از رحمت عام و خاص خداوند چه می‌دانیم؟

پارس‌تودی- رحمت عام خداوند شامل دوست و دشمن، مؤمن و کافر، نیکوکار و بدکار می‌باشد؛ آنچنانکه باران رحمت بی‌حسابش، همه جا به همه می‌رسد اما در مورد رحمت خاصه این امر فرق می‌کند.

امام على عليه السلام، وصی پیامبر اسلام و امام اول شیعیان در توصيف آفرينش آدم عليه السلام فرمود: خداى سبحان درِ توبه خود را به روى او گشود و كلمه رحمت خود را به وى آموخت.  

اهمیت و جایگاه رحمت بدان میزان است که خداوند در ابتدای سوره‌های قرآن با این صفت از خود یاد کرده است. در این مطلب بطور خلاصه به این پرسش می‌پردازیم که رحمت خدا چیست و در چه صورتی ممکن است خداوند رحمت خود را از بنده‌اش دور سازد.

نخست اینکه در مورد گستردگی رحمت خداوند باید دانست رحمت گاه جنبه معنوی دارد و گاه جنبه مادی و دنیا و آخرت را دربر می‌گیرد. در قرآن، رحمت به معانی زیادی اطلاق شده است. گاه بر مسئله هدایت، گاه نجات از چنگال دشمن، گاه باران پربرکت، گاه به نعمت‌های دیگر (مثل نعمت نور) و در بسیاری موارد به بهشت و مواهب خدا در قیامت نیز اطلاق شده است.

انواع رحمت خداوند

خداوند دو گونه رحمت دارد:

رحمت عام خدا:

این رحمت خداوند شامل دوست و دشمن، مؤمن و کافر، نیکوکار و بدکار می‌باشد؛ آنچنانکه باران رحمت بی‌حسابش، همه جا به همه می‌رسد و روزی دادن او همه جا گسترده است و بیمار را فارغ از اینکه مومن باشد یا کافر شفا می‌دهد.

رحمت خاص خدا:

رحمت دیگر خداوند، رحمت خاص اوست. این نوع رحمت، ویژه بندگان صالح و فرمان‌بردار اوست؛ زیرا آن‌ها به حکم ایمان و عمل صالح، شایستگی این را یافته‌اند که از رحمت و بخشش و احساس خاصی که آلودگان و تبهکاران از آن بهره‌ای ندارند، برخوردار شوند.

امام صادق، امام ششم شیعیان و از نوادگان پیامبر اسلام در روایتی می‌گوید:

والله إله كل شيء، الرحمان بجمیع خلقه، الرحیم بالمؤمنین خاصه. یعنی خداوند معبود همه چیز است، نسبت به تمام مخلوقاتش رحمان، و نسبت به خصوص مؤمنان رحیم است.

عوامل سلب رحمت الهی

با توجه به مفهوم رحمت خداوند و گسترده بودن آن و این‌که رحمت خدا به دو قسم (عام و خاص) است و با عنایت بدین نکته که رحمت خداوند همواره و در هر جا و برای هر پدیده و همه مردم روی حکمت و اسرار نهفته الهی استوار است، لذا مواردی که رحمت خدا از کسی گرفته می‌شود و یا کسی مشمول رحمت او می‌گردد، متفاوت است و به طور دقیق و کامل هیچ‌کسی نمی‌داند که در چه موارد رحمت خدا از انسان گرفته می‌شود و در چه موارد گرفته نمی‌شود؛ به خصوص رحمت عام (رحمت رحمانیه) به‌ اندازه‌ای گسترده و عمومی است که هر پدیده‌ای حتی ملحدان و خداگریزان نیز بر سر آن سفره الهی در ناز و نعمت‌اند؛ پس تشخیص موارد سلب رحمت الهی به خصوص رحمت عامه خداوند به طور کامل و دقیق ممکن نخواهد بود.

در این زمینه، بعضی روایات نشان می‌دهد که در برخی شرایط رحمت خداوند از انسان ممکن است گرفته شود. مثلا در روایات اسلامی است که رحم نکردن به مردم سبب سلب رحمت خداوند می‌شود: من لا يرحم الناس لا يرحمه الله: یعنی کسی که به مردم رحم نکند، مورد رحمت خدا قرار نمی‌گیرد. این موضوع در مورد رحم نکردن به حیوانات و سایر مخلوقات نیز گفته شده است.

این در خصوص رحمت عامه بود. در خصوص رحمت خاصه خداوند نیز که تنها نصیب مؤمنان و صالحان می‌شود، طبیعی است که تا انسان اهل ایمان و تقوا و عمل صالح و سایر شرایط باشد، رحمت خاصه الهی نصیب او می‌شود و هرچه سبب سلب ایمان و تقوای انسان می‌گردد، موجب سلب رحمت خاصه خداوند نیز خواهد شد؛ البته این مسئله شرایطی دارد که  نیاز به رجوع تخصصی‌تر است.

منابع:

رحمت خدا و عوامل سلب رحمت از انسان. پایگاه ویکی‌پرسش.

نهج البلاغه(خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان امام علی علیه‌السلام). سید رضی.

عبارات کلیدی: رحمت چیست، معنای رحمان بودن خداوند، رحمت در قرآن، چه موقع نعمت خداوند از ما سلب می‌شود

X/MMA