratejiyi gözler önüne seriyor: Bir tarafta, ABD’nin askerî merkezli, denge ve baskı temelli yaklaşımı; kısa vadede caydırıcı olsa da uzun vadede istikrarsızlık tohumları ekiyor.Diğer tarafta ise İran’ın ekonomik ve kültürel diplomasiyi temel alan yaklaşımı, düşmanlık yerine ortak çıkarlar üzerine inşa ediliyor.Çin’deki İran markalarının başarısı ve Endonezya ile sinema iş birliği, bu stratejinin somut örnekleri arasında.Bu anlayış, uzun vadede İran’a sadece ekonomik kazanç değil, daha kalıcı, güvenli ve dengeli bölgesel bağlar da kazandırabilir.