Nevruz yemekleri – 1

Yemekler beslenme değerlerinin yanında bir de kültürel değerleri vardır ve yapıldıkları yörenin ve ülkenin kültürel kimliği ve milli simgesi sayılır.

Gıda maddeleri veya bir başka ifade ile yemekler yerel kimliğin bir parçası ve toplumun önemli bileşenidir. Yemek diplomasisi en basit ifade ile insanların zihnini ve kalbini iştahları ve yemeklere ilgileri ile etkileyebilme sanatıdır. Yemekler ev sahibi toplumla turistlerin tarih ve kültürleri arasında samimi ve derin bağ kurabilir.

Yemekler ortak bir dildir ve diğer diller gibi insanların arasında irtibat kurmak, duyguları ve heyecanları paylaşmakta kullanılır. Yemeklerin lezzeti sırf onları yemekte değil, aynı zamanda başkaları ile paylaşmaktadır.

Dünya turizm örgütünün raporuna göre, dünya genelinde turizmin gelişmeye başladığı ve turistlerin hedef ülkeleri arasında rekabet arttığı günden bu yana, bu ülkelerin yöresel ve bölgesel eşsiz ve somut olmayan kültürel mirasları turistleri cezbetmek ve onları eğlendirmekte önemli bir etken olmaya başladı. Gıda turizmi özellikle bu gelişmelerin ardından önem kazanmaya başladı. Bunun sebebi ise yiyecekler ve içeceklerin her turistik deneyim için eksen rolü ifa etmesinden değil ve daha çok gıda turizmi kavramının çevresinden etkilenen kültürel etkenlerden etkilenerek gelişmesi ve değişime uğraması ve turistlerin başka yörelerin değerleri, doğal güzellikleri, yerel tarihi, değerleri ve kültürel mirası ile tanışmasıyla ilgilidir.

Günümüzde yemek için seyahat etmek, dünyanın birçok ülkesinde turistlerin seyahat sebebine dönüşmüştür. Gıda turizmi kültürel turizmin bir çeşididir ve birçok ülke turizm hizmetlerinde çeşitlilik yapmak üzere bu önemli mirastan türlü yollardan yararlanır, nitekim günümüzde birçok turizm şirketi gıda turizmi üzerine reklam yapmaktadır.

Gerçekte çağımız insanı ve turistleri lüks oteller ve restoranlar veya ünlü uluslararası yiyecekler veya içeceklerden ziyade ruhuna hitap edecek yemeklerin peşindedir. Bu yemekler gittiği yörenin veya ülkenin insanlarının inanç, gelenek ve kültürlerini yansıtmalı ve onu eski bir kültürle tanıştırmalıdır. Bu tür yemeklerin yapımında çevreyi koruma ilkelerine uyulmuş olmalı ve insanı doğa ile barıştırmalı ve yapılmasında ev sahibi toplumun çıkarları ve insanların sağlığı gözetilmiş olmalıdır.

İran 2500 yöresel yemek, 109 çeşit içecek ve türlü ekmek ve tatlı çeşitleri ile dünyanın en zengin sofralarından birine sahiptir. İran diyarı tarihi ve kültürel cazibeleri, her biri geçmişlerin yaşamını yansıtan yemeklerde çeşitli tatları, renkleri ve kokuları bir araya getirmenin yanında yemek çeşitlerinin bolluğu doğal, iklimsel, sosyal ve kültürel özelliklerinden kaynaklanır ve bu yüzden gıda turizminde büyük kapasiteye sahiptir.

İranlı ünlü yazar Necef Deryabenderi ahçılıkla ilgili ünlü eserinde İran mutfağının milletlerin kültürleri arasında konumu ve sanatsal mertebesine işaretle, İran mutfağı halı, mimari, irfan ve edebiyatı gibi oldukça gelişmiş bir sanat olduğunu ve adeta kaynayan bir çeşme gibi İran sınırlarını aşarak geniş bir alana yayıldığını ve Müslüman milletlerin ve Hindistan’dan Avrupa’nın güneyine kadar yayılan alanda yaşayan milletlerin mutfağının ana mutfağı haline geldiğini belirtiyor.

İran milletinin en geniş kapsamlı ve en uzun süren bayramı olan Nevruz bayramı da İran’ın farklı iklimleri ve çeşitli etnik gruplarına göre yemek çeşitleri ile bilinen bir bayramdır.

İranlıların kültüründe genellikle yılın bazı günleri ve ayları içerdikleri özel şartlara göre halkın yemek adetlerinde bazı değişikliklere vesile olur ve insanlar bu özel günlerde o günlere özel kültüre ve geleneğe göre hareket eder.

Nevruz bayramı da kendine özel yemekleri, tatlıları ve kuru yemişleri olan bu günlerden sayılır. Dolaysıyla Nevruz bayramı arifesi, yeni yıla girildiği anlar ve daha sonra da bayram günlerinde İran’ın çeşitli yörelerinde çeşitli yemekler yapılır.

Buna göre biz de ilkbaharın şu güzel günlerinde fırsatı değerlendirerek İran’ın çeşitli yörelerine uğramak ve sizi bu yörelerin güzel yemekleri ile tanıştırmaya karar verdik.

Nevruz bayramının olmazsa olmaz geleneklerinden biri karşılıklı ziyaretler ve bu ziyaretlerde çeşitli tatlıların, kuru yemişlerin ve meyvelerin tüketilmesidir. Tuzlu kuru yemiş Nevruz bayramında en çok taraftarı olan kuru yemiş çeşididir. Tuzlu kuru yemiş fıstık, çekirdek, badem, fındık,... gibi kuru yemişlerden oluşur. tatlı kuru yemiş de ceviz, kuru üzüm, kuru dut, fındık, fıstık, badem, kuru incir, kuru erik ve lokumdan oluşur ve yılın son Salı gecesini Çarşamba gününe bağlayan gecede tüketilir.

Gerçi günümüzde İran’ın çeşitli yörelerinde misafirleri ağırlama konusunda pek ciddi bir farklılık yoktur, ama yine de küçük kentlerde ve köylerde bazı eski adetler halâ yaygındır ve her yörenin Nevruz tatlıları başka yörelerden farklı sayılır.

Günümüzde büyük kentlerde aileler Nevruz tatlısını genellikle tatlıcılardan karşılar, fakat başta Kazvin yöresi olmak üzere bazı yörelerde Nevruz tatlısının evlerde yapılması büyük önem arz eder.

Kazvinli kadınlar Nevruz bayramından bir ay önce Nevruz tatlılarını hazırlamak üzere buğday unu, ceviz, badem,fıstık, Hindistan cevizi, şeker pudrası, pirinç unu, safran, bal vesaire malzemeleri tedarik görmeye başlar. Kazvinli becerikli kadınlar bu malzemelerle baklava gibi çeşitli tatlıları büyük bir maharetle hazırlar.

İran’ın merkezinde yer alan Yezd eyaletinde ülkenin başka yörelerinde yoğun ilgi gören bir çeşit baklava ve diğer bazı tatlılar yapılıyor ve bu eyaletin ihracat ürünleri arasında yer alıyor.

Horasan eyaletinin köylerinde de kuru üzüm, leblebi, incir ve bir nevi helva Nevruz bayramı tatlısı olarak tüketiliyor.

İran’ın Kirmanşah eyaletinde pirinç unundan yapılan tatlı, unla hurmadan yapılan tatlı gibi tatlılar Nevruz bayramında en yaygın tüketilen tatlılardır.

İran’ın birçok yöresinde Nevruz bayramı tatlısı ve Heftsin sofrasının olmazsa olmaz tatlılarından biri helvadır. İran’ın güneyinde yer alan Dezful kentinde yöre halkı hurma şırası ve cevizden bir nevi kurabiye yapar.

İran’ın kuzeyinde Raşt kentinde de buğday unundan bir nevi ekmek ve helva yapılır.

Yine kuzeyde Mazandaran halkı da Komac adında pirinç unu, süt ve yumurtadan bir nevi ekmek yapar ve helva da bu yörenin olmazsa olmaz Nevruz tatlılarındandır.

Gülistan eyaletinde yaşayan Türkmen kadınlar da yeni yıla girerken Pişme, Katlama, Petir ve Possuk adları ile anılan çeşitli tatlıları ve börek yapmayı ihmal etmez.

İran’ın çeşitli yörelerinde Nevruz bayramı arifesinde ve yılın son Çarşamba gününde bayrama özel yemeklerin ve tatlıların yapımına başlanır. İran’ın kuzeyinde yer alan Mazandaran eyaletinde halk yılın son Salı günü ekşi erik ve çeşitli sebzeler ve baklagilleri kullanarak bir çeşit yemek yaparak yoksullara dağıtır. Bazıları bu yemeğin eski yıla vedalaşma anlamına geldiğini belirtiyor. Mazandaran halkı ayrıca yılın son Salı günü kırk bitki adında bir çeşit yemek yapar ve içinde Mazandaran doğasının bitki zenginliğini yansıtan çeşitli bitkileri kullanır.

İran’ın hemen hemen her yöresinde yeni yıldan önce ve Nevruz bayramına özel yapılan tatlılardan biri de Semenu adı ile anılan bir tatlıdır. Bu tatlı aynı zamanda İranlıların Heftsin sofrasının bir nesnesidir ve genellikle kadınlarca ortaklaşa yapılır. Günümüzde Semenu yüksek besin değeri yüzünden hemen hemen her mevsimde yapılır.

İran’ın batısında yer alan Zencan yöresinde son Salı gecesinde pilavın yanında Şeşendaz adında bir yemek yapılır. Bu yemekte yağ, hurma, kuru üzün, ceviz, yumurta ve sirke kullanılır.