Tahran – Bakü yol haritası üzerine

Tahran ve Bakü’nün ikili ilişkilerinde kısa bir süreliğine meydana gelen gerginliğin ardından yeniden ilişkileri düzeltmek üzere bir yol haritası belirlemelerini ele aldığımız kısa sohbetimizde birlikteyiz.

İran İslam Cumhuriyeti ve Azerbaycan Cumhuriyeti ikili ilişkilerinde kısa bir süre meydana gelen gerginliğin ardından Tahran ve Bakü yetkilileri ikili ilişkilerden gerginliği gidermeyi karşılıklı olarak gündemlerine aldı.

Kuşkusuz bu kararda, İran Cumhurbaşkanı Ayetullah Reisi ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Aşkabat’ta düzenlenen EKO liderler zirvesinin kulisinde görüşmesi ve yine İslami İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahian’ın Bakü ziyareti önemli etkisi olmuştur.

Bu olumlu ve yapıcı süreç, Tahran ve Bakü yönetimleri her türlü şartlarda aralarındaki meseleleri müzakere yoluyla halledebileceklerini ve stratejik ilişkileri için yol haritası belirleyebileceklerini ortaya koymuştur.

Aşkabat’ta düzenlenen EKO liderler zirvesinin kulisinde İran, Azerbaycan ve Türkmenistan liderleri Swapı üzerine imzaladıkları üçlü anlaşma ile birlikte aslında EKO çerçevesinde en önemli iş birliği belgesini imzalamış oldular. Bu doğrultuda üç ülkenin Türkmen doğal gazının İran üzerinden Azerbaycan Cumhuriyeti’ne intikal ettirilmesi EKO’nun önemli önceliklerinden biri olduğu belirtilmelidir. Üstelik bu anlaşma için herhangi bir yeni doğalgaz boru hattı inşa edilmesi de gerekmiyor. Üç ülke pratikte ecnebi odakların müdahalesi olmaksızın bölgede önemli projeleri hayata geçirebileceklerini ortaya koydu.

Öte yandan İran Dışişleri Bakanı Emir Abdullahian’nın Azerbaycan Cumhuriyeti’ni ziyaret etmesi de iki taraf arasında gerginlikleri ve yanlış anlaşılmaları gidermek için uygun zemin oluşturduğu ve tarafları ikili ve bölgesel iş birliğine teşvik ettiği anlaşılıyor.

Bu sürecin devamında Tahran ve Bakü yetkilileri bölgesel ve küresel bazda iş birliği için yol haritası tedvin etmek ve böylece ikili ilişkileri geliştirmeye çalışmakla birlikte gerçekte bölgesel ve uluslararası projelere de aktif bir şekilde katılmaya hazır olduklarını ilan ettiler.

Bundan önce de Azerbaycan Cumhuriyeti İran’ın Rusya devletinin de katılımı ile Kuzey – Güney koridorunun inşa edilmesi yönündeki projesine katılmakla bölgesel ve uluslararası projelere katılma iradesini sergilemişti. Gerçi ecnebi odakların müdahaleleri Tahran ve Bakü’nün uluslararası Kuzey – Güney koridorundan yararlanma sürecini yavaşlattı.

Bu bağlamda bağımsız uzmanlar, Bakü yönetiminin Tahran yönetimi ile iş birliği konusunda veya Moskova barış anlaşmasını uygulanmasına ilişkin politikasında değişikliğe gitmesi ecnebilerin telkinleri ve müdahalelerinden kaynaklandığını belirtiyor. Bu arada Bakü’de faaliyet yürüten ecnebi diplomatlar da İlham Aliyev yönetimini bölgesel ve küresel güçlerin arasında denge kurma bahanesi ile hataya düşürmeye ve kendi hedeflerini gütmeye çalıştığı anlaşılıyor. Yine bu bağlamda ırkçı rejim İsrail diplomatlarının Azerbaycan Cumhuriyeti’nde yıkıcı varlığı ve müdahalelerine değinmek mümkün.

Gerçekte son yıllarda başta siyonist rejim İsrail olmak üzere bazı ecnebi rejimler Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarında kendi çıkarları doğrultusunda birçok uygulamaya imza attılar. Moskova’da yaşayan Azerbaycan Cumhuriyeti meseleleri uzmanlarından İsmail Şaban ise şöyle diyor:

Genellikle iktisadi kalkınma ve kentlerin nüfusu artma sürecinde devletler insanların seyahatini ve nakliyat işini kolaylaştırmak için hava limanı inşa etmeye başlar. Ancak Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yeni yeni kurtarılan topraklarında henüz ev, okul ve hastane yokken hava alanı inşa edilmesi çok tuhaf ve düşündürücü bir hareketti. Bu doğrultuda maalesef İsrail rejimi İlham Aliyev yönetimine Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yeni kurtulan topraklarında yüksek maliyeti olan bir kaç hava alanı inşa etmeyi telkin ederek aslında bölgede kendi çıkarlarını gütmektedir.

Azeri askeri ve güvenlik uzmanı İsmail Şaban’ın bu sözleri eli kanlı İsrail rejiminin Azerbaycan Cumhuriyeti devletinin içişlerine doğrudan müdahale ettiğini gösteriyor. kuşkusuz Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yeni yeni kurtulan topraklarında maliyeti yüksek olan hava limanlarının inşa edilmesinin bedeli bu ülkenin Müslüman halkının cebinden karşılanırken asıl İsrail’in askeri ve casusluk emellerine hizmet ediyor. ancak şimdi Tahran ve Bakü’nün yol haritası tedvin etme ve iş birliğini geliştirme kararı şartları iki ülke arasındaki olumsuzlukları ortadan kaldırmaya daha da hazır hale getireceği anlaşılıyor.

Bu bağlamda Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov yıl sonu basın toplantısında Tahran ve Bakü’nün yeni yol haritası tedvin edeceklerini açıkladı. Bakan Bayramov, yeni stratejik belge yakın gelecekte İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti iktisadi ve kültürel iş birliği ortak komisyonunun oturumunda ele alınacağını belirterek, söz konusu yol haritası ve İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti arasında ortak iktisadi projelerin uygulanması bölgesel ve uluslararası düzeylerde büyük kazanımları beraberinde getireceğini vurguladı.

Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Bayramov açıklamasının devamında Tahran ve Bakü arasında yeni iş birliği dönemi belirlendiğini ve buna göre de iki taraf arasında siyasi istişareler için düzenli irtibat kanalı kurulduğunu, ki bu da iki ülkenin iş birliği ufkunu aydınlatarak geliştireceğini vurguladı.

Bakan Bayramov ayrıca Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le İranlı mevkidaşı Ayetullah Reisi’nin Aşkabat’ta görüşmesi iki ülke arasındaki ilişkilerin geleceği ve stratejik yol haritasının hazırlanması bağlamında çok olumlu etkisi olduğunu kaydetti.

Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Bayramov’un bu sözlerini ise başta siyonist rejim İsrail olmak üzere ecnebi odakların Tahran ve Bakü ilişkilerini bozma çabalarının boşa çıktığı şeklinde yorumlamak gerekir.

Tahran ve Bakü arasındaki ilişkileri gerginliklerden arındırma politikası çerçevesinde atılan ilk adımlardan biri ise veliyi fakihin Güney Kafkasya bölgesinde temsilcisi ve İran’ın kültürel şahsiyetlerinden Hüccetülislam Ali Ekber Ocaknejad’ın tekrar Azerbaycan Cumhuriyeti’ne geri dönmesiydi.

Tahran ve Bakü tarafından hazırlanan ve uygulanan stratejik yol haritasında Bakü yetkililerin de sürekli vurguladığı üzere İran’ın Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yeni yeni kurtarılan topraklarının yeniden inşa edilme sürecine katılması da gündeme alınmıştır. Buna göre İranlı firmalar Azerbaycan Cumhuriyeti’nde yeniden inşa projelerinde 3 milyar dolara kadar iş birliği yapabilecek.

Kuşkusuz İran İslam Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti ilişkilerinde yeni stratejik yol haritası ikili ilişkilerde gerginlikleri gidermenin yanı sıra iki komşu ve Müslüman ülkenin karşılıklı daha güçlü iş birliği yapmalarına da zemin hazırlayacaktır.