İran'ın Korunan Yaban Hayatı-2

İnsanoğlunun dünya üzerindeki artan faaliyetleri nedeniyle, doğa çevresel tehlikelerle ve genetik çeşitliliğin yok oluşuyla karşı karşıyadır. İşte bu sorun, insanı doğayı korumak ve kurtarmak ve bu yıkımla mücadele etmek için temelli olarak düşünmeye ve bir çözüm yolu bulmaya yöneltmiştir.

Ülkelerin çevre örgütleri, ekosistem çeşitliliğini ve bitkisel ve hayvansal genetik kaynaklarını korumak amacıyla, yeryüzünün en el değmemiş ve özgün doğa bölgeleri olan kısımlarını, çevrenin dörtlü bölgesi olarak dört kategoriye ayırıp, belirtilmiş yasalara uygun olarak yönetiyor ve koruyorlar.

Geçen programda, İran millî parklarının tanımlanmaları, bu parkların sayısı ve İran’daki en eski ve en büyük millî parkını tanıtmakla ilgilendik. Bu programda bitkilerden ve hayvanlardan oluşan eşsiz bir hazineyi içinde barındıran Gülistan Millî Parkı’yla tanışacağız.

87 bin 402 hektar alana sahip "Gülistan Millî Parkı", Gülistan ilinde yer almaktadır ve çevresi 147 km'dir. Bu park, 10 Ağustos 1957'de Alme Vaişki Korunan Alanı adı altında koruma altına alındı, Şubat 1962'de Alme Koruma Alanı olarak yeniden adlandırıldı ve Eylül 1963'te Muhammed Rıza Şah Parkı olarak yeniden adlandırıldı. 1974'te, av kanununda değişiklik yapıldıktan sonra bu alan yaban parkından Muhammed Rıza Şah Parkı'na dönüştürüldü ve İslam Devrimi'nin zaferinden sonra Gülistan Millî Parkı olarak yeniden adlandırıldı.

Dağcılık tutkunları için bu parka yapılacak bir gezi cazip gelebilir, çünkü bu parkın güney kısmında 2174 metre yüksekliğindeki Alu Bağ Dağı ve parkın ortasında 2411 metre yüksekliğindeki Divar Keci Dağı bulunmaktadır ve bunlar Gülistan Millî Parkı’nın en yüksek noktalarındandır. 92000 hektarlık alanıyla Orta Doğu'nun ilk ve en büyük millî parkı ve dünyanın altıncı parkı olan Gülistan Millî Parkı'nın en önemli özelliği farklı bölgelerindeki iklimsel farklılıklarıdır, öyle ki batısındaki havası ılıman yarı nemli ve güneyinde ve doğusundaki havası soğuk ve kurudur.

1362'den fazla bitki türüne sahip Gülistan Millî Parkı'nın bitki çeşitliliği, İran'ın damarlı bitkilerinin beşte birini içermektedir ve dünyada sadece bu parkta yetişen Alme safranı gibi yaklaşık 17 eşsiz türün bulunduğu bu bölge, benzersiz cazibeler ve özelliklere sahiptir. Ayrıca, 44 köyü ve çevresinde 4500 civarında aile ve 26000 kişinin yaşadığı Gülistan Millî Parkı, ender ve doğal çeşitliliği ve zenginliğinin yanı sıra bu parkın kültürel çeşitliliği ve zenginliğini gösteren kuzey ve batıda Türkmen, güneyde Fars, doğuda Kürt ve göçmen olarak Beluç olmak üzere dört etnik gruptan oluşmaktadır.

Çok sayıda nehir bu parkın diğer doğal kaynakları ve muhteşem güzellikleridir. Mader Su, Derre-yi Şomali, Zavoli, Cemşid Abad, Kurturi ve Zav bu parkın en önemli nehirleridir. Gülistan Millî Parkı'nın kuzeyinde yer alan Sülükli Sulak Alanı, geçmişte Mazenderan kaplanlarının ana yaşam alanlarından biriydi. Gülistan Millî Parkı'nın iklimsel çeşitliliği, çok nemli alanlardan yarı kurak bölgelere kadar bir çeşitliliği içeriyor. Gülistan Millî Parkı'ndaki sıcaklık derecesi de yılın farklı aylarına bağlı olarak -25 derece ile +35 derece arasında değişmektedir. Parkta bildirilen en yüksek mutlak sıcaklık, parkın güneydoğusunda 42 santigrat derece idi.

Gülistan Ormanı çok sayıda bol sulu kaynaklara da sahiptir. Duşan, Serdarhane, Cano, Gülistan, Gülşen ve Kerkuli bu ormanın en önemli kaynaklarıdır. Gülistan Parkı'nın cazibeleri sadece hayvan ve bitki türleri ile bitmiyor ve su hayatın kaynağı olduğu için bu parkta güzel şelaleler akıyor. İran'daki en uzun şelalelerden biri, yaklaşık 70 metre yüksekliğindeki Gülistan Ormanı’ndaki Aksu şelalesidir.

Tipik hayvan türlerinin varlığı bu parkın bir diğer güzel doğal çeşitliliğidir. Yapılan son araştırmalara göre Gülistan Millî Parkı'nda en önemlileri leopar, kurt, pallas kedisi, su samuru, ağaç sansarı, tilki, boz ayı, koç, koyun, yaban keçisi, ceylan, kızıl geyik, karaca, oklu kirpi ve tavşan olmak üzere 69 memeli türü tespit edilmiştir. Temmuz 2012’deki nüfus sayımına göre Mirzabaylu ovasındaki ceylan sayısı 308'dir.

Ayrıca Gülistan Millî Parkı'nda şimdiye kadar 150 kuş türü tespit edilmiştir. Parkta nesli tükenmekte olan kuşlar arasında kaya kartalı, şah kartal, ulu doğan, doğan ve karakuş sayılabilir. Bu türlerden karakuş ve kaya kartalı parkta yaşamakta ve yuvalamakta ve civciv çıkarmaktadır. Gülistan Millî Parkı'nın diğer kuşları arasında bayağı sülün, örümcek kuşu, kızıl akbaba, kara akbaba, ala sığırcık, çeşitli kamışçınlar, çeşitli kuyrukkakanlar, farklı ispinoz türleri ve karatavuk bulunur.

Bu parkta iki yaşamlılar ve sürüngenlerin varlığı açısından oldukça fazla çeşitlilik bulunmaktadır. Gülistan Millî Parkı'nda şimdiye kadar 3 iki yaşamlı türü ve 24 sürüngen türü tespit edilmiştir.

Gece kurbağaları, orman kurbağaları, dört pençeli kaplumbağalar, kaya agamaları, bacaksız kertenkeleler, gekolar, yarı sucul yılanlar, kırbaç yılanları, koca engerekler, Kafkas engerekleri vs. bu canlılardan bazılarıdır. Ayrıca bu parkta birçok böcek görüyoruz. Bu millî parkta çeşitli gündüz uçan ve gece uçan kelebekler, çeşitli tahtakuruları, çekirgeler, arılar, hamam böcekleri vs. yaşar.

Bitki çeşitliliği ile ilgili olarak ve son araştırmalara göre İran bitki türlerinin %19'unu, cinslerinin %45'ini ve bitki familyalarının %69'unu içeren Gülistan Millî Parkı'nda bugüne kadar 110 familya ve 561 cinse ait 1240 damarlı bitki türü tespit edilmiştir. Gülistan Millî Parkı'ndaki en güzel ağaçlardan biri üçüncü jeolojik döneme ait olan parrotia persika ağacıdır. Gorgan Tarım Bilimleri ve Doğal Kaynaklar Üniversitesi profesörü Alirıza Ali Arab'a göre parrotia persica ağaç türü yaşayan fosil olarak adlandırılabilir, çünkü fosilleşmiş izleri Avrupa’nın bazı bölgelerinde toprağın derinliklerinde bulunur, oysa Şumal ormanlarında hâlâ canlı olarak vardır.

Parktaki diğer önemli ağaçlar ve ağaççıklar arasında mazı ve sarı meşe, iki adi gürgen türü, İran'da bilinen altı akçaağaç türünün tümü, gürgen yapraklı zelkova ağacı, Kafkas hurması, yabani üvez ağacı, ıhlamur, ak kavak, yaygın porsuk, kiraz eriği, kaba diken, ve alıç, kuşburnu, sarıçalı ve hanımeli cinslerinin çeşitli türlerine işaret edilebilir.

Parkın kuzey ve güneyindeki dağlık alanlar çoğunlukla ardıç ağaçları ve dağ bozkır toplulukları ve çayırlarla kaplıdır.

Gülistan Millî Parkı'ndaki tamamen yöresel olan en ünlü bitki, Alme yüksekliklerinde en yoğun olarak yetişen Alme safranıdır. Alme safranı, safran cinsinin türlerinden biridir ve Gülistan Millî Parkı, bu nadir türün İran'daki tek yetişme alanıdır. Bu bitkinin boyu 10 santimetredir ve İran'daki tek sarı çiçekli safrandır ve bu nedenle kolayca tanınır.

Gülistan Çevre Koruma Genel Müdürü'ne göre, bu tür genellikle eriyen karların yanında çiçek açar ve bazen bekleyemez ve doğrudan karların içinden çıkar. Bu bitki sadece Gorgan'da bulunan millî parkta ve 1600 ila 1900 metre yükseklikte toplanır.

900 kilometrekarelik bir alana sahip bir orman parkından bahsettiğimizde, bu parka ulaşmak için farklı rotaların var olduğu bellidir. Bu rotaların en önemlilerinden biri İran'ın kuzeyinden Kuzey Horasan'a giden yol üzerinde bulunuyor. Bu rotada yolcular Gülistan ormanını kuzey ve Horasan yolundan geçerler. Bu yol ormanlık ve dağlık bir bölgede yer almıştır ve bunun yardımıyla Gülistan Parkı yolunu kolayca takip edebilirsiniz.

Deneyimler, Gülistan ormanına seyahat etmek için en iyi zamanın ilkbahar ve yaz olduğunu göstermiştir; ancak sonbaharda bu ormanın kendine has güzellikleri olduğunu kabul etmek gerekir ve eğer yaprak döken mevsimde yolculuk yapmayı seven doğa gezginliğini sevenlerdenseniz, Gülistan Ormanı'na sonbahar gezisi için kalın giysiler ve gerekli malzemeleri getirmenizi öneririz.

Hayvan türlerinin çeşitliliği bakımından İran'da hiçbir orman Gülistan Parkı'na eşit değildir ve bu orman farklı hayvanlar için bir sığınak olduğundan, bu parka yolculuk yapıp da farklı hayvanlarla karşılaşmamanız mümkün değildir, bu nedenle Gülistan Millî Parkı’na gitmek isteyen turistlere Gülistan Ormanı’ndaki farklı hayvanlara karşı davranış türleri konusunda tamamen bilinçli olmalarını öneriyoruz.