آیا سوریه لیبی دوم می‌شود؟

پارس‌تودی- سوریه پس از بشار اسد وارد دورانی از بحران‌ها شده که از دید برخی تحلیلگران مسائل منطقه می‌تواند برای این کشور حتی باعث رقم خوردن سرنوشتی مشابه لیبی شود.

سوریه کشوری که بیش از یک دهه درگیر جنگ ویرانگر بود، پس از سقوط بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴ وارد مرحله‌ای انتقالی و پرمخاطره شده است. به گزارش پارس‌تودی به نقل از ایرنا، «ابومحمد الجولانی» رئیس سابق «هیات تحریرالشام»، اکنون به عنوان حاکم سوریه تلاش می‌کند حکومتی متمرکز و باثبات تشکیل دهد. با این حال، نشانه‌های فزاینده‌ای از ناپایداری امنیتی، رقابت‌های قبیله‌ای و دخالت‌های خارجی، چشم‌انداز سوریه را به سناریویی شبیه به لیبی پس از «معمر قذافی» نزدیک می‌کند.

لیبی پس از سقوط قذافی در سال ۲۰۱۱، به دو دولت رقیب تقسیم شد و تا امروز از جنگ‌های داخلی، منازعه بر سر منابع نفتی و نفوذ قدرت‌های خارجی رنج می‌برد. این کشور، اکنون به الگویی هشداردهنده برای سوریه تبدیل شده است. 

شباهت‌های ساختاری

روزنامه لبنانی «الاخبار» در گزارشی مجموعه‌ای از چالش‌های امنیتی در سوریه را برشمرده که تردیدهای جدی درباره کارآمدی ساختار امنیتی دولت جولانی ایجاد کرده است. این ساختار که از مدل هیات تحریرالشام در ادلب الهام گرفته، در دوران جنگ و پیش از سقوط بشار اسد ظاهرا کارکرد داشت؛ زمانی که این گروه توانست ده‌ها گروه مسلح را متحد کند، ادلب را اداره سازد و به نیرویی ضربتی در شمال سوریه تبدیل شود.

اما در شرایط کنونی که دیگر جبهه‌های جنگ فعال وجود ندارد، این مدل دچار مشکل شده است. امروز گروه‌های مسلح برای تصاحب منابع مالی از پروژه‌های اقتصادی گرفته تا کنترل گذرگاه‌های قاچاق با یکدیگر رقابت می‌کنند و اتحادهای آن‌ها شکننده شده است. اصرار واشنگتن بر گفت‌وگو درباره مساله کردها، حمایت اسرائیل از دروزی‌ها در سویدا و نبود تهدید جنگی گسترده، موجب شده مدل امنیتی جولانی ناکارآمد جلوه کند.

در همین حال، شبکه «الجزیره» در گزارشی با عنوان «چرا نسبت به تکرار سناریوی لیبی در سوریه هشدار داده می‌شود؟» می‌نویسد: همان‌گونه که در لیبی، دولت وحدت ملی به رهبری «عبدالحمید الدبیبه» بر طرابلس مسلط است و «خلیفه حفتر» شرق و جنوب را در اختیار دارد، سوریه نیز به سوی تقسیم مشابهی پیش می‌رود. دولت موقت بر دمشق حاکم است، اما نیروهای دموکراتیک سوریه شمال‌شرق را با ذخایر نفت و گاز کنترل می‌کنند. الجزیره یادآور می‌شود که حفتر از حمایت روسیه با پایگاه‌های «الجفره» و «الخادم» برخوردار است، در حالی که نیروهای دموکراتیک سوریه از حمایت و حضور نظامی آمریکا در پایگاه‌های «رمیلان» و «کونیکو» بهره می‌برند. این تقسیم منابع، مانند لیبی، بستر درگیری‌های آینده را فراهم می‌کند.

رسانه آلمانی «دویچه‌وله» نیز در گزارشی با عنوان «نماینده سازمان ملل: خطر تبدیل سوریه به لیبی وجود دارد»، به نقل از «گیر پترسون» فرستاده ویژه سازمان ملل هشدار می‌دهد که سوریه بر «لبه چاقو» قرار دارد. پترسون تأکید کرده است که الجولانی باید مسیر خود را اصلاح کند تا از ایجاد رژیمی اقتدارگرا و بسته جلوگیری شود. او هشدار می‌دهد که نبود اعتماد میان دولت موقت، کردها و دروزی‌ها ممکن است دوباره کشور را به سوی درگیری‌های داخلی سوق دهد.

hk