پهپادها چگونه منازعات مسلحانه در آفریقا را تغییر دادند؟
-
پهپادها چگونه منازعات مسلحانه در آفریقا را تغییر دادند؟
پارس تودی- در میانهی نبردهای خونین و رقابتهای ژئوپلیتیکی در آفریقا، پهپادها به بازیگران تازهنفس میدان جنگ تبدیل شدهاند؛ فناوریای که نهتنها موازنه قدرت را برهم زده، بلکه مسیر درگیریها و اتحادهای منطقهای را نیز دگرگون کرده است.
ورود پهپادها به صحنههای جنگی در آفریقا، نقطه عطفی در تاریخ منازعات این قاره به شمار میرود. در شرایطی که دولتها و گروههای مسلح برای کسب برتری نظامی رقابت میکنند، این فناوری توانسته است نهتنها قواعد بازی نظامی، بلکه معادلات ژئوپلیتیکی و روابط قدرتهای خارجی با آفریقا را بازتعریف کند. به گزارش پارستودی، از جنگ اتیوپی و تیگرای گرفته تا بحران جاری در سودان و تنشهای منطقه ساحل، پهپادها به ابزار تصمیمساز در نبردهای آفریقایی تبدیل شدهاند؛ ابزاری که هم نوید قدرت میدهد و هم خطر بیثباتیهای تازه را در دل خود دارد.
مرکز مطالعات الجزیره در مقاله ای با عنوان «چگونه پهپادها سبب دگرگونی درگیریهای مسلحانه در آفریقا شده است؟» آورده است: در قاره آفریقا که عرصه بسیاری از جنگهای داخلی و منازعات مسلحانه است، پهپادها بهعنوان عاملی اثرگذار توانستهاند صحنه نبرد را دگرگون کرده و نقشه قدرت و نفوذ را بازتعریف کنند.
پهپادها در جنگهای مدرن یکی از مهمترین ابزارهای قدرت به شمار میآیند؛ چرا که میتوانند اطلاعات جاسوسی جمعآوری کنند، حملات هوایی دقیق انجام دهند، اهداف را با دقت بالا شناسایی کنند و حتی در جنگ الکترونیک برای مختلکردن سامانههای دفاعی دشمن نقش ایفا نمایند.
از اتیوپی در شاخ آفریقا گرفته تا مالی در منطقه ساحل، ورود پهپادها به میدانهای جنگ داخلی، تصویر نبرد میان گروههای مسلح و ارتشهای دولتی را تغییر دادهاند. در نتیجه شدت درگیریها و خطر گروههایی که تروریستی توصیف میشوند، هزینه دولتها را برای خرید این فناوری افزایش داده است.
گزارش های منتشر شده دراین زمینه نشان می دهند ارزش بازار پهپادها در آفریقا در سال ۲۰۲۳ به ۶۵.۵ میلیون دلار رسیده و پیشبینی میشود تا ۲۰۳۰ به ۱۰۷ میلیون دلار افزایش یابد. تعداد این پهپادها نیز از ۲۹۳ فروند در سال ۲۰۲۳ به حدود ۶۶۳ فروند در پایان این دهه خواهد رسید.
انواع پهپادها از نمونههای کوچک سبکوزن برای جمعآوری اطلاعات گرفته تا پهپادهای پیشرفته با توان حمل بیش از ۹۰۰ کیلوگرم مهمات هدایتشونده خریداری شدهاند. بنا براین گزارش در میان کشورهای آفریقا، مصر با داشتن ۲۶۷ فروند پیشتاز است، سپس مغرب، نیجریه، اتیوپی و الجزایر قرار دارند. بیش از نیمی از کل پهپادهای آفریقا نیز در کشورهای شمال آفریقا متمرکز شدهاند.عوامل اصلی این روند شامل نگرانیهای امنیتی، قابلیتهای سریع و آسان پهپادها و نیز حضور قدرتهای خارجی است. چین با سهمی معادل ۲۶ درصد بزرگترین صادرکننده پهپاد به آفریقاست .
بهکارگیری فزاینده پهپادها همچنین موجب تغییر چشمگیر در شیوه جنگها شده است. از نخستین حمله ثبتشده در سال ۲۰۱۱ در سومالی توسط پهپاد آمریکایی تاکنون، حدود ۹۰۰ حمله در ۱۵ کشور آفریقایی انجام گرفته است. پهپادها به ارتش اتیوپی امکان دادند توازن قوا در جنگ با جبهه تیگرای را تغییر دهد و مانع سقوط آدیسآبابا در ۲۰۲۲ شود. همچنین در جنگ سودان (از ۲۰۲۳ تاکنون)، ارتش با کمک پهپادها موفق شد خطوط مقدم نیروهای «پشتیبانی سریع» را به شدت تضعیف کند. در مالی هم ارتش با پهپادها برتری هوایی نسبی پیدا کرده است.
با این حال، گسترش استفاده از پهپادها پیامدهای منفی نیز دارد. حملات دقیق هرچند برای کاهش خسارات جانبی طراحی شدهاند، اما در عمل بارها موجب تلفات غیرنظامیان شدهاند؛ بهطوری که دادهها از کشتهشدن بیش از هزار غیرنظامی در ۱۳ کشور حکایت دارد.همچنین، دستیابی گروههای غیردولتی به پهپادها واقعیتی جدید است که میتواند جنگها را طولانیتر کرده و مذاکرات صلح را پیچیدهتر سازد.
از بعد دیگر پهپادها فقط ابزار جنگی نیستند، بلکه به دروازهای ژئوپلیتیکی برای ترسیم اتحادهای تازه در آفریقا تبدیل شدهاند. این فناوری به کشورهای آفریقایی امکان داده است که خارج از چارچوب سنتی غرب، شرکای امنیتی جدیدی انتخاب کنند.
در نهایت، آینده پهپادها در آفریقا را نه صرفاً مالکیت آنها، بلکه نحوه مدیریت و تنظیم استفاده از آنها تعیین خواهد کرد. زیرا فناوری بهتنهایی امنیت نمیآورد، بلکه این سیاستها و نهادها هستند که نقش تعیینکننده دارند. آفریقا اکنون بر سر دو راهی بهرهبرداری مسئولانه از این ابزار برای امنیت و صلح، یا گرفتارشدن در چرخهای تازه از جنگهای پایانناپذیر است.
ad