دلارزدایی؛ محوری برای تحرک اقتصادی و کاستن از آسیب‌های تحمیلی

پارس تودی- طی سالهای اخیر سیاست دلارزدایی از سوی بسیاری از کشورهای جهان به ویژه آنهایی که تحت سیاست‌های تحریمی آمریکا قرار گرفته‌اند در دستور کار قرار گرفته است.

در راستای دلازدایی نه‌تنها افزایش مبادلات سیاسی، تجاری و همکاری‎‌های دوجانبه و چندجانبه میان کشورهای مختلف و بلوک‌های منطقه‌ای مورد نظر قرار گرفته‌است، بلکه اتحادیه‌ها و تشکل‌های مختلفی مانند گروه بریکس نیز در این عرصه، گام‌های جدیدی اتخاذ کرده‌اند. به گزارش پارس تودی، «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه پیشتر در این زمینه گفته بود: ارزی که در معاملات مورد استفاده قرار می‌گیرد، تحت تاثیر نقش آن کشور در اقتصاد جهانی است و اکنون تغییر در حال وقوع است زیرا کشورهای جهان جنوب در حال حاضر 50 درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهند که طبیعتاً اولویت‌ها در استفاده از ارزهای ملی را تغییر می‌دهد.

سیاست‌های تحریمی آمریکا حربه‌ای برای حکمرانی دلار

در واقع سیاست‌های واشنگتن و متحدانش طی سال‌های اخیر به ویژه اعمال تحریم‌های اقتصادی به منظور تحت فشار گذاشتن کشورها برای تبعیت از سیاست‌های واشنگتن، انگیزه و اراده کشورها را برای کم کردن و حتی حذف دلار از سبد ارزیشان افزایش داده است؛ به‌طوری‌که اکنون بخش عمده‌ای از تجارت میان روسیه و چین براساس روبل و یوان انجام می شود. همچنین بسیاری از شرکای چین با یوان مبادلات خود را انجام‌می دهند.

«استفان جن»، اقتصاددان سابق صندوق بین المللی پول و بانک آمریکایی "مورگان استنلی" در این زمینه تأکید کرد: سرعت تغییر رویکرد جهانی برای فاصله گرفتن از دلار آمریکا از فوریه 2022 در مقایسه با 15 سال گذشته 10 برابر شده است.

استقبال از بریکس و تقاضای عضویت کشورهای مختلف در این مجمع اقتصادی، نمونه‌ای از تمایل کشورها به کنار گذاشتن دلار از مبادلات در عرصه اقتصاد جهانی است. کشور‌های عضو بریکس اعلام کرده‌اند قصد دارند در آینده از ارز‌های داخلی در معاملات خود استفاده کرده و پس از مدتی یک ارز دیجیتال مشترک را جایگزین دلار کنند.

ارز دیجیتال جایگزین دلار

کشورهای مختلف اکنون برای استفاده از ارز دیجیتال مشترک برنامه‌ریزی می‌کنند که می‌تواند تهدیدی جدی برای دلار تلقی شود.

ارز دیجیتال BRICS می‌تواند از قدرت فناوری بلاک چین استفاده کند و راه حلی پیشرفته در راستای دیجیتالی شدن امور مالی جهانی ارائه دهد. این گزینه، معاملات بین مرزی را تسهیل می‌کند و یکپارچگی تجاری و اقتصادی بین کشورهای عضو را افزایش می‌دهد.

در واقع، معرفی ارز بریکس نشان دهنده گامی جسورانه در جهت حذف دلار است و سلطه دلار آمریکا در تجارت و امور مالی بین المللی را به چالش می‌کشد.

دلارزدایی برای نظم‌جدید

«کریستینا جورجیوا»، مدیر اجرایی صندوق بین‌المللی پول چندی پیش اعلام کرد: فاصله گرفتن از دلار آمریکا به عنوان ذخیره ارزی جهان در حال وقوع است. سخنان این مقام ارشد صندوق بین‌المللی پول نشان از این دارد که پروژه دلارزدایی بیش از پیش وارد عرصه عمومی شده و پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه در حال گسترش هستند.

در همین زمینه، «جوزپ بورل» رئیس‌ سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز اذعان دارد: آمریکا موقعیت هژمونی خود را از دست داده و نظم جهانی چندجانبه پس از سال 1945 در حال از دست دادن جایگاه خود است.

ایران و سیاست دلارزدایی

ایران نیز از جمله کشورهایی است که از سیاست دلارزدایی استقبال کرده و دراین راستا از ابتدای سال جاری میلادی به بریکس پیوسته است. مسئولان جمهوری اسلامی ایران همواره ضمن انتقاد از سیاست‌های تحریمی آمریکا و اعمال فشارهای سیاسی و اقتصادی به ایران؛ دلارزدایی را یکی از راهکارهای مهم برای کم اثر کردن تحریم‌ها و ایجاد راهی عملیاتی برای بهره بردن اقتصاد از ارزهای دیگر دانسته‌اند. در این راستا یکی از راهکارهای ایران برای دلار زدایی توسعه روابط پولی با روسیه و چین و فعالیت در بریکس است.

فرصت‌های جدید در پی دلارزدایی

به نظر می‌رسد فرایند دلارزدایی با هدف کاهش سلطه دلار آمریکا و افزایش انعطاف‌پذیری کشورها در سیستم‌های مالی در حال رشد است و به ویژه با افزایش قدرت اقتصادی دیگر کشورها، بازیگران فعال عرصه سیاسی و اقتصادی در جهان تغییر خواهد کرد. چنانکه چین، روسیه، هند، آفریقای جنوبی و دیگر کشورها فرصت‌های جدیدی خواهند داشت.

«سعید محمدی کاوند»، کارشناس و پژوهشگر مسائل آمریکا در این زمینه می نویسد: آنچه می‌توان به صورت منطقی و در مرحله اول متصور بود، احتمال تبدیل سیستم پولی جهانی از یک رژیم تک قطبی با محوریت دلار آمریکا به یک رژیم چند قطبی است که در آن دلار، یورو، یوان و احتمالاً برخی از اتحادهای ارزی دیگر همگی نقش مهمی خواهند داشت.

این بزرگترین تغییر در امور مالی جهانی از زمان فروپاشی سیستم برتون وودز خواهد بود؛ در چنین فضایی می‌توان به قطعیت گفت که واقعیت اقتصادی و سیاسی جدیدی بر نظام بین‌الملل حاکم شده است.

عبارات کلیدی: سلاح دلار، بریکس، دلارزدایی، ایران و آمریکا، تحریم های آمریکا

AT/MMA