Bilinmesini İstemiyorlar | Sudan: Küresel Komplocuların Pençesindeki Altın Ülke
Parstoday – Hâlihazırda iç savaşla boğuşan Sudan, büyük potansiyellere ve güçlü yönlere sahip bir ülkedir. Bu topraklar, uzun yıllardır özgün İslami-Afrika kimliği ile küresel egemenlik sistemi arasında süregelen bir mücadeleye sahne olmaktadır.
Parstoday’in haberine göre, Güney Sudan’ın ayrılmasından önce Sudan, Afrika kıtasının en büyük Arap-İslam ülkesi ve dünyanın en geniş dokuzuncu ülkesi konumundaydı. Kızıldeniz’e kıyısı, kıtanın sekiz önemli ülkesiyle komşuluğu ve Nil Nehri’nin içinden geçmesi, Sudan’ı dünyanın en hassas jeopolitik noktalarından biri hâline getirmiştir. Zengin maden kaynakları, verimli tarım arazileri, genç nüfus ve eşsiz stratejik konum gibi ekonomik ve kültürel kapasitelere rağmen Sudan, 1956’daki bağımsızlığından bu yana 20’den fazla askerî darbe, iki büyük iç savaş ve yüz binlerce ölü ve mülteciyle karşı karşıya kalmıştır. Bugün Sudan, Sudan Silahlı Kuvvetleri (SAF) ile Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) arasındaki iç savaşla boğuşmakta; bu çatışma ülkeye büyük insani ve maddi kayıplar yaşatmaktadır.
Sudan’ın çeşitli alanlardaki güçlü yönlerine kısaca göz atalım:
- Sudan, Afrika kıtasının kuzeydoğusunda yer alır. Güney Sudan ayrılmadan önce dünyanın en geniş onuncu ülkesi konumundaydı. Bugün hâlâ 1.886.000 km² yüzölçümüyle oldukça büyük bir ülkedir. Sudan’ın arazisi geniş düzlüklerden oluşur; dağlar ve yüksek bölgeler ise güneyde ve batıdaki uç noktalarda yer alır. Ülke, Afrika’nın tropikal kuşağında konumlanmıştır.
- Beyaz Nil ve Mavi Nil, Sudan’ın hayati damarlarıdır. Bu nehirler, ülkenin medeniyetini, ekonomik yaşamını ve tarımını mümkün kılan en önemli unsurlardır. Ülkenin kuzeyi çoğunlukla çöldür; ancak orta ve güney kesimlerde verimli topraklar bulunur. Pamuk ve tahıl üretimi bu bölgelerde tarihsel köklere sahiptir. Sudan, iklim açısından dünyanın en sıcak tropikal bölgelerinden biridir; ancak bu sıcaklık, verimli toprak ve Nil’in suyu ile birleştiğinde, ülkeyi Afrika’nın en üretken tarım alanlarından biri hâline getirir.
- Sudan’ın doğu sınırındaki Kızıldeniz, küresel ticaretin hayati bir geçiş yoludur. Sudan kıyılarında kontrol veya nüfuz sahibi olmak, Asya, Orta Doğu ve Avrupa arasındaki deniz taşımacılığına hâkim olmak anlamına gelir. Bu stratejik önem, Sudan’ı özellikle bölgesel krizler ve rakip limanların gelişimi sonrasında büyük güçlerin dikkat odağı hâline getirmiştir.
- Petrol, Sudan’ın en önemli doğal kaynaklarından biridir; ancak bu sektör ciddi zorluklarla karşı karşıyadır. Sudan’da petrol üretimi 1970’lerde başlamış, 1990’larda yabancı şirketlerin katılımıyla genişlemiştir. Güney Sudan’ın ayrılması, ülkenin birliğine ve ekonomisine en büyük darbeyi vurmuştur. Petrol kuyularının çoğu güneyde yer alıyordu ve Juba’nın bağımsızlık ilanıyla Hartum ana gelir kaynaklarını kaybetti. 2011’den önce günlük yaklaşık 500 bin varil üretim yapılırken, bu rakam son yıllarda 30 ila 60 bin varile kadar düşmüştür. İç savaş ve rafineriler ve boru hatları dahil altyapının tahrip edilmesi petrol sektörünü çöküşün eşiğine getirmiştir. 2011 öncesinde petrol, devlet gelirlerinin yaklaşık yarısını sağlıyordu. Ayrılıktan sonra Sudan, gelir elde etmek için altın madenciliği ve tarımdan alınan ağır vergilere yönelmek zorunda kaldı. Güney Sudan’ın bağımsızlığından sonra Sudan’ın ekonomik durumu giderek kötüleşti ve petrol gelirleri büyük zarar gördü. Bu durum, Sudan hükümetini ekonomik durumu kontrol altına almak için kemer sıkma politikaları uygulamaya sevk etti.
- Sudan, Afrika’nın en zengin maden kaynaklarına sahip ülkelerinden biridir ve madencilik sektörü ülke ekonomisinde önemli rol oynar. Sudan, jeolojik çeşitliliği sayesinde çok sayıda maden rezervine sahiptir. En önemli maden altındır; antik çağlardan beri kuzey bölgelerde – Vadi Halfa’dan Atbara’ya kadar – çıkarılmaktadır. Kızıldeniz Dağları ve Mavi Nil’in güneyi gibi bölgelerde de kayda değer altın rezervleri bulunmaktadır. Bazı bölgelerde altın yoğunluğu ton başına 100 gramı aşmaktadır. Altının yanı sıra Sudan’da krom, demir, manganez, bakır, gümüş, asbest, mika, talk, alçıtaşı, tuz ve mermer gibi kaynaklar da mevcuttur. Krom, ağırlıklı olarak Mavi Nil eyaletindeki Enkessana Dağları’nda bulunurken; bakır, Batı Darfur’daki Hufretü’n-Nuhas bölgesinde çıkarılmaktadır.