Nevruz; Yeniden doğuşun habercisi

21 Mart hş. takvimine göre 1 Ferverdin ve Nevruz bayramının birinci günüdür.

Nevruz bayramınızı kutlarken ve bu büyük bayramın hayata ilişkin bazı işaretlerinden söz ederken, İran halkının bu günlerde yaşadığı atmosferi size de hissettirmek için sohbetimiz boyunca yer yer İran’ın güzel müziklerinden örnekleri de paylaşacağız.

Kışın yorgunluğunu üzerinde taşıyan ve her zamankinden daha çok yıpranan yer yenilenmek, yeniden canlanmak ve hayata dönmek istiyor. Kuzey yarımkürede ilkbahar mevsiminin yaklaşması ile birlikte kışın soğuk havası yüzünden solan bitkiler ve çiçekler yeniden canlanmaya başlıyor. Şimdi toprak de yeşeriyor ve ağaçlar tomurcukları ve çiçekleri ile her tarafa hoş kokuları yayarak insanlara ilkbahar mevsimi yaklaştığını müjdeliyor. Nitekim şimdiden ilkbaharın hayat veren kokusu tüm köyleri ve kentleri sardığı ve insanlarda yaşama ve çalışma hissini uyandırdığı anlaşılıyor.

Navruz bayramına bir kaç hafta kala ev halkı harekete geçiyor ve doğa gibi evi tozdan arındırmak ve yenilemek istiyor. ebeveynler çocuklarına yeni elbiseler alıyor ve herkes yavaş yavaş yeni yılı ve Nevruz bayramını karşılamaya hazırlanıyor. Şimdi caddeler ve çarşı pazar oldukça kalabalık olup esnafın yüzünü güldürüyor. Nereye bakarsanız bakın, camlara, evlere ve sokaklara temizlik yapan ve yeni bir hayatı müjdeleyen ilkbaharı karşılamak isteyen insanları görürsünüz.

Şimdi evler temizlendikten sonra sıra eve doğadan bir simgeyi getirmek gerekiyor. Bu simge yenilenme ve tazelenmeyi simgelemesi gerekir.

Hepiniz mutlaka İran halkının Heftsin adını verdiği Nevruz bayramını karşılama sofrasında Nevruz’a özel yetiştirilen sebzeyi görmüşsünüzdür. Bu sebze doğayı ve tazeliği simgeleyen en güzel simgelerden biridir.

İran halkı evde buğday, arpa, mercimek veya fasulyeyi ıslatarak ıslak bir bezle örtüyor ve yeşerdikleri zaman önceden belirledikleri bir kaba yerleştirerek Heftsin sofrasına koyuyor. Gerçekte sebze, yeniden doğuş ve yeniden hayata adım atmayı simgeliyor. Sebzeyi Heftsin sofrasına koymanın sebebi ise yeni yılda neşeli ve mutlu olma ve tazelenme temennisidir.

Yeni yıla girildiği günün sabahı en güzel sabahlardan biridir. Şimdi yeni yıla günün hangi saatinde girildiği pek önem arz etmez ve yeni yılın ilk gününün sabah saatlerinde evlerde büyük bir heyecan ve hareketlilik hakimdir. Evde herkes mutludur ve sevinç tebessümü yüzlerde asla eksik olmaz. Bu ise, eşine ender rastlanan yaşamın güzel akışının bir örneğidir.

Şimdi sohbetimize kısa bir ara verip merhum Feridun Pur Rıza’nın yorumladığı “Beyram sabahı” adlı Gilan yöresinin güzel parçasına kulak verelim.

Merhum Feridun Pur Rıza’nın güzel sesinden dinlediğimiz bu parça ilkbahar ve Nevruz bayramından söz ederek bayram sabahını müjdeliyor ve insanlardan harekete geçmelerini istiyor.

Gilan yöresinin müziği değişik şivelerden yararlanır. Gilanlı seçkin sanatçı Pur Rıza ise Gileki makamının bir parçasını farklı şivelerle icra etti. Pur Rıza’nın besteleri sade ve samimi olmakla beraber Gilan halkının birçok gelenek ve göreneğinden ve efsanelerinden söz ediyor. umarız bu parçayı beğenmişsinizdir.

İlkbahar ve Nevruz bayramına gelince, bu bayramın yeni yıla girerken yenilenmeyi ve tazelenmeyi müjdelemesi Nevruz sofralarının başında oturanları ayrı bir havaya taşıyor. Halkın dini inançları ile bütünleşen bu tarihi bayramı karşılama duası ise şöyle:

Ey kalpleri ve gözleri değiştiren, ey gece gündüzü tedbir eden, ey yılları, kalpleri ve halleri yöneten, bizim halimizi de en iyi hallere değiştir.

Evet, Nevruz bayramı yeni bir hayatın müjdeleyicisi ve ilkbahar da Allah tealanın kullarına yönelik güzel tebessümüdür. İran halkı İranlı – İslami geleneklerine göre doğanın baharını bu güzel dua ile karşılıyor ve Nevruz bayramını yenilenmek, bilinçlenmek, umutlanmak ve harekete geçmek üzere en iyi fırsat biliyor.

Her yeni yıl gönüllere derin huzur veren ve içini umutlarla dolduran ve geleceği inşa etmek ve ileriye doğru hareket etmek gibi hedeflere ulaşma etkeni olan bir etkendir.

Nevruz bayramı ise ilkbahar için güzel bir kıyafet gibidir. İran halkı ta çocukluk çağından bu bayramla birlikte büyümüştür ve bu bayramın İran milletinin en güzel bayramlarından biri olduğuna inanır. Bu tarihi ve milli bayram İran kültürünün en önemli unsurlarından biridir ve binlerce yıldır canlılığını korumuş ve toplumun değişime uğramasına ayak uydurarak İran kültürünün ayrılmaz bir parçası hali gelmiştir. Nitekim İran milleti hangi etnik gruba mensup olursa olsun, Nevruz bayramını en güzel milli bayramlarından biri haline getirmiştir.

İran halkının çocukluk anılarının en önemli bölümlerinden biri Nevruz bayramında aldıkları bayramlık ve giydikleri yeni elbiseleridir. Nitekim çocukluk çağına ait olan bu anılar Nevruz bayramını hayatı müjdeleyen bir bayrama çevirmiştir ve ne zaman Nevruz bayramı yaklaşacak olursa gönüllerde yaşama umudu yeşerir.

Biraz önce dinlediğiniz beste ise İranlı pop yorumcularından Merhum Ferhad Mehrdad’ın sesindendi. Bu bestede Nevruz bayramının çocukluk yıllarına ait anılardan söz ediliyor; Heftsin sofrasına yerleştirilen ve çocuklara özel olan boyanmış yumurtalar; aile büyüklerinin verdikleri bayramlıklar vesaire.

Bu arada Nevruz bayramı İran’ın yanı sıra birçok ülkede kutlandığı da belirtilmelidir; ki bu da İran kültürünün geniş bir coğrafyayı etkilediğini gösteriyor. Nevruz bayramını kutlayan ülkelere Tacikistan, Azerbaycan Cumhuriyeti, Türkmenistan, Afganistan, Türkiye ve diğer birçok ülkeyi örnek vermek mümkün.

Değerli dostlar, başta Nevruz bayramının kutlandığı ülkeler olmak üzere, dünyanın neresinde yaşıyorsanız yaşayın, hepinize en güzel günleri ve neşe dolu günleri niyaz ediyoruz. Umarız doğanın ilkbaharı ile birlikte sizin yaşamınız da ilkbahar gibi tazelenir.

Şimdi sohbetimizin sonunda Güney Horasan yöresinden güzel bir besteyi sizlerle paylaşmak istiyoruz. Bircend yöresine ait bu beste Rastak grubu tarafından icra edilmiştir. Rastak grubu İran’ın yöresel bestelerini güzel bir yorumla yeniden icra ediyor. Bu besteyi beğenmenizi arzu ediyor ve hep birlikte dinliyoruz.