Вашингтондағы кездесу; Ірі ынтымақтастық қандай сұрақтарды жауапсыз қалдырды?

ParsToday - Американдық сарапшылардың пікірінше, АҚШ президенті Дональд Трамп пен Сауд Арабиясының тақ мұрагері Мұхаммед бин Салман арасындағы кездесу экономикалық және әскери ынтымақтастықты нығайтуға бағытталған бірлескен күш-жігер болғанымен, екі ел арасындағы қарым-қатынаста әлі де іргелі сұрақтардың ауыр көлеңкесі сезіліп тұр.

Сауд Арабиясының тақ мұрагері Мұхаммед бин Салманның Вашингтонда Дональд Трамппен кездесуі екі елдің қарым-қатынасындағы жаңа дәуірдегі бетбұрыс сәті болып табылады. Hill веб-сайтының хабарлауынша, бұл кездесу бин Салманның 2018 жылы сыншы журналист Джамал Хашоқджиді өлтіруге тапсырыс берді деп айыпталғаннан бері Ақ үйде алғашқы рет пайда болуы болды және адам құқықтарына қатысты сезімталдыққа қарамастан, екі тарап ынтымақтастықтың жаңа атмосферасын атап өтуге тырысты.

Трамп Сауд Арабиясымен 1 триллион долларлық экономикалық келісімге және тығыз әскери ынтымақтастыққа назар аударды, бірақ бұл мәселелер сонымен қатар оның орындылығы, Израильдің қауіпсіздігін сақтау және сезімтал американдық технологияларды қорғау туралы сынға ұшырады.

Бұл веб-сайтта Трамптың Сауд Арабиясының тақ мұрагері кездесуінен бес маңызды мәселе келтірілген.

1. Трамптың Хашоқджи және 11 қыркүйек оқиғасы туралы сұрақтарға қатал реакциясы

Баспасөз мәслихаты кезінде ABC тілшісі Сауд Арабиясының тақ мұрагерінен 11 қыркүйектегі шабуылдар мен Джамал Хашоқджидің өліміне Сауд Арабиясының жауапкершілігі туралы сұрады. АҚШ барлау қызметінің мәліметтері бойынша, бен Салман Хашоқджиді өлтіру операциясында тікелей рөл атқарған. Трамп ашуланып, тілшіден американдық «қонақты» ұятқа қалдырмауды сұрады. Бірақ тақ мұрагері 11 қыркүйектегі шабуылдар Эр-Рияд пен Вашингтон арасындағы қарым-қатынасқа зиян келтіруге бағытталған деп жауап берді. Ол сондай-ақ Сауд Арабиясының сот реформалары Хашоқджи ісінде «жауапкершіліктің» белгісі деп жауап берді.

Дегенмен, адам құқықтарын қорғаушылар бұл айыптауларды жеткіліксіз деп санап, саяси белсенділерді босатуды және істің ашықтығын қамтамасыз етуді талап етті.

2. Триллион долларлық инвестициядан ядролық технологиялар мен чиптерді күтуге дейін

Трамп Сауд Арабиясының бұрын 600 миллион доллар деп жарияланған инвестициясы 1 триллион долларға жетуі мүмкін екенін жариялады. Бұл инвестицияның айтарлықтай бөлігі деректер мен жасанды интеллект саласына жұмсалады. Сауд Арабиясы деректерді өңдеу және озық технологиялар орталығына айналуға тырысуда және осы мақсатта ол озық американдық чиптерді алуы керек. Вашингтон шенеуніктері бұл чиптерді экспорттауға лицензия беру мүмкіндігін көтерді, бірақ технологияны Қытайға беру туралы алаңдаушылық әлі де бар. Екінші жағынан, саудиялықтар Америка Құрама Штаттарымен азаматтық ядролық ынтымақтастықты қалайды, бірақ Вашингтон бұл технологияны ядролық қару өндіру үшін пайдалану қаупіне алаңдайды.

3. Эр-Риядқа озық жойғыш ұшақтар сатылуымен Израильдің шеттетілуі

Трамп Сауд Арабиясына F-35 жойғыш ұшақтарын сатуға заңды тыйым салынбайтынын мәлімдеді. АҚШ заңына сәйкес, озық жабдықтарды сату Израильдің әскери басымдығын сақтауы керек. Дегенмен, Трамп Сауд Арабиясына арналған жойғыш ұшақтардың деңгейі израильдік жойғыш ұшақтарға өте ұқсас екенін айтты. Сонымен қатар, екі ел арасындағы «қорғаныс пактісіне» қатысты келісім туралы жаңалықтар жарияланды. Бұл келісім «ұжымдық қорғаныс пактісіне» қарағанда онша міндетті емес және оны АҚШ Сенаты мақұлдай алмайды. Сауд Арабиясы сонымен қатар «Авраам келісімі» түріндегі қарым-қатынастарды қалыпқа келтіру процесіне қатысудың шарты тәуелсіз Палестина мемлекетін құрудың айқын жолын жасау екенін мәлімдеді.

4. Трамптың ABC арнасына қарсы қоқан-лоққысы

Трамп бастапқыда тілшіні «ең нашар журналистердің бірі» деп атап, Хашоқджи туралы сұрағаннан кейін оны қатты сынға алды. Джеффри Эпштейн ісінің құжаттары неге жарияланбағаны туралы тағы бір даулы сұрақтан кейін Трамп ABC арнасының хабар тарату лицензиясын қайтарып алумен қорқытты. Бұл қауіп Трамптың арнамен ұзақ уақытқа созылған қақтығысының жалғасы. Ол өткен жылы ABC-ге қарсы сотқа шағымданып, 15 миллион доллар өтемақы алды. Бұл шиеленіс арна тілшілері мен жүргізушілеріне Трамп әкімшілігінің мінез-құлқын сынағаны үшін бірнеше рет қысым жасалғанына қарамастан жалғасуда.

5. Ақ үйде өткен салтанатты қабылдау

Бен Салманды қарсы алу рәсімі Трамп екінші әкімшілігінің шетелдік  шенеунік үшін өткізілген ең салтанатты ресми рәсімдерінің бірі болды. Зеңбіректер атылуы, F-35 және F-15 жойғыш ұшақтарының Ақ үй үстінен ұшуы және мемлекеттік кешкі ас өткізілуі кездесудің Вашингтон үшін маңыздылығын көрсетті. Трамп сонымен қатар Бен Салманды БАҚ шабуылдарынан қорғап, оны «өте құрметті адам» деп сипаттап, оны Американың аймақтағы ең маңызды серіктестерінің бірі деп атады.