Nijerya, Batı Afrika’daki Darbe Denklemlerini Nasıl Bozdu?

Parstoday – Nijerya’nın Benin hükümetinin talebi üzerine hızlı müdahalesi, gerçekleşmekte olan darbeyi durdurdu ve Batı Afrika’da istikrarsızlığın yayılmasını engelledi.

Parstoday’in bildirdiğine göre, 7 Aralık 2025’te Benin’de gerçekleşen başarısız darbe, sadece Patrice Talon hükümeti için bir sınav değil, aynı zamanda Nijerya’nın rol alması için de hızlıca bir sahneye dönüştü; Al Jazeera, krizin ilk saatlerinden itibaren bu rolü belirleyici olarak nitelendirdi. Al Jazeera, Nijerya Cumhurbaşkanlığı ofisine dayandırarak, Talon hükümetinin iki kez Abuja’dan acil yardım talep ettiğini bildirdi: İlk olarak “acil hava desteği” için, ardından da kara kuvvetlerinin gönderilmesi için. Bu talepler, bir grup askerin “Albay Pascal Tigri” liderliğinde ulusal televizyonu ele geçirdiği ve Cumhurbaşkanını görevden aldıklarını ve tüm demokratik kurumları askıya aldıklarını ilan ettiği sırada gönderildi.

Nijerya’nın Benin Darbesine Müdahale Etme Nedenleri

Birincil ve resmi neden, Nijerya’ya doğrudan Benin hükümeti tarafından yapılan davetti. Nijerya’nın Premium Times internet sitesi de Benin hükümetinin iki resmi yazıyla Nijerya’dan hızlı bir şekilde müdahale etmesini ve “anayasal düzenin ve halkın güvenliğinin korunması” için ülke hava sahasını kontrol altına almasını talep ettiğini doğruladı. Nijerya da Cumhurbaşkanı Bola Tinubu’nun emriyle savaş uçaklarını Benin semalarına gönderdi ve Al Jazeera’nın bildirdiğine göre, “hava sahasını kontrol altına aldı” ve bu şekilde darbecilerin manevra ve koordinasyon imkanlarını sınırladı. Bu hamle özellikle ulusal televizyon ve darbecilerin yeniden konuşlandığı kritik bir kışlayı geri almakta belirleyici oldu.

Ancak Nijerya’nın müdahalesi yalnızca resmi talebe yanıt değildi; jeopolitik boyutlar da önem taşıyordu. Guardian gazetesinin hatırlattığı gibi, Benin birçok komşusunun aksine nispeten istikrarlı bir geçmişe sahipti ve son başarılı darbe 1972’ye dayanıyordu. Ancak Batı Afrika son yıllarda Benin’in komşu ülkelerinde Nijer, Burkina Faso, Mali ve Gine’de bir dizi darbeye tanık olmuştu. Bu nedenle Benin’in istikrarı Nijerya için hem güvenlik hem de bölgesel bir konu olarak görülüyordu. Nijerya, bu “domino etkisinin” batı sınırlarına ulaşmasına izin veremezdi; bu sınırlar zaten güvenlik sorunları ve silahlı grupların hareketliliği ile karşı karşıyaydı. Guardian raporunda, darbecilerin televizyon mesajlarında “Kuzey Benin’de güvenlik durumunun kötüleşmesine” atıfta bulundukları da belirtilmişti. Benin’deki siyasi düzenin çökmesi, Nijerya için sınır ve güvenlik açısından hemen sonuçlar doğurabilirdi.

Öte yandan Nijerya, ECOWAS’ın (Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu) dönem başkanı olarak, bölgedeki üye ülkelerin anayasal düzenini savunma konusunda siyasi sorumluluğa sahipti. Bu durum, Nijerya’nın resmi açıklamalarında ve Premium Times raporunda da vurgulandı: Askeri operasyon tamamen “ECOWAS’ın demokrasi ve iyi yönetişim protokolüne uygun” olarak gerçekleştirildi. Tinubu, istikrarın geri dönüşünden sonra yaptığı açıklamalarda, Nijerya güçlerinin “Benin hükümetinin daveti üzerine ve bölgesel yasalar çerçevesinde” hareket ettiğini açıkça belirtti.

Müdahalenin Yöntemi

Uygulama yöntemi, Nijerya’nın darbeyi pekiştirmeyi önlemek için hız ve hava hakimiyeti stratejisini benimsediğini gösteriyor. Premium Times ve Al Jazeera, Nijerya’nın önce Benin semalarını kontrol altına aldığını ve savaş uçaklarıyla darbecilerin iletişim ve toplanma yollarını kestiğini bildirdi. Ardından Benin’in ikinci talebini aldıktan sonra, Nijerya kara kuvvetleri ülkeye girdi, ancak farklı kaynaklara göre hepsi “Benin hükümetinin komutası altında” hareket etti ve görevleri devlet kurumlarını korumak ve Talon’a sadık güçleri desteklemekle sınırlıydı. Bu birlikler, Benin ordusuyla birlikte, darbecilerin ulusal televizyon ve bahsi geçen kışladaki son direnişlerini ortadan kaldırmayı başardı.

Bu müdahale ile eş zamanlı olarak, Al Jazeera ve Guardian raporlarına göre ECOWAS, Nijerya, Gana, Fildişi Sahili ve Sierra Leone’den oluşan hızlı bir “müdahale gücü” gönderme kararı aldı. Bu eşzamanlılık, darbecilerin birkaç saat içinde hiçbir dış destek veya operasyonel kapasiteye sahip olmadıklarını fark etmelerini sağladı.

Bu Müdahalenin Nijerya İçin Politik Önemi Nedir?

Bir yandan Nijerya, bölge ordularına açık bir mesaj vermek istiyordu: artık ucuz darbelerin dönemi sona erdi. Öte yandan, analistlere göre Benin’deki siyasi koşullar, anayasa reformu tartışmaları, muhalefet adayının onaylanmaması ve yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimleri gibi etkenler, istikrarsızlığa zemin hazırlamıştı. Nijerya, müdahalesini Benin’in uzun süreli bir krize sürüklenmesini önlemenin bir yolu olarak gördü; bu kriz kesinlikle Benin sınırlarının ötesine yayılabilirdi.

Genel olarak Nijerya’nın yaptığı, “komşu bir devletin resmi davetine hızlı yanıt, güvenlik kaygısı, jeopolitik rol ve bölgesel sorumluluk” kombinasyonuydu. Darbeciler yalnızca birkaç saat ulusal televizyonda mesajlarını iletebildi ve Al Jazeera, Premium Times ve Guardian’ın ortak anlatımına göre, Nijerya’nın hızlı müdahalesi, komşu ülkelerdeki deneyimlerin tekrarlanmasını ve Benin’in istikrarsızlık döngüsüne girmesini engelleyen faktör oldu.