Pars Today

Afrika Sahili bölgesinde yaşanan gelişmeler, Batı'nın hegemonyasının azaldığını ve Rusya, İran ve Çin'in nüfuzunun arttığını gösteriyor. Bu durum, yeni bir küresel düzenin oluşmasına işaret ediyor.

Batı'nın kukla rejimleri Afrika kıtası genelinde hızla zayıflıyor. Mali, Burkina Faso ve Nijer'i içeren Sahel ülkeleri, Afrika Direniş Ekseninin oluşmasında öncü rol oynayabilir.

Crindle'a göre, coğrafi bölgelerde direniş eksenlerinin ortaya çıkışı, dünyayı çok kutuplu bir düzene doğru sürükleyen uzun ve karmaşık bir sürecin ürünüdür.

Batı'nın hegemonyasına karşı direnç ve çok kutuplu bir dünyanın ortaya çıkışı birbirini tamamlıyor. Günümüzde Batı Asya'daki direniş ekseni, Arap ve Müslüman ülkeler boyunca uzanarak Senegal, Mali, Burkina Faso ve Nijer'den Çad, Sudan ve Eritre'ye kadar uzanan Afrika Sahili bölgesine de ilham veriyor.

Senegal Seçimlerinin Sahel Direniş Eksenini Güçlendirmesi

Nijerya'da iktidar değişikliğinin askeri darbe ile gerçekleştiğinin aksine, Senegal'de bu değişim doğrudan seçimler yoluyla gerçekleşti.

44 yaşındaki Bassirou Diome Faye'nin 24 Mart'ta Senegal genel seçimlerinde kazandığı zafer, ülkeyi yeni bir çağa taşıdı. Yakın zamanda iki haftalık bir hapis cezası çeken eski mali müfettiş, Afrikalı bir halk adamı olarak Fransız kukla lideri Macky Sall'ı iktidardan indirmeyi başardı.

Gelecekteki Senegal Cumhurbaşkanı, 36 yaşındaki İbrahim Traore (Burkina Faso), 46 yaşındaki Abiy Ahmed (Etiyopya), 48 yaşındaki Andry Rajoelina (Madagaskar) ve 44 yaşındaki Julius Mahama (Güney Afrika) gibi, kıtada yeni bir akım yaratan pan-Afrikaist genç liderlere katılacak. Bu nesil, kendi egemenliklerine odaklanıyor.

Değişimin Temel Sebebi: Jeoekonomi

Bu değişimlerin temel sebebinin jeoekonomik olduğu anlaşılıyor. Senegal önemli bir petrol ve gaz üreticisi haline geldi ve Faye, British Petroleum (BP) ve İngiliz altın madenciliği operatörü Endeavor Mining ile yapılan en büyük anlaşmalar da dahil olmak üzere maden ve enerji sözleşmelerini yeniden müzakere etmeyi planlıyor.

Ayrıca, sömürgeci CFA Frank'ı (Fransa'nın kontrolünde olan ve 14 Afrika ülkesinde kullanılan para birimi) terk etmeyi ve hatta ana ticaret ortağı Fransa ile neosömürgeci ilişkileri yeniden şekillendirmek için yeni bir para birimi oluşturmayı planlıyor. Faye, Çin ile de karşılıklı yarar sağlayan ortaklıklar kurmayı hedefliyor.

Washington'un Nijer'in İran ve Rusya'ya Yakınlaşmasından Korkusu

Senegal'in yeni Cumhurbaşkanı henüz Fransız askerlerini ülkesinden sınır dışı edip etmeyeceğini henüz netleştirmedi. Bu gerçekleşirse Paris için eşi benzeri görülmemiş bir darbe olur, çünkü Emmanuel Macron ve Fransa kuruluşu, Senegal'i Nijer, Mali ve Burkina Faso'nun (daha önce Fransa'dan uzaklaşmış) etrafındaki kilit aktör olarak görüyor.

Yakın zamanda Sahel Devletler Birliği'ni oluşturan bu üç devlet, yalnızca Paris'in seri aşağılanmalarının ardından yaşadığı büyük kabus değil, aynı zamanda ABD için de büyük bir sorun teşkil ediyor. Bunun en belirgin örneği, Washington ve Nijer arasındaki askeri işbirliği anlaşmasının çökmesidir.

Doğal olarak, ABD yörüngesindeki ülkeler, Rusya ve Afrika arasındaki artan diplomatik ilişkilere (Sahel'den yeni Afrika BRICS üyeleri Mısır ve Etiyopya'ya kadar tüm kilit aktörleri kapsar) yeterince dikkat etmediler.

Örneğin, ABD şimdi güvenlik ve askeri işbirliği anlaşmasını iptal ettikten sonra, Nijer'den askerlerini ne zaman çekeceğini açıklamalıdır.

Aslında, Pentagon artık Nijer topraklarında askeri eğitim veremiyor. ABD'nin 150 milyon dolardan fazla harcayarak inşa ettiği "Agadez" ve "Niamey"de iki stratejik üssü var. Niamey 2019 yılında tamamlandı ve ABD Afrika Komutanlığı (AFRICOM) tarafından yönetiliyor.

Yaklaşık 1000 Amerikalı askerin yakın zamanda ihraç edilmesi muhtemel ve Amerikalılar bunu durdurmak için çabalıyorlar. Nitekim, geçen ay ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Molly Fyree iki kez Nijer'i ziyaret etti.

Bu üslerin kaybedilmesinin Nijer'in Rusya ve İran'a yakınlaşması anlamına geldiği ve Bab el-Mandeb'i izlemek için hayati önem taşıdığı unutulmamalıdır. Bu bağlamda, Ocak 2024'te Nijer'den üst düzey bir heyet Moskova'yı ziyaret etti.

Fransa'nın Aşağılanması ve ABD'nin Muhtemel Tepkisi

Batı'nın kukla rejimleri Afrika kıtası genelinde hızla zayıflıyor. Mali, Burkina Faso ve Nijer'i içeren Sahel ülkeleri, Afrika Direniş Ekseninin oluşmasında öncü rol oynayabilir.

Buna karşın, Rusya diplomatik açıdan ve Çin ticari açıdan, çok kutuplu bir düzende kilit aktörler olarak Afrika ülkelerine stratejik katılımlarını artırarak özel bir önem vermeye başladılar.

Afrika ülkelerinin, Benin'den karizmatik Pan-Afrikaist lider Kouami Sba gibi temsilcilerinin Moskova'daki "Dünya Çok Kutuplu Konferansı"na katılımı bu kapsamdadır.

Fransa'nın Sahel bölgesindeki mutlak aşağılanması, Macron'un Ukrayna'ya Fransız birlikleri gönderme tehdidinin ve ayrıca Ermenistan'daki mevcut Rusofobinin olası nedenlerinden biridir.

Tarihi olarak Afrika ülkeleri, Sovyetler Birliği'ni kendi doğal kaynaklarının çok daha esnek ve hatta savunucusu olarak gördüler ve bu algı günümüzde Çin'e de aktarılıyor.

Bölgesel bir entegrasyon platformu olarak Sahel Devletler Birliği, oyunun kurallarını değiştirme potansiyeline sahiptir. Senegal'in birliğe katılması muhtemeldir, ancak Gana'nın denize erişim kapasitesi göz önüne alındığında önemli bir öneme sahiptir. Bu durum, Batı tarafından kontrol edilen Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) 'ın kademeli olarak tasfiyesine yol açacaktır.

Ancak, Batı hegemonyasının köklü gücünü asla hafife almamak gerekir. Pentagon'un Afrika'daki kapsamlı planı, Rusya, Çin ve İran'ın çok kutuplu nüfuzuna karşı koymaya yöneliktir. Fakat artık Sahel Direniş Ekseninin hiçbir ülkesi ABD'nin "terör tehdidi" kartını yutmuyor.

Bu arada, Fildişi Sahili, Washington için Çad'dan daha stratejiktir, çünkü toprakları Sahel Birliği'ne oldukça yakındır ve belki de ABD'nin "suikast" dronları, Sahel Birliği'ni kontrol altında tutmak için Fildişi Sahili'ndeki Fransız üssünden kalkıyor olabilir.