آیا ارزش‌های حقوق بشری اروپا قربانی منافع ژئوپلیتیکی شده‌اند؟

پارس‌تودی- گروهی از نمایندگان پارلمان اروپا در نامه‌ای کم‌سابقه خطاب به کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پایان همدستی اتحادیه اروپا در نسل‌کشی مردم فلسطین را خواستار شدند.

گروهی از نمایندگان پارلمان اروپا نامه‌ای با عنوان «اتحادیه اروپا به همدستی خود در نسل‌کشی علیه مردم فلسطین پایان دهید» منتشر کردند. در این نامه خطاب به کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آمده است: «پس از ۷۸۹ روز نسل‌کشی و ۵۸ سال اشغال غیرقانونی، ما معتقدیم که پارلمان اروپا باید پیام روشنی ارسال کند، اروپا نمی‌تواند به همدستی خود ادامه دهد.»

این موضع‌گیری نمایندگان احزاب سبز، چپ و سوسیال‌دموکرات و همچنین افرادی از جمله ژائومه آسنس، ملیسا کامارا، مارک بوتنگا، ایرنه مونترو و سیسیلیا استرادا، بازتابی از شکاف درون اروپا میان ارزش‌های اعلامی در حوزه‌ی حقوق بشر و عملکرد واقعی در میدان سیاست خارجی است. قانون‌گذاران اروپایی در این نامه خواستار تعلیق توافق همکاری اتحادیه اروپا و اسرائیل، اجرای تحریم تسلیحاتی، احترام به احکام دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ)، دیوان بین‌المللی کیفری (ICC) و نیز محافظت از نهادهای حقوق بشری فلسطینی شده‌اند.

نامه نمایندگان پارلمان اروپا پژواکی از همان هشدارهایی است که سال‌ها از سوی اندیشکده‌های اروپایی مانند شورای روابط خارجی اروپا (ECFR) و Chatham House مطرح شده است. این اندیشکده‌ها بارها استمرار حمایت دولت‌های اروپایی از اسرائیل را نقض آشکار اصول منشور اتحادیه اروپا در باب حقوق بشر دانسته و موجب تضعیف جایگاه اخلاقی و اعتبار ژئوپلیتیکی اروپا در سطح بین‌المللی شده است.

در همین حال، واقعیت میدانی از شدت فاجعه‌ی انسانی در فلسطین سخن می‌گوید. بنا بر گزارش دفتر هماهنگی امور بشردوستانه‌ی سازمان ملل (OCHA) تنها در فاصله‌ی ۲۵ نوامبر تا یکم دسامبر، چهار فلسطینی از جمله یک کودک در کرانه‌ی باختری به شهادت رسیدند و شمار کل قربانیان فلسطینی در این منطقه طی سال جاری به ۲۲۷ نفر رسیده است. نزدیک به نیمی از این قربانیان در شهرهای جنین و نابلس کشته شده‌اند؛ مناطقی که طی ماه‌های گذشته به کانون اصلی حملات نظامی و یورش‌های شهرک‌نشینان جنایتکار و آدمکش اسرائیلی بدل شده‌اند.

استفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل، در نشست خبری تصریح کرد شهرک‌نشینان اسرائیلی به‌طور میانگین روزانه پنج حمله علیه فلسطینیان انجام داده‌اند و از ابتدای سال تاکنون بیش از ۱۶۸۰ حمله در بیش از ۲۷۰ نقطه از کرانه‌ی باختری ثبت شده است. وی تأکید کرد که اسرائیل بر اساس قوانین بین‌المللی موظف است از غیرنظامیان محافظت کند، اما شواهد موجود نشان می‌دهد که نه‌تنها در این وظیفه ناکام مانده بلکه به شکل سیستماتیک در حال تغییر بافت جمعیتی مناطق اشغالی است.

در غزه نیز تصویر مشابهی از ویرانی و رنج انسانی دیده می‌شود. اگرچه رژیم جعلی اسرائیل و جنبش حماس در اواسط اکتبر توافق آتش‌بس و تبادل اسرا را اعلام کردند، اما گزارش‌ها حاکی از تداوم بمباران و تخریب ساختمان‌های باقی‌مانده در غزه است. از زمان اجرای آتش‌بس تاکنون، بیش از ۷۷۴ هزار مورد آوارگی جدید ثبت شده و تنها در یک هفته‌ی گذشته بیش از ۲۰ هزار نفر دیگر به دلیل سیل، بمباران و ناامنی ناچار به ترک محل اسکان خود شده‌اند. این آمارها، به گفته‌ی کارشناسان اندیشکده‌ی International Crisis Group، نشانگر «تداوم ساختار جنگی درون آتش‌بس» است؛ وضعیتی که عملاً به معنای ادامه‌ی جنگ با ابزارهای محدودتر اما پیامدهای انسانی گسترده‌تر است.

تحلیل‌گران کارنگی اروپا و بروگل معتقدند که موضع انفعالی اتحادیه اروپا در قبال این بحران، نتیجه وابستگی‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی به اسرائیل و ایالات متحده است. مرکز حقوق بشر دانشگاه آکسفورد در گزارشی در ماه نوامبر هشدار داد که اتحادیه اروپا، از طریق تداوم صادرات تسلیحات یا تأمین فناوری‌های دوکاربردی برای اسرائیل، «در معرض خطر نقض مسئولیت بین‌المللی در قبال جنایت و نسل‌کشی» قرار دارد. چنین موضع‌گیری‌هایی، به گفته‌ی پروفسور فیونا دِ لاندس از دانشگاه لیدن، بیانگر «فاصله‌ی اخلاقی رو به گسترش میان گفتمان حقوق بشری اروپا و عملکرد سیاسی آن» است.

از سوی دیگر، بحران انسانی در کرانه‌ی باختری و غزه تنها در حوزه‌ی تلفات انسانی خلاصه نمی‌شود. گزارش اوچا تأیید می‌کند که در نتیجه‌ی عملیات‌های نظامی اخیر، بیش از ۹۵ هزار فلسطینی در شمال کرانه‌ی باختری آواره شده‌اند و دست‌کم ۱۷ هزار نفر از دسترسی به آب آشامیدنی محروم مانده‌اند. زیرساخت‌های حیاتی، از جمله شبکه‌ی فاضلاب و برق، به‌شدت آسیب دیده و مدارس در مناطق جنین و طوباس به حالت تعطیل درآمده‌اند. به گفته‌ی پژوهشگران اندیشکده‌ی Al-Shabaka، این وضعیت بخشی از «استراتژی کنترل تدریجی» اسرائیل برای تضعیف بافت اجتماعی فلسطینیان و تسهیل روند الحاق غیررسمی اراضی است. 

در جمع‌بندی، نامه‌ قانون‌گذاران اروپایی را می‌توان یک بیانیه‌ اخلاقی در برابر سکوت دولت‌های اروپایی در قبال جنایات و نسل‌کشی فلسطینیان توسط رژیم صهیونیستی دانست؛ سکوتی که به گفته‌ ناتاشا لینارد در مجله‌ی The Intercept، خود نوعی همدستی در جنایت است. اکنون، پس از دو سال جنگ، میلیون‌ها آواره، هزاران کشته و تخریب گسترده، پرسش اصلی این است که آیا اتحادیه اروپا سرانجام میان «ارزش‌ها» و «منافع» یکی را انتخاب خواهد کرد یا همچنان در مدار سیاست دوگانه‌ مدعی حقوق بشر در اوکراین و ناظر خاموش در فلسطین باقی می‌ماند. 

mm