Որտե՞ղ է գրվել աշխարհի առաջին մարդու իրավունքների հռչակագիրը
Պատմության ընթացքում տարբեր քաղաքակրթություններ հայտարարել են, որ համարվում են մարդու իրավունքների և սոցիալական արդարադատության հիմնադիրները։ Ընդհանուր պատկերացումները մեզ տանում են դեպի արևմտյան քաղաքակրթություններ, բայց այս հարցի պատասխանը գտնվում է այլ վայրում։
Երբևէ մտածե՞լ եք, թե աշխարհի որ մասում է ծագել «մարդու իրավունքներ» հասկացությունը: Պատմության ընթացքում տարբեր քաղաքակրթություններ հայտարարել են, որ համարվում են մարդու իրավունքների և սոցիալական արդարադատության հիմնադիրները։ Ընդհանուր պատկերացումները մեզ տանում են դեպի արևմտյան քաղաքակրթություններ, բայց այս հարցի պատասխանը գտնվում է այլ վայրում։
Pars Today-ի այս հոդվածը պատասխանում է այս հարցին։
Աշխարհի մարդու իրավունքների առաջին համընդհանուր հռչակագիրը գրվել է Իրանում՝ Կյուրոսի գահակալության ժամանակ (մ.թ.ա. 539թ.): Այն հայտնի է որպես «Կյուրոսի գլան» և համարվում է մարդու իրավունքների վերաբերյալ ամենահին գրավոր փաստաթուղթը։ Այժմ պահվում է Բրիտանական թանգարանում։
Բովանդակություն
Բաբելոնը նվաճելուց հետո, Կյուրոսը, ի տարբերություն պատմության մեջ շատ նվաճողների, չի թալանել կամ ոչնչացրել, այլ վերակառուցել և ազատագրել է ժողովրդին: Հռչակագրում ասվում է.
«Իմ մեծ բանակը մտավ Բաբելոն անաղմուկ և չվնասեց այս երկրի ժողովրդին... Ես խաղաղություն փնտրեցի։ Նաբոնիդը ստրկացրել էր Բաբելոնի ժողովրդին, բայց ես վերացրի ստրկությունը։ Ես հրամայեցի, որ բոլոր մարդիկ ազատ լինեն երկրպագելու իրենց աստվածներին, և ոչ ոք չպետք է վնասի նրանց։ Ես վերակառուցեցի ավերված տաճարները և տեղահանվածներին վերադարձրի իրենց հողերը»։
Չափսեր
Կյուրոսի գլանն ունի 22.5 սմ երկարություն և 11 սմ լայնություն, տեքստը գրված է աքքադերենով և սեպագիր գրով՝ 45 տողով։
Հայտնաբերումը
Այս պատմական փաստաթուղթը հայտնաբերվել է 1879 թ․ Հորմուզդ Ռասամի գլխավորությամբ աշխատող բրիտանացի հնագետների խմբի կողմից՝ Բաբելոնի հնավայրում: Հետազոտողները պարզել են, որ կավե գլանը գրվել է մ.թ.ա. 538 թվականին՝ Կյուրոսի հրամանով՝ Բաբելոնի նվաճումից հետո: Այն գտնվում էր Բաբելոն քաղաքի Էսագիլայի տաճարում և այժմ պահվում է Բրիտանական թանգարանում:
Համաշխարհային նշանակություն
Կյուրոսի գլանը համարվում է մարդու իրավունքների առաջին հռչակագիրը, և դրա շատ սկզբունքներ արտացոլված են ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրում (1948):
ՄԱԿ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Բան Կի Մունն այն նկարագրել է որպես խաղաղության և արդարության խորհրդանիշ: 1971 թվականին ՄԱԿ-ը հրապարակել է գլանի տեքստը վեց պաշտոնական լեզուներով և դրա պատճենը տեղադրել Նյու Յորքի իր կենտրոնակայանում:
Ամերիկյան անկախության հռչակագրի հեղինակ Թոմաս Ջեֆերսոնը ոգեշնչվել է Քսենոփոնի «Կյուրոս Մեծ» աշխատությունից, որը Կյուրոսի կառավարումը նկարագրում է որպես հանդուրժողականության ու արդարության խորհրդանիշ։
Արդարության խորհրդանիշ
Այս պատմական փաստաթուղթը արդարության, ազատության և մարդու իրավունքների հարգանքի խորհրդանիշ է ոչ միայն իրանցիների, այլև ամբողջ աշխարհի համար: Կյուրոսի գլանը Իրանի հին և մարդասիրական քաղաքակրթության վկայությունն է, որը շարունակում է ոգեշնչել մարդկանց ամբողջ աշխարհում:
