فرمت تهران و پارادوکس همکاری منطقه‌ای در قبال افغانستان

پارس تودی- نشست "فرمت تهران" درباره افغانستان با حضور کشورهای همسایه، بار دیگر چالش‌های شکل‌گیری یک استراتژی هماهنگ منطقه‌ای را نمایان ساخت.

نشست اخیر نمایندگان ویژه پاکستان، چین، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی در تهران، بدون حضور طالبان، بر امنیت منطقه‌ای تمرکز داشت. فرمت تهران، توسعه‌یافته از فرمت مسکو، یکی پلتفرم‌های منطقه‌ای برای اجماع بر افغانستان است.

به گزارش پارس‌تودی، پاکستان به عنوان بازیگر کلیدی، به دنبال بهره‌گیری از این بستر برای پیشبرد نگرانی‌های امنیتی خود است. بر اساس تحلیلی که روزنامه "داون" پاکستان منتشر کرده، علیرغم برگزاری نشست‌های منطقه‌ای متعدد مانند "فرمت تهران" و "فرمت مسکو"، دستیابی به یک برنامه عمل مشترک و مؤثر برای افغانستان با موانع ساختاری روبرو است.

پاکستان که خود را مهم‌ترین ذی‌نفع ثبات افغانستان می‌داند، با سه هدف راهبردی در این مجامع حضور می‌یابد: حفظ جایگاه فعال در هر تعامل منطقه‌ای، مشروعیت‌بخشی به نگرانی‌های امنیتی خود (به ویژه درباره گروه‌های تروریستی مانند TTP و بلوچ‌ستان)، و اعمال فشار راهبردی بر حکومت طالبان برای تغییر رفتار.

با این حال، این تحلیل نشان می‌دهد که چند چالش عمده، مانع اثرگذاری فرمت‌هایی مانند تهران شده است:۱. تمایل کشورها به تعامل دوجانبه با طالبان به جای پایبندی به رویکرد جمعی. ۲. اختلاف نظر بنیادی میان اعضا درباره میزان تعامل یا اجبار نسبت به طالبان. ۳. مشورتی و غیرالزام‌آور بودن این مجامع که فاقد ابزار اجرایی برای وادارسازی طالبان به رعایت تعهدات هستند.

نتیجه آنکه، با وجود اشتراک نظر کلی درباره خطرات بی‌ثباتی افغانستان، همسایگان نتوانسته‌اند اجماع عملی برای یک استراتژی یکپارچه ایجاد کنند. با این حال، پاکستان مصمم است از طریق تحکیم روابط با ایران و تلاش برای منظم‌سازی چنین نشست‌هایی، "فرمت تهران" را به پلتفرمی برای دستیابی به نتایج ملموس تبدیل کند. کلید موفقیت در آینده، پیوند زدن تلاش‌ها در پلتفرم‌های مختلف منطقه‌ای و پیگیری فرآیندی طولانی‌مدت اما پایدار برای ایجاد اجماع است.

hm