36. Uluslararası Fecr Tiyatro Festivali üzerine

Uluslararası Fecr Tiyatro Festivali 36. Yılına girdi. Bu yılki festivalde İran ve diğer ülkelerden toplam 147 eser yer alıyor.

36. Uluslararası Fecr Tiyatro Festivali bu yıl “İran tiyatrosu diyalog şenliği” sloganı ile 18 Ocak 2018’de başladı. Festival 29 Ocak 2018’de seçkin eserlerin açıklanması ile çalışmalarını noktalıyor.

Uluslararası Fecr Tiyatro Festivali İran İslamî kültür ve irşad bakanlığı gösteri sanatları genel müdürlüğü, İran gösteri sanatları derneği ve uluslararası tiyatro müessesesi ITI tarafından düzenleniyor. İran tiyatrosu, milletler tiyatrosu, konuk  tiyatrolar ve sahne dışı artı Fecr etkinliği, İran tiyatrosu yarış bölümü, uluslararası tiyatro yarış bölümü, poster, fotoğraf ve gösteri edebiyatı ödülü gibi bölümler festivalin çeşitli bölümlerini oluşturuyor.

Bu yıl Lorestan, Merkezi, Yezd, Buşehr, Huzistan, Çahar Mahal ve Bahtiyari eyaletleri olmak üzere toplam altı eyalet Uluslararası Fecr Tiyatro Festivaline ev sahipliği yaptı ve geçtiğimiz günlerde festivale katılan bazı eserler bu eyaletlerde sahne aldı.

Uluslararası Fecr Tiyatro Festivalinin konuk tiyatro bölümünde sahne alan eserler, her eserin yönetmeninin mazisi ve yetenekleri, icra ve gösteri biçimlerinin çeşitliliği, icra etütleri ve İranlı skeçlere vurgu bileşenleri gözetilerek davet edilen eserlerden oluşuyor. Bu bölümde uluslararası seçkin sanatçıların eserleri, sahne dışı icra biçiminden bazı eserler, genç sanatçıların bazı seçkin eserleri, İslam inkılabı ve kutsal savunma olayları ve şahsiyetleri ekseninde hazırlanan eserler sahne alan eserlerdi.

Milletler tiyatrosu bölümü ise her yıl dünyanın diğer milletlerinin tiyatro eserleri ile tanışma fırsatı yaratmak ve kültürel teamülleri geliştirme zeminini hazırlamak için düzenleniyor. Bu bölümde 147 yabancı eserden 19’u seçildi. Bu eserler sahne icraları, sahne dışı icralar, video instalation, performans, çevre ile teamüllü gösteri formlarında icra ediliyor. Bu bölümde yer alan ülkeler ise Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, Brezilya, Gürcistan, Irak, Azerbaycan Cumhuriyeti, İtalya, İsviçre, Yunanistan ve Türkiye’den oluşuyor.

Şimdi festivalin süresinin üzerinden yarısı geçtiği bir sırada sahne alan bazı eserleri gözden geçirmek istiyoruz.

Almanya’da Hamlet adlı eserin yazarı Katrin Katrika ve yönetmen Kristofer Roing, eserlerinin Tahran Şehir tiyatro binasının ana salonunda sahne almasından çok mutlu olduklarını belirtiyor. Katrika ve Roing, onlar için eserleri İran’da veya Almanya’da sahnelenmesi arasında hiç bir farklılık bulunmadığını, sadece İran’da icranın başında Selam sözcüğünü eklediklerini ifade ediyor. Eserin yazarı Katrika şöyle diyor: bence farklı bir icra sahneledik, çünkü İranlı seyirciler çok zekiler ve icramıza ilginç tepkiler verdiler.

Uluslararası Fecr Tiyatro Festivalinin uluslararası bölümüne katılan eserlerden biri de Belçika’dan Valentain Dainens’in yazdığı, yönettiği ve icra ettiği büyük ağız adlı eserdir. Eserin yönetmeni Sokrates, Perikles, Malkom X ve Martin Luterking gibi etkili şahsiyetlerin konuşmalarına işaret ederek politikacıların nasıl kelamın gücünden yararlandıklarını gösteriyor. Yönetmen son 2500 yılda siyasi ilişkiler alanında pek fazla bir değişiklik yaşanmadığını savunuyor.

Belçikalı yönetmen Valentain Dainens eserinde kullandığı konuşmaların ortak yönünü, dünyayı kelimelerle nasıl değiştirildiğinden ibaret olduğunu belirterek şöyle diyor: Bu eser kesinlikli siyasi bir eser değil, bilakis söz ve kültürün sultası ve gücünden söz ediyor. Dainens ayrıca Amerika devleti Roma imparatorluğuna benzemeye başladığını belirterek şöyle devam ediyor: Bugün şartlar değişti ve Amerika imparatorluğu son nefeslerini veriyor. Donald Trump’ın Başkan seçilmesi ve Amerikalıların kendileri için seçtikleri eşraf yaşamı, hepsi bu çöküşün başladığının işaretleridir. Amerika geçmişte ve bekasının son günlerinde Roma imparatorluğunun ayak bastığı ve içten çöktüğü aynı yola ayak bakıyor.

Tiyatro yönetmeni Şükür Huda Guderzi ve Yunan sanatçı Katrina Avangelutus uluslararası bölümde “kadının şehname şiirlerinde konumu ile Uripid trajedilerinde konumunun karşılaştırılması” başlıklı bir oturum düzenlediler. Tiyatro alanında yazarlık ve yönetmenlik mazisi ile bilinen Guderzi sürekli klasik eserleri yeniden ve çağdaş bir bakışla gözden geçiren bir sanatçı olarak bilinmektedir. Guderzi İran’ın tarihi ve mitolojik karakterlerini çok iyi tanıyan bir yönetmen olarak Yunan sanatçı Katrina Avangelutus ile iki kültürün ortak paydasında bir oturum düzenleyerek İran ve Yunanistan arasında ortak bir çalışmayı hayata geçirmeyi ele aldı.

Yunan sanatçı Katrina Avangelutus tiyatro ve felsefe alanında eğitim almış ve 2006 yılından beri de Yunanistan milli tiyatrosunda bir çok eseri yönetmiş ve başta Atina üniversitesi olmak üzere bir çok eğitim kurumunda da ders veren bir sanatçıdır. Yunan sanatçı ayrıca uzun yıllar Yunan trajedileri üzerinde araştırma yapan ve bu eserlerden esinlenerek Yunanistan milli operasında bir çok eseri sahnelenen bir sanatçı sayılır.

Yunan sanatçı Katrina Avangelutus ve İranlı sanatçı Şükür Huda Guderzi  ortak oturumda kendi diyarlarının milli mefahir eserlerinde kadın karakterleri ele aldı ve uluslararası düzeyde iki büyük ve ünlü şahsiyet olan İran’ın Şehname yazarı Firdevsi ve Yunanistan’ın ünlü trajedi yazarı Uripid’in eserlerini gözden geçirdiler.

İtalyan yönetmen Pino Di Budoa’nın görünmeyen kentler adlı eseri de 36. Uluslararası Fecr tiyatro festivalinde Tahran’da sahne alan eserlerden biriydi. Bu eser 1991 yılında Londra, Paris, Roma, Budapeşte gibi bazı Avrupa kentlerinde sahne aldı ve bu yıl Uluslararası Fecr tiyatro festivali sekreterliğinin davet üzerine ve İtalya’nın Tahran büyükelçiliğinin işbirliği ile festivalin sahne dışı bölümünde seyircileri ile buluştu.

Görünmeyen kentler adlı eser, insanla kent arasındaki ilişkileri ele alan çağdaş İtalyan yazar İtalo Kalovino’nun aynı adı taşıyan romanından esinlenerek tiyatroya uyarlanan bir eserdir. Bu eser sahne olarak kenti seçiyor ve kentsel alana oranla senaryosunu kentin canlı kişiliği ile yüzleşme çerçevesinde tasarlıyor. Tahran günümüzde bu tür bir yaklaşım için bazı potansiyel imkanları sunan bir kenttir. Dinamiklilik, canlılık, kentsel canlı metabolizm Tahran’ı bu büyük proje için uygun bir kent haline getiriyor ve muhatapları da başarılı bir icraya şahit oluyor.

Tahran’ın Firdevsi salonu uluslararası Fecr tiyatrosu boyunca her akşam Hayyam operası adlı eserlerden birine ev sahipliği yaptı. Hayyam operası, Mevlana, Sadi ve Hafız operalarından sonra İran diyarının ünlü şairlerden birinin yaşamını ele alan kukla  operasıdır ve şairin yaşamı operanın ana temasını oluşturmaktadır.

Yönetmen Behruz Garippur bundan önce de bazı büyük şairlerin Leyla ile Mecnun gibi şiirlerinden esinlenerek bazı oyunları yönetmiş ve yine karnesinde Makbes gibi klasik eserler de yer alan bir yönetmendir.

Hayyam operası nazi Almanya uçaklarının hava akını ve ikinci dünya savaşı ve nazi Alman ordusunun gürültüleri ile en başta muhatabını etkiliyor ve operanın adından kafasına oluşan zihniyetten uzaklaştırıyor. Ancak eseri seslendiren İranlı opera sanatçısı Muhammed Mutemedi’nin sesinin yükselmesi ve Hayyam’ın kuklasının sahne alması ile birlikte bu kez muhataplar nazi Almanya savaşından kopuyor ve bir anda İran diyarının tarihi ve İranlı atmosfer sahneye hakim oluyor.

Hayyam operasında İranlı büyük şair Hayyam’ın yaşamına da kısaca göz atılıyor ve böylece bu şairi pek tanımayanlara biraz bilgi veriliyor. Hayyam operasında görsel unsurların özel bir yeri bulunuyor ve buradaki simgeler ve işaretler şairin ünlü rübailerinden alıntı olduğu ve yer yer sergilendiği anlaşılıyor.

Bu arada 36. Uluslararası Fecr tiyatro festivalinde İran’ın tiyatro alanında üç şahsiyeti Ahmet Damut, Huşeng Azadiver ve Cemşid Hanian için takdir töreni düzenleniyor. Ahmet Damut yönetmen, oyuncu, arşatırmacı, mütercim ve üniversitede öğretim üyesi, Huşang Azadiver tiyatro ve sinema yönetmeni, Cemşid Hanian ise yazar ve araştırmacıdır.