Fransa’da sarı yelekliler bir yaşında

Fransa’da Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un politikalarını protesto eden ve sarı yelekliler hareketi adı ile ün yapan protesto hareketi birinci yılını geride bıraktı.

282 bin kişinin katılımı ile 17 Kasım 2018’de başlayan bu hareket halen devam ediyor. Gerçi bu hareket ilk başta Fransa hükümetinin yakıt politikasına itiraz etmek için başladı, fakat Paris yönetiminin halkın taleplerine karşı duyarsızlığının ardından hareket yavaş yavaş Emanuel Macron hükümetinin politikalarını protesto eylemine dönüştü.

Aslında Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron ve kabinesi en başta sarı yeleklilerin itiraz hareketi geçici olacağını zannederek pek umursamadılar. Ancak hareketin üzerinden günler ve haftalar geçerek yavaş yavaş derinleşmeye başladı ve itirazlar adil olmayan kapitalist düzene ve sınıflar arası uçuruma itirazlara dönüştü. Bu yüzden Fransa yönetimi itiraz hareketine karşı adım adım geri çekilmek zorunda kaldı. Ancak buna karşın sarı yeleklilerin hareketinin devam etmesi, şekillenme sebepleri bir kaç taviz vererek sonlandırılamayacak kadar derin olduğunu gösterdi.

Sarı yeleklilerin sözcülerinden Aleksandır Biovais Çiva Aralık 2018’de şöyle dedi: Emanuel Macron iktidarın başına geçtiği günden beri Fransa halkını aşağıladı ve onların sözünü dinlemedi. Biz sesimizin duyulmasını istiyoruz.

Sarı yeleklilerin itiraz hareketi, Kasım 2018’de başladı. O tarihte çok sayıda Fransız vatandaş, Macron’un yakıt tüketim modelini değiştirme politikası çerçevesinde yakıtların fiyatına 6 sent vergi eklenmesine itiraz etmek üzere internet üzerinden yapılan çağrıya cevap verdiler ve birliklerini simgelemek için sarı yelek giyerek Fransa genelinde protesto eylemi düzenlediler. Bundan sonra da bu genel itiraz hareketi sarı yeleklilerin hareketi olarak adlandırıldı. 17 Kasım 2018’de başlayan protesto eylemlerinin ilk günlerinde katılımcı sayısı 282 bin olarak tahmin edildi. İtirazlar git gide her Cumartesi günü Paris ve Fransa’nın diğer irili ufaklı kentlerinde devam etti ve yakıt vergisinin kaldırılmasından Macron’un istifası ve hatta beşinci cumhuriyetinin sonu ilan edilmesi gibi daha büyük talepler gündeme gelmeye başladı.

Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron ise protestocuların karşısında geri adım atarak yakıt vergisini arttırma planı gibi bazı iktisadi reformlarından vazgeçti ve ayrıca Fransa’da asgari ücrete 100 avro da zam yaptı. Ancak protestocuların isteklerine karşılık vurmak üzere yapılan bu uygulamalar, sadece protestocuların talep seviyesinin yükselmesine yol açtı.

Sarı yeleklilerin arasında öğrenci, hemşire, memur, işçi, kamyon şoförü, öğretmen, hizmetçi, göçmen ve diğer birçok kesimden insanlar yer alıyor. Bu insanlar hareket başlamadan önce birbirini tanımayan ve hatta iktisadi sorunlardan başka hiç bir ortak yönleri olmayan  ve başka yerden yönlendirilmeyen ve hiç bir ülke tarafından doğrudan veya dolaylı desteklenmeyen insanlardır.Sarı yeleklilerin 16 Kasım 2019’da düzenledikleri protesto eylemlerinde protestocularla güvenlik güçleri arasında arbede yaşandı. O gün protesto eylemleri Paris, Lion ve Marsey gibi Fransa’nın çeşitli kentlerinde düzenlendi. Protesto eylemlerinden günler önce sosyal paylaşım sitelerinde duyuru yayımlandı ve ardından Fransa’nın çeşitli kentlerinde sarı yelekli hareketinin birinci yıldönümünde binlerce Fransız sokaklara dökülerek bir kez daha Emanuel Macron’un iktisadi politikalarına itiraz etti.Aslında sarı yelekliler Fransa yönetimine hareketin birinci yılında bile bu hareketi sürdürmekte kararlı olduklarını göstermek istediler.

Fransa İçişleri Bakanı Kristof Kastner 17 Kasım Pazar günü yaptığı açıklamada güvenlik güçleri protestocuların arasına karışan isyancılara ve serserilere en sert biçimde karşı koyacaklarını belirterek, 113’ü Paris’te olmak üzere toplam 264 kişi gözaltına alındığını belirtti. Fransız Bakan sarı yeleklilerin başlattıkları hareketin birinci yıldönümünde düzenledikleri eylemlere işaretle, protestoculardan başka dün gördükleri manzaralar hafif beyinli provokatörler ve serserilerin yaptıkları tahribat olduğunu kaydetti.Fransa adalet bakanlığının en yeni verilerine göre, Fransa polisi bu ülkede sarı yelekliler hareketi başladığı günden bu yana bu hareketin 10 bini aşkın üyesini gözaltına aldı, Fransa mahkemeleri de hareketin üyelerinden 3 bin kişi hakkında karar verdi ve onları toplu isyan ve güvenlik güçlerine saldırmak gibi suçlardan suçlu buldu. Bu arada hareketin 400 üyesine hapis cezası verildi, bazı tutuklular da zorunlu sosyal hizmet cezasına çarptırıldı. Son bir yılda sarı yeleklilerin eylemlerinden 52 kişi hayatını kaybetti, 10 bin 790 kişi de yaralandı.

Elable’in 13 Kasım Çarşamba günü yayımlanan anketine göre Fransa halkının yüzde 55’i sarı yeleklilerin hareketine destek veriyor, fakat yüzde 63 kadarı da bu hareketin yeniden başlamasını istemiyor.

Sarı yeleklilerin hareketi inişli çıkışlı sürecine rağmen hayatını sürdürüyor ve Cumhurbaşkanı Emanuel Macron için kronik bir soruna dönüştüğü anlaşılıyor. Sarı yeleklilerin hareketinin devam etmesi, bu sosyal hareketin geçici bir itiraz olmadığını, bilakis Fransa ve hatta Avrupa genelinde kalıcı ve etkili bir sosyal ve siyasi hareket olduğunu gösteriyor.

Öte yandan hareketin uzaması Fransa’nın iç şartlarını ve iktisadi durumunu de derinden etkilediği anlaşılıyor. Sarı yeleklilerin hareketine sebebiyet veren Macron’un özellikle yakıt ve çevre meselelerine yönelik iktisadi politikaları, şimdi bu hareketi kapitalist karşıtı bir harekete dönüştürdüğünü ve Fransa’nın birçok kentinde devam ettiğini ortaya koyuyor.

Gerçi sarı yeleklilerin hareketi belli bir lideri bulunmuyor, ancak bazı uzmanlar bu hareketten Fransa’da kapitalist düzene karşı en büyük hareketlerden biri şeklinde söz ediyor. bazı uzmanlar yakıt vergisine yapılan zam sadece halkın Fransa’da kötü iktisadi şartlara ve daha geniş kapsamda bu ülkeye hakim olan kapitalist düzene itiraz bahanesini oluşturduğunu kaydediyor.

Gerçi sarı yelekliler bir yıl önce itiraz hareketini yakıt fiyatlarının düşürülmesini talep ederek başlattılar, ancak şimdi Fransa anayasasının değişmesi, toplumun daha demokratik bir şekilde yönetilmesi, Fransa’nın AB ve NATO’dan çekilmesi, maaşlara zam yapılması gibi taleplerin gündeme geldiği anlaşılıyor.

Şimdi ise sarı yeleklilerin itirazları iktisadi boyuttan başka siyasi ve sosyal boyutlara taşındığı gözleniyor. Fransız politikacı Jean luc Melenchon konu hakkında yaptığı açıklamada, artık protestocuların sesini duymak için çok geç kalındığını, zira insanlar iktisadi baskı altında ezildiğini belirtti.

Siyasi boyutta protestocular Macron’un iktisadi politikalarına dikkat çekerek istifa etmesini ve hatta daha da geniş boyutta Fransa’da köklü siyasi reformların yapılmasını istiyor. Sosyal boyuta gelince bir itirazları Fransa halkının ülkelerinde özellikle varoşlarda yaşayanların esas kurbanı olan yoksulluğun tırmanmasına tepkileri şeklinde ifade etmek mümkün.Bugün Fransa’da toplumun orta kesimi ve işçi sınıfı hüsrana uğradığı ve öfkelenmeye başladığı, öyle ki geleceğe yönelik umudunu yitirdiği söylenebilir. Bu insanlar Emanuel Macron’u zenginlerin Cumhurbaşkanı hitap ediyor.

Fransa’da kapitalizm karşını harekete işaret eden Fransız uzman Dominique Maisi şöyle diyor: Bu hareket acil şartları ve Fransa halkının birliğini yansıtıyor. Fransa halkının özellikle Macron’un cumhurbaşkanlığı döneminde daha da yoksullaşması yeni bir kesimin şekillenmesine yol açtı ve bu kesim sarı yeleklilerin hareketini başlattı.Fransa’da konut fiyatlarının artışı toplumun daha zayıf kesimlerini büyük kentleri terk etmeye ve kentlerin çevresinde oluşan küçük sitelere yerleşmeye zorladı. Her geçen gün daha da fakirleşen bu kesim, Macron’un yakıt vergisine yaptığı zammı da aile ekonomisine büyük bir darbe olarak görüyor.

Öte yandan sarı yeleklilerin hareketini avro karşıtı bir hareket nitelemek mümkün. Sarı yeleklilerin asgari ücretin arttırılmasını istediklerine bakıldığında, Fransa yönetimi avro üzerinde kontrolü bulunmuyor ve başka ülkelerle rekabet ettiği için de sarı yeleklilerin bu talebine karşılık veremiyor.

Her halükarda Fransa’da sarı yeleklilerin hareketi engebeli olmasına rağmen hayatına devam edeceği söylenebilir. Kapitalist karşıtı mahiyeti bulunan bu itiraz hareketi, gerçi en başta yakıt vergisine yapılan zammın bahanesi ve sosyal paylaşım siteleri üzerinden yapılan çağrılarla başladı, fakat hareketin yayılması ve itirazların devam etmesi Fransa halkının taleplerinin derinliğini ve Macron hükümetinin siyasi, iktisadi ve sosyal politikaları ve Avrupa’ya hakim olan kapitalist düzenin yetersizliğini gösteriyor. Sarı yeleklilerin itiraz hareketi aslında uzun yıllar iktisadi baskılara maruz kalan ve şimdi kapitalist düzene itiraz ederek başta iktisadi adalet olmak üzere adaletin tüm boyutlarda tecelli etmesini isteyen halkın itiraz ve öfkesini yansıtıyor.

Bu arada siyaset meseleleri uzmanları sarı yeleklilerin geleceği konusunda hemfikir olmadıkları anlaşılıyor. Bazı uzmanlar taleplerin çeşitliliği, harekette çeşitli sosyal sınıfların yer alması ve lidersizliği sonunda bu hareketi sonlandıracağını, nitekim son bir yılda hareketin düzenlediği protesto eylemlerine katılanların sayısı azalmaya başladığını savunuyor.

Ancak diğer bazı uzmanlar bu hareketin Fransa’nın gerçek sorunlarını yansıttığını ve bu sorunlar ve krizler Fransa toplumunda var olduğu ve çözümlenmediği sürece hareket de devam edeceğini vurguluyor.012