Günümüzde insanlık dünyasının karşı karşıya olduğu en önemli sorunlardan birinin su krizi olduğunu, bu bağlamda bir çok yöntemin önerildiğini biliyoruz.

Bu programda su sorunu ile mücadele yöntemlerinden biri yani “gri su”yu kullanma ile tanışmak istiyoruz. Tatlı suları, yer üstü ve yer altı suları korumak ve su temin etmek, gri suyu tekrar kullanmanın faydalarındandır

Gri su (Greywater) kısacası foseptik atığı dışında duştan, küvetten, lavabolardan vb. toplanan evsel atık suya verilen addır. İçme suyu kalitesinde olmayan geri kazanılmış gri su, içme suyu tüketim oranımızı yarı yarıya azaltabilir. Diğer sistemlerle kıyaslandığında gri suyun arıtılması daha hızlı ve kısa bir sürede olup daha düşük maliyetlidir. Bu sular, yeşil alanların sulanması, tuvaletlerdeki sifon veya sera gibi fazla rutubete ihtiyaç olan mekanlarda tekrar kullanılabilir.

 Diğer yandan bu yöntemle elde edilen arıtılmış suyun kalitesi de çok daha hijyenik olmaktadır. Arıtılmış gri suyun kullanılması, su kaynaklarının korunmasına katkı sağladığı gibi doğadaki su dengesini de olumlu etkiler. Gri su, kentsel atık suların %50 ila %80’ini oluşturuyor.

Gri su, tuvalet suyu haricinde bir evden boşaltılan atık suların genel adıdır, yani duştan, küvetten, lavabodan, mutfaktan, bulaşık ve çamaşır makinesinden gelen sulardır. Gri su sabun, şampuan, diş macunu, yiyecek parçaları, pişirme yağı, deterjan ve saç gibi maddeleri içerir.

Bu alanda yapılan araştırmalarda günümüzde su sorunu yaşayan bir çok ülkede bu yöntemin kullanıldığını ve önemli oranda bu sorunu giderebildiğini gösteriyor. Maalesef ülkemiz İran da dahil bir çok ülkede en yaygın yanlışlardan biri, arıtılmış içme suyun bağ bahçelerin sulaması ve tuvalet ve banyoların yıkanmasıdır; zira bu ise başlıbaşına, önemli oranda arıtılmış suyun boşuna tüketilmesine sebep oluyor. Halbuki bitkilerin sulaması veya tuvaletlerin sifonları için gri su gibi kaynaklar kullanılabilir.

Evdeki bitkilerin sulaması ise gri suyun en güvenilir ve başlıca kullanılan alandır. 2010 yılında Colorado üniversitesi tarafından yapılan araştırmalara göre sulama için gri suyun kullanılmasının hiçbir sakıncası yoktur. Buna ilaveten bazı ülkelerde ileri teknoloji ile banyo ve lavabolardaki gri su tekrar sifonlara geri yönlendirilerek kullanılmaktadır. Bu sistem su kullanım ve tüketim oranını %30’a kadar azaltabilir.

Bazen de gri su evlerin ısıtma sisteminin enerjisini sağlamak için kullanılabilir. Örneğin banyodaki gri suyun banyonun ısıtılması için kullanılması, %60 oranında su tasarruf sağlıyor.

Gri suyun, siyah veya beyaz sudan farkı, bir çok ülkenin bu konu üzerine yatırım ve program yapmasına, su tasarrufu için bir çözüm yolu olarak seçilmesine sebep olmuştur. Tabi ki gri suyun sağlığı ve hijyeni üzerinde oluşan hassasiyet ve kullanım alanı ise bir çok ülkenin de bu konuda ve kullanım alanı ile ilgili katı kurallar uygulamasına neden oldu. Bir çok ülke benzer atık suların kullanımını tamamen yasaklarken bazıları da bir takım kısıtlamalarla kullanılmasına izin veriyor.

Örneğin İngiltere’de gri su kullanımına izin veriliyor ve vatandaşlar özel teknolojilerle bahçelerinin sulaması ve tuvaletler için gri su kullanabilirler. Su zengini bir ülke sayılan Kanada’da da vatandaşlar bazı tesislerle gri suyu çamaşır, sulama ve tuvalet için kullanabilirler. Bu arada yağmur suların da gri su kategorisine gidiğini söyleyebiliriz.

Fakat Avustralya gri su kullanımı konusunda en bilinen ülkedir, öyle ki bazı vatandaşları banyo yapmak için de gri su kullanıyorlar.

Japonya ise uzun yıllardan beri evlerde gri suyun tekrar sirkülasyonunu kullanıyor ve her geçen gün bu sistemi kullanan evlerin sayısı artıyor, öyle ki 1969 yılında proje sayısı 18 iken 2010 yılında proje sayısı 104 projeye ulaştı.

Arap ülkelerde ise su krizinin yoğunlaşarak yaşanması ve iklim değişikliği ise su kaynaklarının daha verimli kullanılması ve özellikle tarım sektörü için arıtılmış atık suların daha fazla kullanılmasına yönelik isteği arttırmaktadır. Bu bağlamda Mısır, Suriye, Birleşik Arap Emirlikleri ve Arabistan ise en büyük tüketiciler olarak biliyor ve tekrar kullanılan suların yaklaşık  %75’ini oluşturuyorlar.

Gri suların tüketilmesi için kullanılan sistemler, az masraflı manuel sistemlerden yağ ve katı maddeleri arıtma kabiliyetine sahip olan ikici arıtma aşamasına sahip yöntemlere kadar geniş bir yelpazeyi oluşturuyor. Birinci arıtma sistemi atıkların çökmesini sağlayan birkaç tankerden oluşuyor, böylece katı ve yağlı maddeler bir filtre yardımı ile temizlenirken gri su tarım sulama işlemi için hazır hale gelir. Bu sistem tamamen ekonomik ve tasarrufludur ve toprak altı damla sulama sisteminde kullanılır. Bu sistemde ikinci arıtma sisteminde ise daha fazla yağ ve katı madde temizlenir ve bu yüzden toprak altı ve toprak üstü sulama sisteminde kullanılabilir.

Gri suyu arıtma sisteminin başarısı, ona yapılan bakıma bağlıdır. Gri suyu arıtmak için takılan sistem, ev sahibi veya kullanan kurum, sistemin bakım prosedürüne uygun olarak doğru kullanma ve bakımını da yapması gerekir. Kullanıcı sistemin her zaman doru çalıştığından emin olmalı ve bir hata veya sorun oluştuğunda ise en kısa zamanda çözülmesine çalışmalıdır.

Evsel atık suların kullanılması için önce mutfaktaki evye , banyo ve lavabo atıkları için özel boru sistemi döşenmeli;  ardından bu sistemle iki aşamada yani çöktürme işlemleri ve su arıtma filtreleri kullanılarak söz konusu borulardaki gri su arıtılır. Tabi ki bu sistemin kullanılması hedefi ile bina inşaat sırasında gerekli borular ve tesisler döşenmeli evye, banyo ve lavabo atık su boruları diğer bölgelerden ayrı tutulmalıdır.

İlk bakışta gri su arıtma sisteminin döşenmesi ve kullanılmasının zor veya masraflı bir işlem olduğu düşünülebilir veya gri su konusunun yeni bir mesele olduğu için gerekli malzeme, edevat ve malzemeler, bulunduğunuz bölgede bulunmayabilir. Fakat bunların hiç biri geçerli bir bahane sayılmaz. Şimdiden evinizde gri suları biriktirip tekrar kullanabilirsiniz:

Örneğin:

1. Evin bir köşesine bir kova koyun ve evdeki saksıların altında biriken suları toplayıp tekrar saksıları sulamak için kullanabilirsiniz.
2. Banyo, lavabo veya evyede sıcak su akana kadar açtığınız musluktaki soğuk suyu boşuna akıtmayın. Suyu bir kovada biriktirin ve daha sonraki işleriniz için kullanın.
3. Ufak tefek çamaşırları elinizde yıkıyorsanız kirli suyunu atmayın, bu suyu tuvalet sifonunda kullanabilirsiniz.
4. Çamaşır makinesinin çıkış hortumunu gidere takmayın, bu gri suyu tuvalet sifonu için kullanabilirsiniz.
5. Bol yağmurlu bölgede yaşıyorsanız, su oluklarını unutmayın. Altına boş bir kova koyarak yağmurlu günlerde yağmur sularını toplayın ve evdeki saksılar ve tuvalet sifonları için bedava su kullanın.

Unutmayalım ki arıtılmış su ile bahçe sulamak, kıymetli suyu boşa akıtmaktır ve hatta arıtıldığı için bitkilerin ihtiyacı olan mikro organizmalardan yoksun olduğundan bitkilere pek de faydalı olamaz. Bazı geçici ekolojik ölçeklere rağmen gri suyun tekrar kullanılması, bir çok çevre sorunu için en uygun çözümdür ve hatta yakın gelecekte temelli bir çözüm yolu bile sayılacaktır.

Acaba gri suyu tekrar kullanmak güvenli midir? Evet halihazırda Amerika’da 8 milyon gri su kullanım sisteminden 22 milyon kişi yararlanıyor. Son 60 yılda bir trilyon kullanıcıdan şimdiye kadar tek bir şikayet veya hastalığın geçmesine dair tek bir kanıt bile mevcut değil.

Yine de unutmamak gerekir ki gri su asla ve asla içilmemeli ve bu su, bitkiler üzerine püskürtülmek için hiç uygun değil, zira bitkilerin sağlığı ve hijyeni için uygun değil.

Diğer yandan gri suyu depolamamak gerekir. Gri sular arasında daha kalitelisi, bitkilerin sulaması için veya kısa süreli depolanmasında bir sakınca olmayan su, yağmur suyudur. Sadece yağmur suyun biriktirmesi ve depolanması için daha ilkeli yöntemler gerekir.  Böylece halihazırda su krizi ile mücadele eden yer kürede yaşayanları, daha yeşil bir gelecek bekleyebilir.