ترامپ در آسیای مرکزی به‌دنبال چیست؟

پارس‌تودی – دولت ترامپ تلاش های جدیدی را درارتباط با کشورهای آسیای مرکزی آغاز کرده است.

به‌ گزارش پارس‌تودی، نشست دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با سران پنج کشور آسیای مرکزی در واشنگتن در حالی برگزار می‌شود که رقابت قدرت‌های جهانی بر سر منابع طبیعی و موقعیت راهبردی این منطقه تشدید شده و آمریکا به‌دنبال تقویت نفوذ خود در همسایگی روسیه و چین و تأمین مواد معدنی حیاتی است.

نشست آسیای مرکزی و آمریکا در تاریخ ۶ نوامبر در واشنگتن برگزار خواهد شد. آماده‌سازی این نشست از جمله سفر مقامات آمریکایی به کشورهای آسیای مرکزی، نشان‌دهنده جدیت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در زمینه افزایش سطح روابط با کشورهای این منطقه است. وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه‌ای با اشاره به اینکه هدف از سفر نمایندگان آمریکایی، تقویت روابط ایالات متحده با این منطقه است اعلام کرد: «ایالات متحده به تعامل با همکاران خود در آسیای مرکزی برای گسترش روابط تجاری و تقویت روابط ادامه خواهد داد. ما مشتاقانه منتظر توسعه همکاری و جشن‌گرفتن دهمین سالگرد مشارکت در چارچوب پلتفرم "۵+۱" هستیم.»

به‌نظر می‌رسد دولت ترامپ در آسیای مرکزی به‌دنبال تقویت نفوذ ژئوپلیتیک آمریکا، مهار چین و روسیه، و دسترسی به منابع معدنی حیاتی است. در این راستا، برگزاری نشست آتی با سران کشورهای این منطقه نشان‌دهنده تلاش واشنگتن برای تثبیت جایگاه خود در این منطقه راهبردی است.

آسیای مرکزی با پنج کشور قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان، به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیک و منابع طبیعی غنی، به یکی از نقاط حساس در رقابت‌های جهانی تبدیل شده است. این منطقه در همسایگی چین، روسیه و افغانستان قرار دارد و از نظر انرژی، عناصر نادر خاکی و مسیرهای ترانزیتی اهمیت بالایی دارد. در این میان، دولت ترامپ تلاش کرده است تا با افزایش تعاملات سیاسی و اقتصادی، نفوذ آمریکا را در این منطقه تقویت کند.

در زمینه اهداف ایالات متحده در آسیای مرکزی می‌توان این موارد را برشمرد:

هدف اول: مهار نفوذ چین و روسیه 

یکی از اهداف اصلی ترامپ در آسیای مرکزی، کاهش وابستگی کشورهای منطقه به چین و روسیه است. چین با پروژه «کمربند و راه» و سرمایه‌گذاری‌های گسترده، نفوذ اقتصادی خود را گسترش داده و روسیه نیز از طریق سازمان‌هایی مانند «سازمان پیمان امنیت جمعی» و «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» در حال حفظ نفوذ سیاسی و امنیتی خود است. ترامپ با برگزاری نشست‌هایی مانند اجلاس ۵+۱ در واشنگتن، تلاش دارد تا گزینه‌ای جایگزین برای این کشورها ارائه دهد. از نظر ژئوپلیتیکی، تقویت موقعیت آمریکا در حیاط‌ خلوت روسیه و چین برای واشنگتن ارزشمند است. این کشورها در «کریدور میانی» شرکت دارند، بنابراین افزایش حضور در آسیای مرکزی می‌تواند به‌عنوان روشی برای فشار بر پروژه چینی «کمربند و راه» استفاده شود.

هدف دوم: دسترسی به منابع معدنی حیاتی 

دولت ترامپ به‌ویژه بر عناصر نادر خاکی تمرکز دارد؛ موادی که در تولید فناوری‌های پیشرفته مانند باتری‌ها، تجهیزات نظامی و نیمه‌هادی‌ها کاربرد دارند. چین در حال حاضر کنترل عمده زنجیره تأمین این عناصر را در اختیار دارد. ترامپ با دعوت از سران آسیای مرکزی به واشنگتن، به‌دنبال تأمین مستقیم این منابع از کشورهای منطقه و کاهش وابستگی آمریکا به چین است. اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، اظهار داشته که چین در بسیاری زمینه‌ها «شریکی غیرقابل‌اعتماد» بوده و آمریکا باید از وابستگی به کنترل چین بر منابع حیاتی مانند عناصر نادر خاکی رها شود. ترامپ به‌عنوان یک تاجر، پایگاه منابع عظیمی را در آسیای مرکزی می‌بیند که برای جایگزینی چین و تأمین فلزات خاکی کمیاب برای غول‌های فناوری اطلاعات آمریکا مورد نیاز است.

هدف سوم: تقویت همکاری‌های امنیتی و نظامی 

با توجه به تهدیدات تروریستی در منطقه، به‌ویژه در مرزهای افغانستان، ترامپ به‌دنبال تقویت همکاری‌های امنیتی با کشورهای آسیای مرکزی است. این همکاری‌ها شامل آموزش نیروهای امنیتی، تبادل اطلاعات و حتی ایجاد پایگاه‌های نظامی موقت می‌شود. هدف از این اقدامات، مقابله با نفوذ گروه‌های افراطی و همچنین ایجاد حضور نظامی در نزدیکی مرزهای چین و روسیه است. با توجه به هدف ترامپ برای بازگرداندن آمریکا به پایگاه «بگرام»، تماس‌های نزدیک با تاجیکستان و ترکمنستان که هم‌مرز با افغانستان هستند، می‌تواند اهمیت کلیدی داشته باشد.

هدف چهارم: جذب سرمایه‌گذاری و نفوذ نرم 

ترامپ همچنین تلاش دارد تا از طریق سرمایه‌گذاری، انتقال فناوری و همکاری‌های فرهنگی، نفوذ نرم آمریکا را در منطقه افزایش دهد. این اقدامات شامل اعطای بورسیه‌های تحصیلی، حمایت از پروژه‌های آموزشی و تسهیل ورود شرکت‌های آمریکایی به بازارهای منطقه‌ای است. این سیاست‌ها با استقبال نسبی برخی کشورهای آسیای مرکزی مواجه شده‌اند که به‌دنبال تنوع‌بخشی به روابط خارجی خود هستند.

چالش‌ها و واکنش‌ها 

با وجود تلاش‌های ترامپ، کشورهای آسیای مرکزی با احتیاط به این تعاملات نگاه می‌کنند. آن‌ها نمی‌خواهند در رقابت بین قدرت‌های جهانی قربانی شوند و ترجیح می‌دهند سیاستی متوازن بین شرق و غرب اتخاذ کنند. همچنین، برخی تحلیلگران معتقدند که مداخلات آمریکا ممکن است موجب بی‌ثباتی بیشتر در منطقه شود، به‌ویژه اگر با فشار برای انتخاب بین غرب و روسیه همراه باشد.

جمع‌بندی 

ترامپ در آسیای مرکزی به‌دنبال تحقق مجموعه‌ای از اهداف ژئوپلیتیک، اقتصادی و امنیتی است که در راستای سیاست‌های کلان آمریکا برای مقابله با چین و روسیه تعریف شده‌اند. با این‌حال، موفقیت این سیاست‌ها به میزان اعتماد کشورهای منطقه به واشنگتن، توانایی آمریکا در ارائه گزینه‌های جذاب و نحوه مدیریت رقابت با قدرت‌های رقیب یعنی چین و روسیه بستگی دارد. هرچند برای کشورهای آسیای مرکزی، داشتن روابط نزدیک با ایالات متحده ، فرصتی برای کسب درآمد و تقویت تنوع‌بخشی به سیاست خارجی خود است، اما این پنج کشور خود را به آمریکا محدود نمی‌کنند و به توسعه روابط با روسیه، ترکیه، چین، اتحادیه اروپا و سایر بازیگران ادامه خواهند داد.

srm