Pars Today

5+1 grubu ile İran arasında uzun diplomatik müzakereler sonucu elde edilen nükleer anlaşma çok tehlikeli bir durumda bulunuyor. ABD'nin bu uluslararası anlaşmadan çekilmesi ve Avrupalıların ahde vefasızlığına tepki olarak İran adım adım nükleer taahhütlerini azaltmaya devam ediyor.

Şimdi Almanya, Fransa ve Britanya'dan oluşan Avrupa troykası ve AB Kapsamlı Ortak Eylem Planı olarak bilinen Nükleer anlaşmayı korumaya çalışıyorlar. Bu doğrultuda Almanya Şansölyesi Angela Merkel Avrupa kıtasının önemli ülkesi olarak geçtiğimiz cuma günü Hindistan'a yaptığı ziyareti sırasında Yeni Delhi'de Hindistan başbakanı Narendera Moodi ile yaptığı görüşmede ortak bir bildiri yayınlayıp iki ülke Nükleer anlaşmanın uygulanmasına vurgu yaptılar.

Söz konusu bildiride nükleer anlaşmanın korunmasına vurgu yapılırken, nükleer anlaşmayla ilgili sorunların siyasi ve diyalog yoluyla çözümlenmesi gerektiğinin altı çizildi.

İki ülke başbakanları, ayrıca nükleer anlaşmadan dolayı yaşanan gerginliğin azalmasını istediler.

Nükleer anlaşmaya olan bu destek bildirisinin yanında akla gelen önemli sorulardan biri şu ki acaba gerçekten Avrupalılar KOEP nükleer anlaşmayı koruma yönünde etkin bir adım atmış mı? Avrupa Troykası ve AB, ABD'nin Nükleer anlaşmadan çıkması ardından 2018 yılının Mayıs ayında İran'ın ekonomik kaynaklarını garanti ederek uluslararası istikrar ve barışın korunması için bu kilit anlaşmayı koruyacaklarını söylediler. Avrupalılar, ABD’nin KOEP karşıtı yaklaşımına yönelik eleştirilerine rağmen, İran’a INSTEX adlı özel bir finansal mekanizma uygulanması konusundaki sözlerine rağmen, sözlerini yerine getirmek için etkili bir adım atmadılar. Önemli nokta şu ki İran ile ilgilenen Amerikan yetkilileri ABD yaptırımları karşısında İNSTEX'in etkisiz olduğuna vurgu yapıyorlar ve Avrupalılar da pasif davranarak bu meselenin gerçekleşmesine yol açmış oluyorlar.ABD özel temsilcisi Brayan Hook Cuma günü metni yayımlanan bir demecinde  ABD  hükümetinin son zamanlarda Batılı devletlerle  INSTEX yoluyla izin verilen borsalar üzerinde bir anlaşmaya vardığını söyledi. Hook, "INSTEX veya İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından kurulan özel mekanizma aracılığıyla herhangi bir anlaşma görmedik.Bu yolla  hiçbir zaman ABD yaptırımlarına tabi herhangi bir faaliyet beklemiyoruz. " dedi.

Hook, üç Avrupa ülkesine açıkça kanalın gıda, ilaç, tıbbi cihaz veya tarımsal ürün ticaretini kolaylaştıracak bir mekanizma olabileceğini, ancak yaptırımlara maruz kalamayacağına vurgu yaptı. Onun dediğine göre bu konu üzerinde bir süre önce Avrupa ile anlaşmaya varılmıştır.

Avrupa'nın pasif tutumu ve Nükleer anlaşmanın korunması için etkili bir eylemde bulunmaması nedeniyle, İran ABD'nin  8 Mayıs 2019'da Nükleer anlaşmadan çekilmesinin yıl dönümünün eşiğinde ve Avrupalıların Tahran'ın Nükleer anlaşma çerçevesinde çıkarlarını sağlamadaki acizliği ardından İran İslam Cumhuriyeti bu anlaşma çerçevesinde 3 aşamada adım adım taahhütlerini azaltmıştır. İran'ın 4.adımı 6 kasım 2019 'da başlayacaktır.

Avrupalılar, ABD'ye olan derin bağımlılıklarından ötürü, aslında İran'la mali ve ticari etkileşim için özel bir mekanizma oluşturmak gibi bazı çabalara rağmen uygulayamadıklarını göstermiştir. Tuhaf olan, Avrupalıların Tahran'a karşı makul olmayan taleplerde bulunmaları ve İran'ın nükleer anlaşma yükümlülüklerini yerine getirmeye devam etmesi gereğini defalarca vurgulamış olmalarıdır. Belki de, ABD yaptırımlarının olumsuz etkilerini azaltmak için kendilerine herhangi bir eylemde bulunmadan, İran'ı tek taraflı olarak yükümlülüklerine uymaya çağırdıklarını sormuyorlar.

Hindistan Başbakanı ile yaptığı ortak açıklamada, Merkel bir kez daha İran'ın nükleer anlaşmaya bağlı kalması çağrısında bulundu.