Sosyal girişimler; Afrika’da kapsayıcı büyümenin yeni motoru

Pars Today – Afrika bugün ekonomik büyüme yolunda yeni bir dönüşüme tanıklık ediyor; üstelik bu dönüşüm dev altyapı projelerine ya da doğal kaynakların çıkarılmasına değil, sosyal girişimlere dayanıyor.

Pars Today’in haberine göre, son yıllarda iş modellerinin merkezine toplumsal hedefleri yerleştiren sosyal girişimler, temel hizmetlere erişimi genişletmeyi, onurlu iş fırsatları yaratmayı ve toplulukların iklim krizlerine karşı dayanıklılığını artırmayı başardı. Schwab Vakfı’nın uluslararası ortaklarla birlikte yayımladığı “Sosyal Girişimlerin Durumu: Afrika’da kapsayıcı büyüme, istihdam ve kalkınmanın yolunu açmak” başlıklı yeni rapor, bu alanın net bir resmini sunuyor.

Tahminlere göre Afrika kıtasında yaklaşık 2 milyon 180 bin sosyal girişim faaliyet gösteriyor; bu işletmeler yılda yaklaşık 96 milyar dolar gelir üretiyor ve en az 12 milyon istihdam yaratıyor. Bu girişimlerin yarısından fazlası kadınlar tarafından yönetiliyor ve üçte biri 35 yaş altı gençlerin elinde.

Bu gelişme, dış yardım akışlarının azaldığı, Afrika’nın genç nüfusunun hızla arttığı ve iklim şoklarının yoğunlaştığı bir dönemde yaşanıyor. Bu doğrultuda Afrika Birliği, 2025 yılında, sosyal girişimleri ve kooperatifleri kapsayıcı ve dirençli bir Afrika ekonomisinin geleceğinin parçası olarak tanıyan ilk on yıllık Sosyal ve Dayanışma Ekonomisi Stratejisini kabul etti.

Raporun bulguları, sosyal girişimlerin yalnızca geniş ölçekte gelir ve istihdam yaratmakla kalmayıp, milyonlarca insanın yaşamını somut biçimde iyileştirdiğini ortaya koyuyor. Nijerya’da küçük çiftçilere kredi ve eğitim sağlayarak gelirlerini iki katından fazla artıran Babban Gona, Güney Afrika’da kırsal bölgelere uygun tekerlekli sandalyeler üretip bakım verenleri eğiterek engelli bireylerin yaşamını kolaylaştıran Shonaquip, Kenya’da ise gecekondu bölgelerinde sağlık hizmeti sunup atıkları tarım girdisine dönüştürerek yüz binlerce insanın hayatını dönüştüren Sanergy, bu modellerin aynı anda gelir, sağlık ve çevreyi nasıl iyileştirebildiğini gösteriyor.

Tüm bu başarıların yanında, sosyal girişimler hâlâ ciddi engellerle karşı karşıya. Sermayeye erişim en büyük sorun olarak öne çıkıyor; pek çoğu “kayıp orta”da yer alıyor: Ne mikro kredi için yeterince küçükler, ne de geleneksel yatırımcıları çekecek kadar standart. Başkentler dışındaki destek hizmetlerinin ve eğitim olanaklarının eksikliği ile net bir hukuki statünün bulunmaması da diğer zorluklar arasında. Bu durum, sosyal girişimlerin politika ve yatırım fırsatlarından tam anlamıyla yararlanmasını engelliyor. Bu çerçevede beş temel öncelik öne çıkıyor: Uygun politikalar ve altyapılarla güçlendirilmiş ekosistemler oluşturmak, karma finansman araçlarıyla büyük ölçekli sermayeyi açığa çıkarmak, beceriler ve insan kaynağına yatırım yapmak, devlet–özel sektör–sivil toplum ortaklıklarını güçlendirmek ve yenilikçi politika yapımı için veri ve kanıt üretimini geliştirmek.

Bugün açık kanıtlar gösteriyor ki Afrika’daki milyonlarca sosyal girişim yalnızca etkileyici rakamlar üretmekle kalmadı, insanların gerçek yaşamlarını da değiştirdi: Pazar bulan çiftçiler, dijital geleceği inşa eden gençler, hayati hizmetlere erişim sağlayan hastalar ve aileler.

Afrika şimdi kalkınma tarihinin yeni bir bölümünü yazmanın eşiğinde; bu bölümde sosyal girişimler artık kenarda duran oyuncular değil, kapsayıcı ve sürdürülebilir ekonominin temel sütunları olarak görülüyor. Eğer hükümetler, yatırımcılar ve uluslararası kuruluşlar bu büyük potansiyeli ciddiye alırsa, Afrika dünyaya yeni bir model sunabilir; ekonomik büyümenin ancak sosyal adalet ve çevresel sürdürülebilirlikle anlam kazandığını gösteren bir model.