Batı Kapitalizmi ve Ahlaki Değerlerin Çöküşü

Parstoday – Batı toplumlarında kapitalizm, bireysel kârı öne çıkararak ve ahlakı ekonomiden ayırarak ahlaki değerler üzerinde derin olumsuz etkiler bırakmıştır.

  Batı kapitalizminin bireyin önceliği ve kâr elde etme yaklaşımının, yöntemden bağımsız olarak, ahlaktan kopuşu; aşırı bireycilik, toplumsal dayanışmanın zayıflaması, şiddetin yayılması ve ahlaki kayıtsızlık gibi sonuçlara yol açmaktadır. 

Kapitalizme yönelik en önemli eleştirilerden biri, insanın “ekonomik insan”a dönüştürülmesidir; yalnızca kişisel çıkar ve kâr-zarar hesabıyla hareket eden bir varlık. Bu bakışta adalet, empati ve fedakârlık gibi insani değerler ekonomik kararların dışında kalır. Böylece insan davranışlarının temel ölçütü bireysel kâr olur, toplumsal yarar değil; ilişkiler de araçsal ve çıkar odaklı hale gelir. 

Araştırmalar, Batı kapitalizminin içkin ahlaki krizinin özellikle ABD’de şiddet ve aşırılığın artmasına zemin hazırladığını göstermektedir. Ahlaki değerler bireysel çıkarcılığın gölgesinde unutulduğunda, toplum acımasız rekabete ve “ötekinin” dışlanmasına sürüklenir. Bu durum sosyal ilişkileri kırılganlaştırır, şiddet kültürünü ve genel güvensizliği besler. 

Batı kapitalizmi bireyin önceliğini (individualism) merkeze alarak aşırı bireyciliği teşvik etmiştir. Bu koşullarda insanlar toplumsal sorumluluklardan çok kişisel çıkarların peşine düşer. Sonuç olarak toplumsal dayanışma zayıflar, güven azalır ve başkalarının sorunlarına kayıtsızlık artar.

Yardımlaşma, işbirliği ve sosyal adalet gibi değerler yerini bitmeyen rekabete ve tüketimciliğe bırakır.  Kapitalizmin bir diğer sonucu tüketimciliğin yayılmasıdır. İnsanlar manevi ve ahlaki gelişim yerine sürekli yeni ürünler satın almaya yönelir. Bu durum yalnızca çevre ve doğal kaynakların tahribine yol açmaz, aynı zamanda insan ahlakını da yüzeyselleştirir; insanların değeri sahip oldukları mal ve tüketim miktarıyla ölçülür, ahlaki veya manevi erdemlerle değil. 

Batı kapitalizmi ekonomiyi ahlaktan bağımsız bir alan olarak tanımlar. Bu ayrım, ekonomik kararların ahlaki sonuçlar dikkate alınmadan alınmasına yol açar. Örneğin şirketler, kârı artırmak için iş gücünü sömürebilir, çevreyi tahrip edebilir veya zararlı ürünler üretebilir; fakat bu eylemlerin ahlaki sorumluluğunu üstlenmezler. Böylece ahlak kenara itilir ve insanlar sonsuz bir çıkarcılık döngüsüne hapsolur. 

Sonuç olarak Batı toplumlarında kapitalizm, bireysel kâr, tüketimcilik ve ahlakın ekonomiden ayrılmasıyla insan ahlakı üzerinde geniş çaplı olumsuz etkiler yaratmıştır. Bu etkiler aşırı bireycilik, toplumsal dayanışmanın çöküşü, şiddetin yayılması, ahlaki yozlaşma ve insani değerlere kayıtsızlık şeklinde ortaya çıkmaktadır.

Bu koşullarda ahlak ile ekonomi arasındaki ilişkiyi yeniden düşünmek ve adalet, empati ve toplumsal sorumluluk gibi insani değerlere dönüş kaçınılmaz bir gereklilik olarak görünmektedir.