Geçen bölümde talim ve terbiyenin öneminden söz ettik ve İslam tealiminde terbiye ve iç tezkiyenin talimden önce geldiğini beyan ettik.

Şimdi İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei’nin talim ve terbiye konusunda görüşünü kısaca gözden geçirerek bu meselenin önemi hakkındaki görüşlerinden feyz almak istiyoruz.

Talim ve terbiye, birbirinden kopmaz bağları söz konusudur ve her ikisi birbirinin tamamlayıcısı sayılır. Bu değerli süslerle bezenmek ise alim ve bilge eğitmenlerin ve rehberlerin varlığına bağlıdır, çünkü bilge ve alim ve kendini yetiştirmiş bir eğitmen doğra talimleri ile insanların çeşitli yeteneklerini gün ışığına çıkararak topluma faziletli insanlar kazandırabilir. Kur'an'ı Kerim’de muallim olmak isalih sonsuz gücün bir cilvesi olarak beyan edilirken en başta yüce Allah’ın mukaddes zatının bir özelliği olarak tanımlanmıştır ve Alak suresinin birinci ila beşinci ayetlerinde Allah teala kendini muallim olarak tanıtmaktadır:

Yaratan Rabbinin adıyla oku!O, insanı bir aşılanmış yumurtadan yarattı.Oku! Rabbin, en büyük kerem sahibidir. O Rab ki kalemle (yazmayı) öğretti. İnsana bilmedikleri şeyi öğretti.

Yüce Allah insanların talim ve terbiyesi için onlara bazı araç ve gereçler sundu, insanlar da bu araç gereçlerin yardımı ve kendi iradesine göre doğru yolu seçti.

Dini öğretiler, semavi kitaplar, anne ve baba, öğretmenler ve eğitmenler, hepsi insanları hakiki gelişme ve kemale erdirmek için var olan araç gereçlerdir. Ancak insanın pratikte ilk hocası ve doğduğu andan itibaren terbiye ettiği kişi, annedir. Talim ve terbiye annenin sıcak ve aşk dolu kucağında başlar. İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei bu konuda şöyle diyor:

İnsanı en iy terbiye etme yolu, annesinin kucağında ve onun sevgi ve şefkatinden yararlanarak yetişmesidir.

Kuşkusuz mihriban ve kendini yetiştirmiş bir anne daha iyi evlatlar yetiştirir. Anneden sonra öğretmenlerin ve eğitmenlerin rolü önem kazanır ve çocukların talim ve terbiye işi onlara emanet edilir, onlar da aydınlatıcı yöntemleri ile çocuklara ilim ve ahlak ilkelerini ve nasıl doğru yaşayabileceklerini öğretir.

İslam öğretilerinde öğretmenlik enbiyanın mesleği olarak tanımlanmıştır. Şöyle ki, öğretmen talimin yanı sıra, insanları terbiye etmekte de rol ifa eder. Nitekim ilahi enbiya da eğitimleri insanı insan yapacak seviyedeydi.

İslam inkılabının büyük önderi İmam Humeyni –ks– öğretmenlerin rolü hakkında şöyle buyuruyor: öğretmenin toplumda rolü, enbiyanın rolüdür.

öğretmenlerin rolü çok hassas ve çok önemlidir ve sorumlulukları çok büyüktür.

İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei öğretmenlerin talim ve terbiyede ifa ettiği rolü şöyle beyan ediyor:

Talim ve terbiye meselesi, hayat verme ve bir insana ve bir muhataba veladet kazandırma meselesidir. Bu nokta her daim öğretmenlerimizin gözü önünde bulunması gerekir. Öğretmenin toplumda rolü hayati önem arz eder ve sosyal yapıda bir çok önemli ve hassas rol ile kıyaslanamayacak kadar önemlidir.

Ayetullah Hamanei şöyle devam ediyor:

Bir toplum mümin, sabırlı, ümitvar, iyimser, kamu çıkarlarını gözetleyen, bireysel ve toplumsal kemal zirvelerine ulaşmak isteyen, yenilikçi, düşünceli, araştırma ehli ve ilerleme ehli saikli insanlara ihtiyacı vardır. Bunu kim yapar? Burada öğretmenin rolü belli olur.

Evet, insanların ve özellikle çocukların her şeye açık zihinlerine iyiliği veya kötülüğü ilk yazabilecek kişiler, öğretmenlerdir. Nitekim toplumda yaygın olan mesleklerin arasında öğretmenlik mesleği kadar önemli bir meslek bulamayabiliriz.

İlim öğretmek ve talim, öğretmenlerin temel görevlerdin sayılır ve her ne kadar öğretmen daha bilge ve daha bilgili olursa, ilim ve bilim fidanlarını daha iyi yetiştirebilir. İlim öğretmek İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei’ye göre kutsal bir görevdir ve ala derecede takip edilmesi gerekir. Ayetullah Hamanei talim konusunda öğretmenlere de şöyle diyor:

Eğer talimi geniş bir manada ele alacak olursak, üç alanı kapsar. Bunlar ilim öğretmek, düşünce öğretmek ve ahlak ve davranış öğretmektir.

İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei ilim öğretmeyi öğrencilere ders kitaplarının içerdiği müfredatı öğretme şeklinde beyan ediyor, fakat daha çok düşünmeyi öğretmeye vurgu yapıyor. Ayetullah Hamanei bu konuda öğretmenlere şu tavsiyede bulunuyor:

Düşünmeyi öğretmek, ders müfredatını öğretmekten daha önemlidir. Çocuklarımızı düşünmeyi öğrenmeli, doğru düşünmeyi, mantıklı düşünmeyi ve düşünmek için doğru biçimde yönlendirilmelidir. Yüzeysel düşünmek, yüzeysel öğrenmek, toplamda sıkıntı yaratır, uzun vadede mutsuzluğa yol açar. Eğer insan düşünceli olursa, bu durum onun önemli ilmi meseleleri keşfetmesine yardımcı olur. Eğer bizim gençlerimiz alim, bilge ve düşünceli yetişmişse, sahip olduğu ilim birikiminden onlarca ve yüzlerce yeni mesele gündeme gelir ve cevabını bulur. O zamam ilimden ancak düşünerek yararlanabiliriz.

İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei bir başka yerde öğretmenlerden muhataplarının zihinlerinin derin katmanları üzerinde etki yaratmalarını istiyor. Ayetullah Hamanei bu konuda da öğretmenlere şu tavsiyede bulunuyor:

Muhatabınızın duygularını tatmin etmekle yetinmeyin. Hayır, asıl onların zihinlerinin derin katmanlarını etkilemeye çalışın ki çeşitli hadiselerden etkilenerek doğru yolu kaybetmesin.

İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei daha sonra talimin üçüncü alanına yanı ahlak ve davranışı öğretmeye işaret ediyor ve bunun da öğretmenlerin önemli görevlerinden biri olduğunu belirterek şöyle izah ediyor:

Üçüncü alan, ahlak ve davranışı öğretmektir. Davranış talimi, ahlak talimi, yaşam tarzı talimi... siz öğretmenler sınıfta sadece verdiğiniz dersle değil, bakışınız, yaptığınız işaret, tebessümünüz, somurtmanız, her türlü hareketinizi ve giydiğiniz elbise ile öğrenciyi etkiliyorsunuz. Bizler kendimize baktığımızda, eğer en derin duygularımızın kökünü bulmaya çalışırsak, işin ucunda bir öğretmeni buluruz. Öğretmen bizi cesur ya da korkak, cömert ya da cimri, fedekar ya da bencil, ilim ve kültür ehli ya da bağnaz ve gerici yetiştirebilir. Öğretmen bizi dindar, muttaki, pak veya maazallah laubali, dinsiz yetiştirebilir. Öğretmenin böyle bir rolü vardır. Bu öğretmenin değeri ve öğretmenin tesiridir.

İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei’nin derin bakışında sabırlı, akıllı, dindar, yenilikçi, eylem ehli, çalışkan, mihriban, duygulu, sabırlı, cesaretli, edepli, muttaki ve başkalarının derdini anlayan bir insanı ancak öğretmenler yetiştirebilir. Ayetullah Hamanei’ye göre insan yapısı ve dokusu ve İslam açısından ideal insan, terbiye ile hasıl olan nsandır ve tüm insanlar terbiye edilebilecek kapasiteye sahiptir.

Ayetullah Hamanei bazı insanların geç ve bazıları daha erken terbiye olduklarını, bazılarında terbiye kalıcı ve bazılarında pek kalıcı olmadığını, fakat her halükarda tüm insanların değişebileceğini ve bu da terbiye ile mümkün olduğunu belirtiyor. Ayetullah Hamanei şöyle diyor:

Talim ve terbiyede anne, baba, arkadaş ve benzeri kişiler de etkilidir, lakin öğretmenin etkisi daha derin ve daha kalıcııdır. Bu, öğretmenin yapması gereken iştir.