Fransa’nın Afrika’daki Suçlarına Dair Yeni Bir İfşa: Senegal’deki “Thiaroye Katliamı”

Parstoday – Senegal hükümetinin Thiaroye katliamına dair yayımladığı yeni rapor, Fransa’nın Afrika’daki sömürge dönemi suçlarının en karanlık ve en çok inkâr edilen olaylarından birini tarihî sessizlikten çıkararak yeniden gündeme taşıdı.

“The Africa Report” sitesinde Damien Glez’in “Senegal: Thiaroye Katliamına Dair Beyaz Rapor Gizli Bir Suça Işık Tutuyor” başlıklı yazısına göre, Senegal Cumhurbaşkanı’na sunulan 301 sayfalık rapor, Fransa’nın inkâr politikalarını ve Senegal’in hakikat arayışını ve tazminat talebini gözler önüne seriyor.

Emmanuel Macron’un 2017’de Fransa Cumhurbaşkanlığına aday olduğu dönemde sömürgeciliği “insanlığa karşı suç” olarak nitelendirmesi, Fransa’nın Afrika’daki sömürge geçmişiyle yüzleştiği izlenimini vermişti. Ancak Senegal’in Fransa ile ilişkileri yeniden tanımlama kararlılığı bu beklentiyi boşa çıkardı.

16 Ekim’de, 6 aylık gecikmeyle, Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye ve Başbakan Ousmane Sonko, bu kapsamlı raporu Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda teslim aldı. Araştırmacı komiteye göre raporun amacı Thiaroye katliamının “tarihsel gerçeğini” ortaya koymaktı.

Katliam, 1 Aralık 1944’te, Fransız sömürge güçleri ve jandarmalarının, daha önce “isyancı” olarak damgalanan Senegalli Afrikalı askerleri (tirailleurs sénégalais) kurşuna dizmesiyle gerçekleşti. Senegal halkının beklentisi doğrultusunda, raporun bulguları Fransız resmî belgelerindeki basit hataların çok ötesine geçiyor.

Tarihçi ve arkeologların raporu, olayın “önceden planlanmış” ve “gizlenmiş” bir trajedi olduğunu, “koordineli eylemlerle” gerçekleştirildiğini ortaya koyuyor. Fransız arşivlerinin bir kısmı yalnızca gizlenmemiş, aynı zamanda tahrif edilmiş; örneğin Fransa’nın Morlaix ve Senegal’in Dakar şehirlerindeki giriş-çıkış kayıtları.

Fransa’nın resmî kaynakları her zaman en fazla 70 ölüm bildirmişken, yeni rapor “en güvenilir tahminin 300 ila 400 kişi” olduğunu belirtiyor. Yaklaşık 400 askerin “kaybolduğu” yönünde kanıtlar mevcut. Dakar’ın 15 km dışındaki Thiaroye mezarlığında yapılan kazılarda, daha önce belgelenmemiş mezarlara ulaşıldı. Ayrıca ayrılmış kafatasları, kaburgalar, omurlar ve hatta “ayak bileklerinde demir zincirler” gibi işkence izleri taşıyan iskeletler bulundu. Ceset kalıntılarının yer değiştirmiş olması, katliamın yalnızca kamp içinde gerçekleşmediği ihtimalini güçlendiriyor.

Yazar, bu raporun hakikat arayışının sonu olmadığını vurguluyor. Fransa’nın inkârı, ifşa edilmiş olsa da, özellikle kurbanların gerçek gömüldüğü yerleri konusunda hâlâ birçok belirsizlik sürüyor. Bu belirsizlikler, Senegal Cumhurbaşkanı’nın “acı ve hüzün” duygusuyla Fransa’dan daha fazla arşiv açıklaması, kazıların sürdürülmesi ve maddi-manevî tazminat sürecinin başlatılmasını talep etmesine yol açtı.

Senegal’in yeni raporu artık yalnızca tarihî bir belge değil; aynı zamanda adalet arayışının ve onlarca yıl sessizlikle örtülmüş bir tarihin yeniden yazılmasının bir adımıdır./