Trump Asya’nın Merkezinde Ne Peşinde?

Parstoday – Amerika, Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerini genişletme peşinde.

Parstoday’ın haberine göre, Amerika Başkanı Donald Trump’ın Washington’da Orta Asya’daki beş ülkenin liderleriyle gerçekleştireceği toplantı, küresel güçlerin bu bölgedeki doğal kaynaklar ve stratejik konum üzerindeki rekabetinin yoğunlaştığı bir dönemde gerçekleşiyor. Amerika, Rusya ve Çin’in komşuluğunda nüfuzunu artırmayı ve hayati maden kaynaklarını temin etmeyi hedefliyor.
Orta Asya-Amerika toplantısı 6 Kasım tarihinde Washington’da düzenlenecek. Bu toplantının hazırlıkları, Amerikan yetkililerinin Orta Asya ülkelerine yaptığı ziyaretler de dâhil olmak üzere, Amerika Başkanı Donald Trump’ın bu bölgeyle ilişkileri geliştirme konusundaki kararlılığını gösteriyor. Amerika Dışişleri Bakanlığı yayımladığı bildiride, Amerikan temsilcilerinin ziyaretlerinin amacının Amerika’nın bu bölgeyle olan ilişkilerini güçlendirmek olduğunu belirterek şöyle dedi: “Amerika, Orta Asya’daki ortaklarıyla ticari ilişkileri genişletmek ve bağları güçlendirmek için etkileşimini sürdürecektir. ‘1+5’ platformu çerçevesindeki iş birliğinin onuncu yıl dönümünü kutlamayı ve bu iş birliğini geliştirmeyi sabırsızlıkla bekliyoruz.”
Görünüşe göre Trump yönetimi, Orta Asya’da Amerika’nın jeopolitik etkisini artırmak, Çin ve Rusya’yı dengelemek ve hayati maden kaynaklarına erişim sağlamak istiyor. Bu doğrultuda, bölge ülkelerinin liderleriyle yapılacak toplantı, Washington’un bu stratejik bölgede konumunu sağlamlaştırma çabasının bir göstergesi.
Amerika’nın Orta Asya’daki Hedefleri Şu Şekilde Sıralanabilir:
-    Birinci Hedef: Çin ve Rusya’nın Nüfuzunu Sınırlamak
Trump’ın Orta Asya’daki temel hedeflerinden biri, bölge ülkelerinin Çin ve Rusya’ya olan bağımlılığını azaltmaktır. Çin, “Bir Kuşak, Bir Yol” projesi ve geniş çaplı yatırımlarıyla ekonomik etkisini artırırken; Rusya da “Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü” ve “Avrasya Ekonomik Birliği” gibi yapılar aracılığıyla siyasi ve güvenlik alanındaki nüfuzunu korumaktadır. Trump, Washington’da düzenlenen 5+1 zirvesi gibi toplantılarla bu ülkelere alternatif bir seçenek sunmaya çalışmaktadır. Jeopolitik açıdan bakıldığında, Amerika’nın Rusya ve Çin’in arka bahçesinde konumunu güçlendirmesi Washington için büyük önem taşımaktadır. Bu ülkeler “Orta Koridor”da yer almakta ve Amerika’nın Orta Asya’daki varlığını artırması, Çin’in “Bir Kuşak, Bir Yol” projesine baskı kurmak için bir yöntem olarak değerlendirilebilir.
-    İkinci Hedef: Hayati Maden Kaynaklarına Erişim
Trump yönetimi özellikle nadir toprak elementlerine odaklanmaktadır; bu maddeler, batarya, askerî ekipman ve yarı iletken gibi ileri teknoloji ürünlerinin üretiminde kullanılmaktadır. Çin şu anda bu elementlerin tedarik zincirinin büyük kısmını kontrol etmektedir. Trump, Orta Asya ülkelerinin liderlerini Washington’a davet ederek bu kaynakları doğrudan bölgeden temin etmeyi ve Amerika’nın Çin’e olan bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. Amerika Hazine Bakanı Scott Bassant, Çin’in birçok alanda “güvenilmez bir ortak” olduğunu ifade etmiş ve Amerika’nın, Çin’in hayati kaynaklar üzerindeki kontrolünden kurtulması gerektiğini belirtmiştir. Trump, bir iş insanı olarak, Orta Asya’da büyük bir kaynak rezervi görmekte ve bu rezervin, Çin’in yerine geçerek Amerika’nın teknoloji devleri için nadir toprak metallerini temin etmede kullanılabileceğini düşünmektedir.
-    Üçüncü Hedef: Güvenlik ve Askerî İşbirliğinin Güçlendirilmesi
Bölgedeki, özellikle Afganistan sınırlarındaki terör tehditleri göz önüne alındığında, Trump Orta Asya ülkeleriyle güvenlik işbirliğini güçlendirmeyi hedeflemektedir. Bu işbirliği; güvenlik güçlerinin eğitimi, bilgi paylaşımı ve hatta geçici askerî üslerin kurulmasını içermektedir. Bu adımların amacı, radikal grupların etkisini azaltmak ve Çin ile Rusya sınırlarına yakın bölgelerde askerî varlık oluşturmaktır. Trump’ın Amerika’yı “Bagram” üssüne geri döndürme hedefi doğrultusunda, Afganistan ile sınır komşusu olan Tacikistan ve Türkmenistan ile yakın temaslar kurması stratejik açıdan önemli olabilir.
-    Dördüncü Hedef: Yatırım Çekmek ve Yumuşak Güç Etkisini Artırmak
Trump ayrıca yatırım, teknoloji transferi ve kültürel işbirlikleri yoluyla Amerika’nın bölgedeki yumuşak güç etkisini artırmaya çalışmaktadır. Bu girişimler; eğitim burslarının verilmesi, eğitim projelerine destek sağlanması ve Amerikan şirketlerinin bölge pazarlarına girişinin kolaylaştırılmasını kapsamaktadır. Bu politikalar, dış ilişkilerini çeşitlendirmek isteyen bazı Orta Asya ülkeleri tarafından nispeten olumlu karşılanmıştır.
-    Zorluklar ve Tepkiler
Trump’ın çabalarına rağmen Orta Asya ülkeleri bu etkileşimlere temkinli yaklaşmaktadır. Bu ülkeler, küresel güçler arasındaki rekabette kurban olmak istememekte ve Doğu ile Batı arasında dengeli bir politika izlemeyi tercih etmektedir. Ayrıca bazı analistler, Amerika’nın müdahalelerinin özellikle Batı ile Rusya arasında seçim yapmaya zorlanmaları durumunda bölgedeki istikrarsızlığı daha da artırabileceğini düşünmektedir.
-    Genel Değerlendirme
Trump, Orta Asya’da Çin ve Rusya’ya karşı yürütülen Amerika’nın genel politikaları doğrultusunda bir dizi jeopolitik, ekonomik ve güvenlik hedefini gerçekleştirmeye çalışmaktadır. Ancak bu politikaların başarısı, bölge ülkelerinin Washington’a duyduğu güvene, Amerika’nın cazip seçenekler sunma kapasitesine ve Çin ile Rusya gibi rakip güçlerle rekabeti nasıl yönettiğine bağlıdır. Orta Asya ülkeleri için Amerika ile yakın ilişkiler kurmak, gelir elde etme ve dış politika çeşitliliğini artırma açısından bir fırsat olsa da, bu beş ülke kendilerini yalnızca Amerika ile sınırlamamakta ve Rusya, Türkiye, Çin, Avrupa Birliği ve diğer aktörlerle ilişkilerini geliştirmeye devam etmektedir./