هوش مصنوعی؛ میدان تازه قدرت‌نمایی بریکس

پارس‌تودی- هوش مصنوعی به محور جدید قدرت جهانی تبدیل شده و بریکس می‌کوشد آن را از انحصار خارج کند؛ مسیری که هم‌زمان ظرفیت همکاری و رقابت میان اعضا را در خود دارد.

کشورهای عضو گروه بریکس با نگاهی متفاوت به آینده فناوری، هوش مصنوعی را نه یک ابزار انحصاری برای قدرت‌های محدود، بلکه یک «کالای عمومی» برای کاهش نابرابری و تقویت جهان چندقطبی می‌دانند. با این حال، پرسش اساسی این است که آیا مسیر توسعه هوش مصنوعی در بریکس به همکاری جمعی خواهد انجامید یا به رقابت فناورانه میان اعضا دامن خواهد زد؟ به گزارش پارس‌تودی، شبکه تلویزیونی بریکس در گزارشی تحلیلی با طرح این پرسش‌ها می‌نویسد: بیایید هوش مصنوعی را نه کالایی لوکس، بلکه زیرساختی عمومی برای توسعه جهانی در نظر بگیریم؛ رویکردی که متخصصان جنوب جهانی به‌طور جدی آن را دنبال می‌کنند. به باور بسیاری از کارشناسان، هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش نابرابری‌های ساختاری و تقویت نظم چندقطبی در جهان کمک کند.

در جهانی که بنا بر برآوردهای سازمان بهداشت جهانی به‌طور متوسط تنها ۱۷ پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر وجود دارد، تشخیص از راه دور و تحلیل‌های پیش‌بینی‌محور مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند جان میلیون‌ها انسان را نجات دهد. این فناوری همچنین ظرفیت متحول‌سازی آموزش، افزایش بهره‌وری کشاورزی، مقابله با گرسنگی و هوشمندسازی شهرها را دارد. با این حال، توسعه سریع هوش مصنوعی با چالش‌هایی جدی در حوزه اخلاق، محیط زیست و حاکمیت ملی همراه است؛ چالش‌هایی که مدیریت آن‌ها نیازمند سیاست‌گذاری هوشمندانه است.

سوتلانا کریستوفورووا، تحلیلگر شبکه تی‌وی بریکس، با طرح این پرسش که «کشورهای بریکس در حوزه هوش مصنوعی با هم حرکت خواهند کرد یا مسیرهای جداگانه‌ای را در پیش می‌گیرند؟» به بررسی وضعیت این فناوری در میان اعضای این گروه می‌پردازد.

وضعیت هوش مصنوعی در کشورهای بریکس

کریستینا آمور مک‌لانگ، دبیرکل انجمن بین‌المللی اقتصاد دیجیتال، معتقد است که هوش مصنوعی به زیرساخت جدید توسعه بشری تبدیل شده و این واقعیتی است که کشورهای بریکس نیز به‌خوبی آن را درک کرده‌اند. بر همین اساس، همه اعضای بریکس راهبردها یا برنامه‌های ملی برای توسعه هوش مصنوعی تدوین کرده‌اند. چین، هند، روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی در فاصله سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۴ راهبردهای رسمی خود را تصویب کرده‌اند و کشورهایی مانند ایران، امارات، مصر، اتیوپی و اندونزی نیز برنامه‌های مشابهی را دنبال می‌کنند.

در شاخص آمادگی دولتی هوش مصنوعی جهانی سال ۲۰۲۳، کشورهای بنیان‌گذار بریکس رتبه‌های نسبتاً بالایی کسب کردند؛ چین در رتبه ۱۶، برزیل ۳۲، روسیه ۳۸، هند ۴۰ و آفریقای جنوبی ۷۷ قرار گرفتند. چین در شاخص‌هایی چون اخلاق، بلوغ فناوری، دسترسی و سرمایه انسانی، پیشتاز بی‌رقیب بود.

به گفته سمیون تنیائف، کارشناس فناوری روس، هوش مصنوعی در چین به بخشی از زیرساخت‌های دولتی و عمومی تبدیل شده و از کارخانه‌ها تا خدمات اجتماعی را در بر گرفته است. الکساندر تیتوف، معاون دبیرکل IDEA نیز معتقد است که رهبری جهانی در این حوزه چندقطبی و پویاست: چین در ظرفیت و منابع محاسباتی، هند در استارتاپ‌ها و خدمات، برزیل در سیاست‌گذاری اخلاقی، روسیه در پروژه‌های راهبردی دولتی و آفریقای جنوبی در سیاست‌گذاری منطقه‌ای پیشتاز هستند.

تفاوت راهبردهای ملی

کشورهای بریکس رویکردهای متفاوتی نسبت به حاکمیت هوش مصنوعی دارند، اما یک نقطه مشترک میان آن‌ها وجود دارد: هوش مصنوعی به‌عنوان بخشی از امنیت ملی و استقلال فناورانه تلقی می‌شود. برزیل بر چارچوب‌های نظارتی شفاف و حفاظت از داده‌ها تأکید دارد، هند به دنبال توازن میان نوآوری و عدالت اجتماعی است و آفریقای جنوبی هوش مصنوعی را در خدمت بهبود خدمات عمومی قرار داده است. ایران از طراحی سیستم‌عامل بومی هوش مصنوعی و توسعه مشاوران هوشمند خبر داده و امارات متحده عربی نیز به‌صراحت هدف ساخت کشوری مبتنی بر هوش مصنوعی را دنبال می‌کند.

قدرت‌های پیشران: چین، هند و روسیه

چین با هدف‌گذاری رهبری جهانی تا سال ۲۰۳۰ و سرمایه‌گذاری نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار تنها در سال ۲۰۲۵، هوش مصنوعی را به معیار جدید قدرت جهانی تبدیل کرده است. این کشور علاوه بر توسعه داخلی، فناوری و مقررات خود را به کشورهای در حال توسعه صادر می‌کند.

هند با تکیه بر بخش فناوری اطلاعات و اکوسیستم گسترده استارتاپی، در حال ادغام هوش مصنوعی در حکمرانی، تجارت، کشاورزی و آموزش است. بازار راه‌حل‌های هوش مصنوعی در این کشور تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند بیش از چهار برابر رشد کند.

روسیه نیز با تمرکز بر بخش عمومی، قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، ۲۵ منطقه هوش مصنوعی ایجاد کند و سهم تشخیص پزشکی مبتنی بر هوش مصنوعی را به ۸۰ درصد برساند.

همکاری یا رقابت؟

به باور کارشناسان، آینده هوش مصنوعی در بریکس ترکیبی از همکاری و رقابت خواهد بود. رقابت، موتور نوآوری است، اما بدون همکاری در زیرساخت‌ها، استانداردها و امنیت، هزینه‌ها افزایش می‌یابد. تنیائف معتقد است: «بهترین راهبرد، رقابت در محصولات و همکاری در بنیادهاست.»

ابتکارات مشترک بریکس، از جمله همکاری رسانه‌ای و راه‌اندازی پلتفرم‌های مشترک کاربردهای هوش مصنوعی، نشان می‌دهد که همکاری نه‌تنها ممکن، بلکه اجتناب‌ناپذیر است. تنها از این مسیر است که هوش مصنوعی می‌تواند به ابزاری قدرتمند برای کشورهای جنوب جهان تبدیل شود، نابرابری‌ها را کاهش دهد و توسعه‌ای ایمن، فراگیر و پایدار رقم بزند.

hk