Батыстың үстемдігін жоюдағы Иран мен Ресей серіктестігі

Орталық Азиядан Батыс Азияға, Парсы шығанағынан Қара теңізге дейін Тегеран мен Мәскеудің тағдыры тоғысқан сияқты.

Иран мен Ресей «Жиырма жылдық жан-жақты ынтымақтастық келісімі» деп аталатын жан-жақты ынтымақтастық келісіміне қол қойып, оны жүзеге асыруға жақындап келеді және екі елдің ресми өкілдерінің айтуынша, оның аяқталуы жақын. Соңғы онжылдықтарда бұл екі еуразиялық держава жаһандық және аймақтық өмірлік және стратегиялық мәселелер бойынша ортақ нүктелерге қол жеткізе алды. Орталық Азиядан Батыс Азияға, Парсы шығанағынан Қара теңізге дейін Теһран мен Мәскеудің тағдыры тоғысқан сияқты.

Путиннің 2022 жылы Украинадағы соғыс басталғаннан кейін Иранға сапары, бұл оның Украинаға шабуылының басынан бері бұрынғы Кеңестік серіктерден басқа елге жасаған алғашқы сапары болды. Бұл сапар Мәскеудің енді Батыста стратегиялық серіктес іздемейтінін және  аймақтағы Иран, БАӘ, Сауд Арабиясы және Қытай сияқты қуатты ойыншылармен серіктес болатыны көрсетті.   Бұл арада Ресей мен Иранның қарым-қатынасы бұрынғы қарым-қатынастардан әлдеқайда асып түскендей.

Иран мен Ресей бейбіт мақсаттағы ядролық бағдарламадағы ілгерілеушілік, зымырандар, ұшқышсыз ұшақтар, истребительдер сияқты кәдімгі қаруларды дамыту бағдарламасы, ғарышқа спутниктерді жіберу, көлік дәліздері сияқты стратегиялық коммерциялық ынтымақтастықты қарастыруда. Жалпы айтқанда, олар Батысқа, оның идеологиясына қарсы тұруды көздеп отыр.

Иранның аймақтағы геосаяси жағдайы және оның Парсы шығанағымен, Оман теңізімен және Каспий теңізімен байланысы әрқашан Иранды географиялық тұрғыдан Ресей үшін тартымды еткен тақырыптардың бірі болды.

Екінші жағынан, Үндістан мен Ресей арасындағы сауда көлемі 50 миллиард доллардан асса, екі ел оны 400 миллиард долларға жеткізуді жоспарлап отыр. Бірақ Үндістан мен Мәскеу арасындағы жүк және энергия тасымалдау қауіпсіз дәлізді қажет етеді. Үндістан да, Мәскеу де Иранды осындай қауіпсіз дәліз деп есептейтін сияқты. Иран жалпы және өзінің ерекше жағдайына байланысты әлемнің үлкен нарықтарын байланыстыратын нүкте болып табылады. Шын мәнінде, Үнді мұхиты мен Қара теңізді бір-бірімен байланыстыру Ресей үшін санкцияланбаған жағдайда да өте маңызды және бұл маңыздылық санкциялар мен соғыс кезінде екі есе артады. Өмірлік маңызы бар артериясы Иран арқылы өтетін бұл дәліз арқылы Мәскеу салыстырмалы түрде тығырықтан шығып, жылы әрі қарбалас суларға қол жеткізе алады.

Теһран мен Мәскеудің әскери-қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастығы АҚШ пен оның одақтастары үшін артып келе жатқан дағдарысқа айналып, соңғы жылдары олар Мәскеу мен Теһран арасындағы ынтымақтастықты бұзуға әрекеттенуде.

Украинада соғыс басталғалы Батыс Теһранның Мәскеумен ынтымақтастығын күшейтуден қорқады. Иран Ресейдің Украинаға жасаған шабуылында бейтарап екенін және Ресеймен әскери-қауіпсіздік саласында ынтымақтастығына қарамастан, бұл қақтығысқа араласпайтынын және соғыстың аяқталуын шындап қалайтынын бірнеше рет мәлімдеді.

Еуропалық саясатты талдау орталығының Ресей істері жөніндегі сарапшысының айтуынша, Иран мен Ресейдің еркін саудаға негізделген келісімі қазіргі уақытта екі тарап үшін де өте маңызды, Өйткені бұл екі еуразиялық держава арасындағы қарым-қатынасты нығайюы Батыс басқарған әлемдік тәртіптің пішінін өзгертуге ұмтылуда.