BERCAM Ortak Komisyon Oturumunun Viyana'da Düzenlenmesi

Avrupa Birliği ve Avrupa Troykası 2015 yılında BERCAM nükleer anlaşmasının imzalanmasında önemli bir rol oynasalar da ancak Amerika'nın bu anlaşmadan çekilmesinin ardından bu anlaşmanın korunmasında negatif ve olumsuz kabul edilemez bir savunma rolü oynadı. Buna rağmen Viyana'da Ortak BERCAM nükleer anlaşması ortak komisyonuna ev sahipliği yapan Avrupalılar, hala bu önemli anlaşmanın bölgesel ve küresel güvenlik ve barış için korunması gerektiğine vurgu yapmaktadırlar.

BERCAM nükleer anlaşması ortak komisyonu 26 Şubat Çarşamba günü  Viyana'da oturum düzenledi. Bu ilk oturum İran'ın taahhütlerini azaltma yönündeki beşinci adımından sonra Avrupa troykası liderlerinin tahkim mekanizmasını çalıştırdıktan sonra gerçekleştirildi. İran makamları ayrıca, Çin ve Rusya makamları da BERCAM anlaşmasındaki tahkim mekanizmasının çalıştırılması hususunda ciddi uyarılarda bulunup Avrupalıların bu girişiminin taahhütlerinden hiçbirini yerine getirmedikleri halde anlaşmanın tek taraflı olarak İran tarafından uygulandığı bir sırada siyasi ve yasa dışı girişim olduğunu düşünüyorlar. 

BERCAM nükleer anlaşması ortak komisyonunun sonunda katılımcılar Rusya'nın Fordo nükleer alanındaki istikrarlı izotoplar projesinin devamına destek çıkarak Amerika'nın yaptırımlarının İran'ın BERCAM nükleer anlaşmasının çıkarlarından yararlanmasını etkilediğine de itiraf ettiler. Bu toplantıda İran'ın taahhütlerini azaltma yönünde attığı adımlar ve de tüm üyelerin Amerika'nın bu anlaşmadan çıkması hususundaki kaygıları hususları da ele alındı. 

Bu oturumun sonuç bildirgesinde ise şöyle bir açıklamaya yer verildi: "İran'ın nükleer anlaşma çerçevesindeki taahhütlerini azaltma yönündeki adımları hakkında ciddi kaygılar söz konusudur. Üyeler ayrıca Amerika'nın mevcut yaptırımlarının İran'ın BERCAM nükleer anlaşmasından çıkarlarını engellediğini de kabul etmektedir. "

Amerika'nın tek taraflı yaptırımlarının olumsuz etkilerinin İran'ın bu anlaşmadaki taahhütlerini azaltmanın sebebi olduğuna itiraf edilmesi gerçekte Avrupalıların bu yaptırımların etkilerini azaltmak için  yerine getirecekleri taahhütler konusunda kabahatli olduklarının da göstergesidir. Bu taahhütlerin en önemlilerinden biri de İran ile özel ticari ve mali işlemler mekanizması İNSTEX idi. Mevcut durum ise Avrupalıların İran karşısında üstlendikleri sorumlulukları ve taahhütleri yerine getiremediklerini gösteriyor. 

İran kendi ulusal çıkarları doğrultusunda BERCAM nükleer anlaşmasını kabul etmesine rağmen 4+1 ülkeleri özellikle de Avrupalıların bu anlaşmadaki taahhütlerini yerine getirmelerini bekliyor. Avrupa Troykası ise İran'ın kademeli olarak bu anlaşmadaki taahhütlerini tarafların pasifliği ve sözlerini yerine getirmedikleri yüzünden azaltması bahanesi ile BERCAM nükleer anlaşmsındaki tahkim mekanizmasını 14 Ocak tarihinde çalıştırdılar. Aslında tahkim mekanizması sonuçta tetik mekanizmasının çalıştırılmasına da yol açabilir. 

Bu girişim ise İran'ın tepkilerine yol açtı. İran İslam Cumhuriyeti dışişleri bakanı Muhammed Cevad Zarif bu girişimi hukuki açıdan temelsiz ve siyasi bakımdan da stratejik bir hata olarak adlandırdı. Tabii İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin Avrupa Birliği dış siyaset sorumlusu Josep Borrell'den naklen anlattığı gibi Avrupa tetik mekanizmasını belirsiz bir zaman için kenara bırakmıştır. 

BERCAM nükleer anlaşması ortak komisyonu oturumu bildirisinde göze çarpan bir başka nokta da İNSTEX'in ilk uygulanma aşamalarına gösterilen olumlu tepkilerdir. Bu oturuma katılan taraflar İNSTEX aracılığı ile ilk işlemlerin yapılması doğrultusunda olumlu gelişmelerden söz edip yeni dört Avrupalı devletin yeni hissedarlar olarak bu sisteme katılması ve hissedarların artmasına olumlu baktıklarını bildirdiler. 

İran İslam Cumhuriyeti dışişleri bakan yardımcısı Seyyid Abbas Irakçi ise bu oturumun sonunda  İNSTEX'in neredeyse kullanılma aşamasına vardığına değinerek şöyle dedi: " Ortak Komisyonun bugünkü oturumunda ekonomik alandaki beklentilerimiz  karşılanmadan İran'ın BERCAM nükleer anlaşmasına dönmesinin mümkün olmadığını söyledik. "

Rusya dışişleri bakan yardımcısı Sergey Ryabkov ise bu hususta şöyle dedi: " Avrupa'nın İran'a yönelik özel mali sistemi çalıştırılmış ve ilk işlemler yapılmaktadır. "

Buna rağmen Viyana'daki diplomatlar Avrupalıların BERCAM nükleer anlaşması dahilinde İran ile yaşadıkları ihtilaflara  değinerek Tahran'ın İNSTEX gibi özel mali sistemden yararlanmadan, Amerika yaptırımlarından kurtulmadan, tam olarak BERCAM anlaşmasındaki taahhütlerini tam olarak uygulamasının uzak bir ihtimal olduğunu belirttiler.