Sanandac; İran’ın yeni yılda kitap başkenti

“Kitap başkenti”, İran’da her yıl İslami kültür ve irşad bakanlığı tarafından bir kentin kitap başkenti olarak seçildiği etkinliğe verilen addır. Bu etkinliğin bazı bölümleri “Dünya kitap başkenti” etkinliğinden alıntı olmasına karşın uygulanma yapısı bakımından İslami İran’ın kültürel faaliyet şartlarına uyarlanmıştır. İran’ın batısında yer alan Kürdistan eyaletinin merkezi Sanandac, hş. 1401 yılında kitap başkenti seçilmiştir.

İran’ın yedinci kitap başkenti ve kitap okuma alışkanlığını yaygınlaştırmakta yaratıcı olan kentleri geçen gün düzenlenen törenle açıklandı. Sanandac kenti ise geçmiş yıllarda bu alanda uygun programları düzenli bir şekilde uygulamak, kitap okuma alışkanlığını yaygınlaştırmak üzere çeşitli etkinlikler düzenlemek, kitap okuma alışkanlığını yaygınlaştırmak için yaratıcı girişimlerde bulunmak ve kitabevlerini geliştirmekte sergilediği başarı sayesinde İran’ın yedinci kitap başkenti seçildi

Sanandac kenti İran’ın 192 kenti arasında kitap başkenti seçildi. Bu seçim hiç kuşkusuz kentin kültürel ve bilimsel kimliğinin işareti olduğu gibi İran halkının da bu kentin insanlarını kitap ve kitap okuma ehli olan insanlar olarak tanımalarına vesile olacaktır.

Öte yandan Evaz, Bam, Semnan ve Necefabad kentleri de kitap okuma alışkanlığını yaygınlaştırma etkinliğine aktif şekilde katılmaları, kitap başkenti seçimine ortaklık etmeleri, sosyal medyada sürekli faaliyet yürütmeleri ve çocuk ve ergenlerin alanına özen göstermeleri yüzünden İran’ın kitap okuma alışkanlığını yaygınlaştırmada yaratıcı kentler olarak seçildi.

Kitap başkenti etkinliğinin ilk altı döneminde sırasıyla Ahvaz, Nişabur, Buşehr, Kaşan, Yezd ve Şiraz İran’ın kitap başkenti seçilmişti.

İran’da kitap başkenti seçme etkinliği 2015 yılında başladı ve milli kütüphane ve belgeler kurumunun iş birliği ve kitap okuma alışkanlığını yaygınlaştırma şebekesinin duyurusu ile her yıl bazı kentler bu unvanı kazanmak için aday oldu. Aday ülkeler bu bağlamda programlarını sunuyor ve jüri heyeti sunulan programları değerlendirerek aday kentlerden in iyi olanı kitap başkenti ilan ediyor.

Halk arasında okuma kültürünü geliştirmek, vatandaşların arasında genel kültürü geliştirme zeminini hazırlamak ve sosyal kültürü ve ilişkileri geliştirmek, kültürel sürdürülebilir kalkınma noktasına doğru ilerlemek, toplumu sağlıklı hale getirmek ve olumsuzluklardan korumak, aday ülkelerin üzerinde çalışmalarına ilişkin programlarını sunmaları gereken başlıklardır.

İran’ın kitap başkenti etkinliği, kentlerin kitap okuma alışkanlığını geliştirmek üzere yenilik yapmak üzere harekete geçmelerini sağlamak için düzenlenmektedir. Dünya kitap başkenti ise 2001 yılından bu yana her yıl UNESCO tarafından bu bağlamda önemli emek sarf eden kentlere verilen bir unvandır. UNESCO bu etkinlikle kitap okumaya ilişkin kültürel programlar düzenlemeyi ve böylece insanlarda okuma şevkini geliştirmeyi amaçlıyor. Bu etkinliğin hiç bir mali ödülü yoktur ve tek amacı kitap ve kitap okuma alışkanlığını geliştirmektir.

UNESCO her yıl üç uluslararası kitap merkezinin iş birliği ile bir kenti dünya kitap başkenti seçiyor. Bu üç merkezi uluslararası yayıncılar derneği, uluslararası kitabevleri birliği ve uluslararası kütüphaneler dernekleri birliğinden ibarettir. Kitap başkenti seçilen her kent dünya kitap günü olan 23 Nisan’dan bir sonraki yılın 22 Nisan tarihine kadar bu unvanı taşıyor. Buna göre dünya kitap başkenti etkinliği 2001 yılından itibaren başladı ve şimdiye kadar 20 kent dünya kitap başkenti seçildi. dünya kitap başkenti unvanı kitap okuma kültürünü geliştirme sorumluluğuna karşı verilen bir unvandır ve seçilen kent bir yıl boyunca bu görevi yerine getirme fırsatını kazanmış olur.

Gerçekte kitap başkenti ve kitap okumayı seven köylerin seçimi, kurumsal ve sosyal katılımcılığın üzerinde olumlu etkisi olan bir etkinliktir. Ailelerde ve okullarda kitap okuma ağını kurmak, gönüllü faaliyetleri geliştirmek, halkın katılımı ile ortak planlama modelini uygulamak, bu etkinlik çerçevesinde yürütülen bazı faaliyetlerdir. Bu etkinlik çerçevesinde ayrıca kitap sever kentler şebekesi, kitap sever köyler şebekesi ve kitap severliği yaygınlaştıranların şebekesi gibi şebekeler de STK’ların katılımı ile kurulan bazı şebekelerdir ve tüm bu faaliyetler kitap okuma alışkanlığını geliştirme üzerinde kalıcı etkileri olmuştur.

Sanandac kenti İslami İran’da Kürt halkının yoğunlukta yaşadığı ikinci büyük kenti ve ülkenin 23.büyük kenti ve Kürdistan eyaletinin merkezidir. Yaklaşık 500 bin nüfusu olan kent coğrafi konumu ve Safevi ve Gacarlar döneminde kentleşme faaliyetleri bakımından geleneksel bir dokuya sahiptir. Kentin hamam, cami, çarşı ve özel rezidansları oldukça zengin olup tarihi – kültürel dokusunun yüz ölçümü 112 hektar kadardır.

Sanandac kentinde Kürtçe halkın ana dili ve Farsça eğitim ve resmi yazışma dilidir. Sanandac halkı Kürtçenin Erdelani şivesini konuşan Kürt etnik grubundandır. Sanandac halkının çoğunluğu Müslüman ve Ehl-i Sünnet ve Şia mezhebindendir.

Her yıl Sanadac kentinde Def musiki festivali düzenlenir. Bu etkinlik 2006 yılında eyalet düzeyinde başladı ve şimdi uluslararası bir festivale dönüştü.

Sanandac kenti 2020 yılında UNESCO tarafından “Yaratıcı musiki kenti” olarak ilan edildi ve UNESCO’nun 250 yaratıcı kenti ve 48 yaratıcı musiki kenti arasında yer aldı.

Sanandac kentinde 140 cami bulunuyor ve bu yüzden bazıları bu kentten İran’ın camiler kenti şeklinde söz ediyor. kentte halen ayakta kalan diğer dinlerin dini mekanlarına Sanandac kilisesi ve Yahudilerin sinagogunu örnek vermek mümkün.

Sanandac kentinin bir başka ilginç etkinliği, dervişlerin her hafta düzenli olarak dergahlarında düzenledikleri irfani merasimdir. Bu etkinlik turistler tarafından yoğun ilgi ile karşılanır. Kürdistan eyaletinde Kadıriye ve Nakşibendi tarikatları vardır.

Kürdistan eyaleti oldukça güzel bir doğaya sahiptir ve ormanları eyalete ayrı bir güzellik kazandırmıştır. Kürdistan ormanları Bane ve Merivan kentlerinin çevresindedir ve İran’ın Kuzey ormanlarından sonra ülkenin ikinci önemli ormanlarıdır. Kürdistan ortamlarının en önemli ağaçları kestane, armut, ceviz, elma, fıstık, badem ve diğer bazı ağaçlardır.

Sanandac kentinin turistik cazibelerine güneyinde yer alan ormanları ve Abider orman parkı örnek verilebilir.

İran’da bağ bahçe inşaatı, kökleri derin mazilerle dayanan bir sanattır. Yine Kürdistan valilerinin İran mimari tarzına ve bağ bahçe inşaatına yönelik ilgileri yüzünden bu sanat Sanandac kentinde oldukça revaçta olan bir sanat olmuştur. Ancak bu bağlardan bir çoğunun sadece adı geride kalmıştır. Hali hazırda kentte hâlâ ayakta duran bağlara Emiriye ve İmamiye bağları ve İsfahan kentinde yer alan Çarbağ bağından sonra İran’ın en güzel Çarbağlarından biri olan  Hüsrevabad Çarbağını örnek verebiliriz.

Sanandac kenti aynı zamanda bin tepe kenti olarak da ün yapmıştır. Kentin topoğrafik yapısı ve onu çevreleyen dağlar, Sanandac kentinde geniş bir ovada mahsur kalan bir kente benzetmiş ve caddeleri ve sokakları ve mahalleleri eğimli arazilerin üzerinde şekillenmiştir. Yine kentin birçok yerinde binalar basamaklı bir şekilde inşa edilmiş ve yeni inşa edilen mahallelerin dışında eski mahalleler dar ve dönemeçli sokaklardan oluşmuştur.

Sanandac’ın Abider dağının eteğinde yer alan Emiriye parkı sineması, dünyanın en büyük açık hava sinemasıdır. Yaz mevsiminde her akşam Abider parkına gelen binlerce kişi bu sinemada ekran edilen filmleri izleyebiliyor.

Sanandac kenti İran’ın kültürel kentlerinden biri olarak kültür, sanat ve medya alanlarında büyük kapasitelere sahiptir. Kentin tarihi geçmişi, birçok alim, mefahir, yazar, şair ve bilginin bu kentten çıkması, kitap altyapılarını geliştirmesi, kitabevlerini geliştirmesi, kitap ve kitap okuma gruplarını kurması, camilerde kütüphaneleri geliştirmesi, sosyal medyadan kitap ve kitap okuma alışkanlığını geliştirmekte yararlanması, kentin İran’ın yedinci kitap başkenti seçilmesinde etkili olan bazı aktivitelerdir.

Yine geçen sene 734 bin ciltte 765 kitap İran’ın Kürdistan eyaletinden Kuzey Irak’a ihraç edildiği ifade ediliyor.

Kürdistan eyaletinde 78 kütüphane, 4 Kürdistan etüt merkezi, 70 kitabevi, 67 yayıncı ve 6 kitap-kafe faaliyet yürütüyor. Kuşkusuz Sanandac kentinin kitap başkenti seçilmesi yöre halkı arasında kitap hediye etme kültürünü de geliştirecektir. Bundan başka kitap başkenti etkinliği çerçevesinde kentte kitap okuma alışkanlığını teşvik etmek ve genç yazarları desteklemek üzere çeşitli etkinlikler de düzenlenecektir.

Bu arada üzerinde durulması gereken önemli noktalardan biri ise çocukları ve ergenleri kitap okumaya teşvik etmek için çaba harcamaktır. Bu bağlamda kitap okuma kupası gibi yarışmaların düzenlenmesi etkili olabilir.

Bundan başka kitap okuma alışkanlığını geliştirmek için dünyanın birçok ülkesinde yönetimlerin yardımcı olduğu ve esas işi STK’lara ve meraklı teşekküllere emanet ettiği ve bir başka ifade ile bu işi en çok halk yürüttüğü belirtilmelidir.