«Адам перзенттері – бір дененің мүшесі» - Сағдидің адами жанашырлыққа арналған әмбебап жолдауы
ParsToday - Иранның мәдениеті ежелден даналық, имандылық және көркем сөйлеуге негізделген. Классикалық парсы мәтіндерінің негізінде ғасырлар бойы ескірген, бірақ әлі де тың, тірі және ағартатын ілімдер жатыр. Бұл ілімдер тек әдеби мұра ғана емес, адамгершілік пен адам өмірінің шамшырағы.
Сағдидің «Гүлстан» бірінші тарауы, оныншы әңгімесіндегі «Адам перзенттері – бір дененің мүшесі. Өйткені, олар бір негізден жаратылған деген атақты өлеңі парсы әдебиетіндегі ең адамдық, әмбебап өсиеттердің бірі. ParsToday басылымының жазуынша, бұл сөйлемде Сағди адамдарды бір дененің мүшелері ретінде қарастырады; бір мүше ауырса, басқа мүшелер де мазасызданады. Шекаралардан, нәсілдерден және діндерден тыс бұл көзқарас эмпатияға, жауапкершілікке және адами бірлікке негізделген.
Сағдидің «Гүлстанның» бірінші тарауындағы «Патшалардың өмірбаяндары» тарауындағы әйгілі хикаялардың бірі.
Бір патшаның тұсында түнның бірінде ол тыныш ұйықтай алмады. Ол төсегінен тұрып: «Мен бүгін түнде ұйықтай алмай жатырмын, не болғанын білмеймін», - деді. Қызметшілердің бірі: «Мүмкін, қол астындағылардың бірі азап шегіп, патшаның жүрегі осыған байланысты мазасыздануы мүмкін», - деді. Патша қол астындағылардың жағдайын білуді бұйырды. Біраздан кейін жазықсыз тұтқындардың бірі түрмеде азап шегіп, қатты қиналып еңіреп жатқаны анықталды. Патша оны босатып, не болғанын сұрауды бұйырады. Сонда ол: «Патшаның тыныштығы өз қол астындағылардың тыныштығына байланысты, егер қауымның бір мүшесі қиналса, басқалары да тыныш болма»ды», - деді. Осы әңгіменің соңында Сағди әйгілі сөзін жазды:
Адам перзенттері – бір дененің мүшесі.
Өйткені, олар бір негізден жаратылған.
Бір күні бір мүше ауруға шалдықса,
Басқа мүшелердің де берекесі кетеді.
Басқалардың қайғысын бөліспеген сені
Адам деп атауға болмайды.
Бұл өлең жолдары тек адамгершілікке шақыру емес, адамзатқа деген тылсым көзқарастың көрінісі. Сағди адамдарды бір дененің мүшелері ретінде қарастырады, бұл көзқарас ислам мистицизмінде де кездеседі, мұнда адамдар бір илаһи шындықтың көрінісі болып табылады.
Саадидің бұл насихаты тек Иран мәдениетінде ғана емес, сонымен бірге жаһандық деңгейде жоғары орын алады. Дүние жүзіндегі көптеген мектептерде, университеттерде және мәдени мекемелерде бұл сөзі жанашырлық пен қайырымдылық ұраны ретінде қолданылады.
Көптеген адам құқықтары жөніндегі құжаттарда бұл ескерту адамның қадір-қасиетін және басқалардың қайғы-қасіретіне ортақ жауапкершілікті атап өту үшін қолданылады. Халықаралық форумдардағы көшбасшылар мен дипломаттар, әсіресе гуманитарлық дағдарыстарға сілтеме жасағанда, бұл өлеңді жанашырлық пен жаһандық жауапкершілік сезімін қалыптастыру үшін пайдаланады.
Соңғы жылдары Сағдидің осы өлеңі жазылған бағалы ирандық кілем Біріккен Ұлттар Ұйымына сыйға тартылды. Кілем Біріккен Ұлттар Ұйымының ішкі залдарының бірінде орнатылған және Сағдидің насталик жазуымен жазылған өлеңін көрсетеді.
«Адам перзенттері – бір дененің мүшесі» деген нақыл бүгінде бұрынғыдан да өзекті; гуманитарлық дағдарыстарға толы әлемде бұл сөз жанашырлықтың, ынтымақтастықтың және жақсы әлем құрудың шамшырағы бола алады.
