Hş. 1394 yılında Afganistan ve Pakistan’ın İran’la ilişkileri

Hş. 1394 yılında Afganistan Cumhurbaşkanı Muhammed Eşref Gani iki günlük bir ziyaret için üst düzey bir heyet başkanlığında Tahran’a geldi.

Bu ziyaret Eşref Gani’nin Afganistan Cumhurbaşkanı makamında İran’a gerçekleştirdiği ilk ziyaretiydi. Bu ziyaret İran Cumhurbaşkanı Dr. Hasan Ruhani’nin resmi daveti üzerine gerçekleşti. Afgan lider Eşref Gani Tahran’da iki ülkenin komşu olmaktan ötede İslam dünyası, bölge ve dünya arenalarında işbirliği için plan yapmaları gerektiğnini belirtti. Eşref Gani, İran ve Afganistan ilişkileri köklü olduğunu ve iki ülkenin uzun vadeli plan yapmaları mantıklı olacağını ifade etti.

İran Cumhurbaşkanı Ruhani ise İran ve Afganistan üst düzey heyetlerinin ortak oturumunda iki ülke arasında transit ve ticaret, Tahran ve Kabil’in ikili ilişkileri geliştirme doğrultusunda izledikleri temel programlardan olduğunu belirtti. Afganistan’da huzur ve tüm etkik grupların birlikteliği doğrultusunda milli vahdet hükümetinin kurulmasını kutlayan Cumhurbaşkanı Ruhani, Tahran yönetimi bu birliktelik ve kardeşlikten memnuniyet duyduğunu, Afgan halkının kalkınması ve refahı için bu milli birliğin gerekli olduğunu vurguladı.

İki ülkenin sınırda ortak ırmakta su hakkı üzerine müzakerelerine işaret eden Ruhani, Tahran ve Kabil bu konu için bir çerçeve belirlemeleri ve böylece hak, adalet ve insaf yerine getirileceğini ve iki milletin hakları karşılanırken, kardeşlik ve dostluk temelleri de güçleneceğini kaydetti.

Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani de iki ülkenin üst düzey heyetlerinin ortak oturumunda yaptığı konuşmada, Kabil yönetimi ikili ilişkilerin çerçevesinde bazı sorunları çözümlemekle beraber iki milletin refahı ve istikrarı ve barışı için tüm fırsatları değerlendirmek istediklerini belirtti.

Eşref Gani ayrıca iki ülkenin ticaret, tarım ve elektrik enerjisi alanlarında ilişkilerini geliştirmelerine vurgu yaparak, Afganistan yönetimi iki ülkenin demiryollarının birleşmesi ve böylece Tacikistan ve Çin’e bağlanması konusunda kararlı olduğunu ifade etti.

Göçmen sorunu Afganistan yönetimi için hayati önem arz ettiğini belirten Eşref Gani, Tahran yönetiminin Afgan göçmenlere gösterdiği ilgiden ötürü şükranlarını sundu.

Afgan lider Eşref Gani Tahran temaslarının devamında İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei ve Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri ile de görüştü.

İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani’yi kabulünde iki ülke arasındaki tarihi ve kültürel ortaklıklara işaretle Afganistan edebiyatı ve alimlerinin Fars dili ve İslamî maarifin gelişmesinde çok etkili olduğunu belirtti.

Ayetullah Hamanei Afganistan zengin insani ve kültürel kaynaklarının yanı sıra doğal kaynaklar bakımından da zengin bir ülke olduğunu, bu kapasitelerin ve ortaklıkların ikili ilişkileri geliştirme yolunda kullanılması gerektiğini ifade etti.

İran ve Afganistan arasındaki gönül birlikteliği ve işbirliğinin takviye edilmesine yönelik gerekli irade ve kararlılığa vurgu yapan Ayetullah Hamanei, Amerikalılar ve bazı bölge ülkeleri Afganistan’ın kapasitelerini tanımadıklarını ve ayrıca iki ülkenin gönül birlikteliğini ve işbirliğini istemediklerini, ancak İran Afganistan’ın güvenliğini ve kalkınmasını önemsediğini kaydetti.

Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani, İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei ile görüşmesinde İran ve Afganistan benzer tehditlerle beraber ortak fırsatlarla karşı karşıya bulunduğunu, Kabil yönetiminin siyasi iradesi ikili ilişkileri geliştirmeye yönelik olduğunu belirtti.

Eşref Gani Kabil yönetiminin politikası tezatları ve iç sürtüşmeleri işbirliği fırsatına dönüştürmeye yönelik olduğunu belirterek ikili ilişkilerde terör, uyuşturucu madde, göçmen sorunu ve sınırda ortak ırmakta su hakkı gibi sorunların çözümlenmesi gerektiğini, bunun için her iki ülkenin siyasi iradesi bu doğrultuda olduğunu ve ziyareti sırasında belirlenen takvime göre bu sorunların çözümlenmesi gerektiğini ifade etti.

Geçen yıl Pakistan Başbakanı Muhammed Navaz Şerif de İran’ı ziyaret eden liderlerden biriydi. Bu ziyaret iki komşu ülkelerin ilişkilerini ticaret ve enerji alanlarında geliştirme açısından öneminin dışında diplomatik açıdan da büyük önem arz ediyordu. Özellikle Navaz Şerif İran ve Arabistan arasındaki münakaşada Riyad’la yakın ilişkisi sayesinde arabulucu rolü ifa etmeye çalıştı.

Cumhurbaşkanı Ruhani, Navaz Şerif’le görüşmesinde son günlerde iki ülkenin ortak sınırında yaşanan tatsız olayların her iki ülkenin kamuoyunu etkilediğini ve üzdüğünü belirtti ve Pakistan yönetimine İranlı sınır muhafaza askerlerinin terör örgütünün esaretinden kurtarılması için katkılarından ötürü teşekkür etti. Ruhani, Pakistan yönetiminin sınırlarını kontrol etmek üzere daha fazla çaba harcaması, Pakistan’da ve bölgede kalkınma sürecine ivme kazandıracağını vurguladı. İki ülkenin ortak sınırlarını uzun ve önemli niteleyen Ruhani, başta sınır eyaletleri olmak üzere iki ülke arasında kültürel ve iktisadi ilişkilerin gelişmesini istedi.

Pakistan Başbakanı Navaz Şerif de ülkesi Cundullah adlı terör örgütünün yok edilmesinde İran İslam Cumhuriyeti ile yakın ve tam işbirliği yaptığını belirterek, Pakistan milleti ve devleti başta Ceyşul Adl terör örgütü olmak üzere tüm terör örgütlerini yok etmekte İran ile işbirliği yapmakta kararlı olduğunu kaydetti.

Görüşmenin devamında Cumhurbaşkanı Ruhani, iki ülke arasında uzanan ve barış boru hattı adıyla ün yapan doğalgaz boru hattı proje üzerinde İran’ın yaptığı büyük yatırıma ve tüm yükümlülüklerini yerine getirmesine işaretle, İran başta Pakistan olmak üzere karşılıklı yükümlülükleri yerine getirmekle ikili ilişkilerini geştirmek istediğini vurguladı.

Ruhani ayrıca İran Pakistan ile fibre optik, karayolu ve demiryolu üzerinden birleşmeye olumlu baktığını vurguladı.

Navaz Şerif ise İslamabad yönetimi söz konusu doğalgaz boru hattı projesi önündeki engelleri ortadan kaldırmak ve projeyi yeniden ihya etmekte kararlı olduğunu belirterek ikili ticari ilişkilerin yakın gelecekte gelişmesini diledi.

Pakistan Başbakanı Navaz Şerif Ruhani ile görüşmeden önce Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri ile görüştü. Görüşmede Cihangiri barış boru hattından iki ülkenin işbirliği simgesi şeklinde söz ederek, söz konusu boru hattı Pakistan sınırına yaklaştığını ve yapılan yatırımların ardından Pakistan’ın da imzaladığı anlaşmaya göre yükümlülüklerini yerine getirmesini beklediklerini vurguladı.

Navaz Şerif ve beraberindeki heyetin Tahran ziyareti sırasında iki ülke arasında güvenlik işbirliği protokolü İslamî şura meclisi ve anayasayı kollama ve koruma konseyinde onaylandıktan sonra uygulanmak üzere cumhurbaşkanına tebliğ edildi.

Geçen sene Afganistan milli vahdet hükümeti icra Başkanı Abdullah Abdullah da üst düzey siyasi ve iktisadi bir heyet başkanlığında Tahran’a üç günlük bir ziyaret gerçekleştirdi. Abdullah Tahran’da İran’ın önde gelen yetkilileri ile ikili ve bölgesel işbirliğini görüştü.

Abdullah Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri ile görüşmesinde iki ülke ilişkileri bölgede örnek olduğunu belirterek İran ve Afganistan arasında ta geçmişten geniş ve stratejik ilişkileri söz konusu olduğunu ifade etti.

Cihangiri Afganistan icra Başkanı Abdullah ile görüştükten sonra yaptığı açıklamada, Afganistan’ın istikrar ve güvenliği İran için büyük önem arz ettiğini ve bu süreçte terör ve radikalizmle mücadele etmenin önemli olduğunu vurguladı.

Afganistan icra Başkanı Abdullah daha sonra Cumhurbaşkanı Ruhani tarafından kabul edildi. Görüşmede Ruhani, İran’ın politikası Tahran ile Kabil arasındaki iyi ilişkileri daha da geliştirmek ve Afganistan’da barış ve istikrarı desteklemekten ibaret olduğunu belirterek, Tahran yönetimi Kabil ile iktisadi, kültürel ve çevre alanları başta olmak üzere tüm alanlarda ilişkileri geliştirmeyi olumlu karşıladığını belirtti.

Görüşmede Abdullah da İran’ın Afganistan milleti ve devletine verdiği destekten ötürü şükranlarını sundu ve ülkesi son yıllarda büyük sorunlarla karşı karşıya bulunduğunu, ancak ne zaman yardıma ihtiyaç duyulduysa İran milletini ve devletini kendi yanında bulunduğunu belirtti.

Afganistan icra Başkanı Abdullah ayrıca İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei tarafından da kabul edildi. Görüşmede Ayetullah Hamanei Afganistan’da sorunların en önemli çözüm yolu bu ülkede yaşayan etnik grupların vahdeti olduğunu belirtti. İki ülke arasındaki ilişkilere ve büyük kapasitelere işaret eden Ayetullah Hamanei, İran İslam Cumhuriyeti Afganistan’ın güvenliğini, huzur ve kalkınmasını kendi güvenliği, huzuru ve kalkınması olarak algıladığını vurguladı.

İran’ın sovyetler birliği işgaline muhalefet ve Afgan mücahitleri desteklemek başta olmak üzere İran’ın Afganistan milletine desteklerine işaret eden Ayetullah Hamanei, İran şimdi de yaklaşık üç milyon Afgan mülteciye ev sahipliği yaptığını ve Afganistan’ın yanında yer aldıklarını kaydetti. Afganistan’da son yıllarda mücahitlerin dışlanmasını eleştiren Ayetullah Hamanei, Afgan mücahitleri savaş şahinleri gibi adlarla dışlamak yanlış bir politika olduğunu, askeri saldırı ve fitnelere maruz kalan bir ülkede insanlar cihat psikolojisi ile ülkelerini savunmaya hazır olmaları gerektiğini vurguladı.

Görüşmede Abdullah da ülkesinin temel sorunu terör örgütleri ve güvensizlik olduğunu ifade etti.

Abdullah daha sonra İran Dışişleri Bakanı ile görüştükten sonra Çabahar liman kentine geçerek Afganistan’ın ihracat ve ithalat şartlarını yakından inceledi.

İran ve Pakistan arasında etkili istişarelerin devamında geçen sene İran içişleri Bakanı Abdurrıza Rahmani Fazli başta güvenlik alanı olmak üzere çeşitli alanlarda işbirliğini geliştirmek amacıyla Pakistan’ı ziyaret etti. Bakan Fazli Pakistanlı mevkidaşı Çuderi Nisarali Han ile görüştükten sonra ortak basın toplantısında Tahran ve İslamabad’ın ortak sınırların güvenliğini geliştirmek, milis güçlerin sınırlardan geçmelerini engellemek ve terörle mücadele için ortak askeri komisyon kurmak gibi konuların üzerinde mutabakat vardıklarını açıkladı.

İki Bakan ortak basın toplantısında sınırlardan kaçak ve illegal geçişleri önlemek için istihbarat işbirliğinden söz etti.

Bakan Fazli Pakistan ziyareti sırasında ayrıca Başbakan Navaz Şerif ve Pakistan kara kuvvetleri komutanı General Rahil Şerif’le de görüştü.

Geçen sene Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif de Pakistan’a bir ziyaret gerçekleştirerek bu ülkenin üst düzey yetkilileri ile görüştü. Zarif iki gün süren İslamabad temasları çerçevesinde Pakistanlı yetkililerle ikili ve bölgesel meseleleri masaya yatırdı. Ziyaretini olumlu değerlendiren Zarif, İslamabad yetkilileri ile siyasi, güvenlik ve iktisadi meseleleri ve sınırlarda koordineli çalışmayı ele aldıklarını ifade etti.

Zarif İslamabad’da Başbakan Navaz Şerif, kara kuvvetleri komutanı General Rahil Şerif, milli meclis Başkanı Ayaz Sadık, senato Başkanı Rıza Rabbani, Başbakan danışmanı Sertaç Aziz’le ayrı ayrı görüştü.

Zarif görüşmelerinde Yemen krizine müdahale edilmemesi gerektiğini belirterek İran Yemen’de acil ateşkes ve insani yardımların ulaştırılmasını istediğini ve Yemen krizinin çözümü için ancak Yemenli tarafların müzakere etmelerine vurgu yaptıklarını belirtti.