Вашингтон БРИКС-тен неге қорқады?
Pars Today - БРИКС дамып, жаһандық оңтүстіктегі негізгі елдерге қарай кеңейіп жатқандықтан, АҚШ тағы да қорқытып, бұдан былай одақты тек экономикалық топ ретінде емес, оның басшылығындағы халықаралық тәртіпке қатер ретінде қарастыратынын айтты.
Ақ үйдің баспасөз хатшысы Кэролайн Ливитт АҚШ президенті Дональд Трамптың әлемдік аренада АҚШ-қа әділеттілікпен қарауды қамтамасыз етуге бел буғанын айтты. Ол Трамптың БРИКС тобы Вашингтонның мүдделеріне нұқсан келтіруді көздеп отыр деп санайтынын және осыған байланысты АҚШ пен оның халқына қиянат жасаудың алдын алу үшін барлық қажетті шараларды қабылдауға шешімді екенін мәлімдеді.
АҚШ президенті Truth Social әлеуметтік желісінде былай деп жазды: «БРИКС-тің антиамерикандық саясатына қосылатын кез келген елге қосымша 10 пайыздық баж салығы салынады. Бұл саясатта ешқандай ерекшелік жоқ. Осы мәселеге назар аударғаныңызға рахмет!»
Ақ үй өкілі мен АҚШ президенті кеңсесінің мәлімдемелері шын мәнінде Вашингтонның жаңа көпполярлы тәртіптің қалыптасуына деген терең алаңдаушылығын көрсетеді. Бұл тәртіп енді батыс державаларының, әсіресе Америка Құрама Штаттарының біржақты ережелеріне бағынбайды, бірақ еленбеген елдердің дауысын ескере отырып, жаһандық теңдеулерді қайта анықтауға тырысады.
Бірақ Америка неге алаңдайды? Жылдар бойы жаһандық тәртіп АҚШ-тың қаржылық және саяси жүйесінің үстемдігімен қалыптасты, ал кішігірім елдер Вашингтон анықтаған шеңберде ойнауға мәжбүр болды. Мұндай жағдайда АҚШ үстемдігінен саяси және экономикалық тәуелсіздікке негізделген және табиғи түрде АҚШ гегемониясына қарсы тұратын БРИКС сияқты институттардың пайда болуы Вашингтонның өткір реакциясын тудырды. Бұл топтың өсуіне Трамптың жақында берген реакциясы тек күш-қуатты ғана емес, сонымен бірге терең қорқынышты көрсетеді; Бұл бірполярлы тәртіптің ыдырауы және Американың еркіне бағыну міндеттемесі жоқ көпполярлы тәртіптің пайда болу мүмкіндігінен туындаған қорқыныш.
Осыған байланысты бастапқыда тек Бразилия, Ресей, Үндістан, Қытай және Оңтүстік Африка елдерінен құралған БРИКС бүгінде ықпалды әрі кеңейіп келе жатқан геосаяси блокқа айналды.
Доллардың үстемдігімен күресуге, Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылымын реформалауға жұмыс істеуге, Жаңа Даму Банкі (ҰДБ) сияқты тәуелсіз қаржы институттарын құру және Оңтүстік-Оңтүстік ынтымақтастығын ілгерілету арқылы топ халықаралық валюта қоры мен Дүниежүзілік банк сияқты дәстүрлі Батысқа бағытталған институттарға тиімді балама ұсынады. Басқа жағынан, доллардың артықшылығы мен санкциялар, тарифтер, қоқан-лоққылар сияқты құралдарын пайдаланып, жылдар бойы өз пайдасына жаһандық өзара әрекеттестікке жол ашқан АҚШ қазір БРИКС-тің күшеюімен үлкен кедергіге тап болып отыр. Жуырда Рио-де-Жанейрода өткен БРИКС саммитінде мүше елдер АҚШ долларынан тәуелсіз халықаралық қаржы жүйесінің қажеттілігін қайталап, саудада жергілікті валюталарды пайдалануды арттыруға шақырды. Мысыр және Біріккен Араб Әмірліктері сияқты елдердің қабылдануы да одақтың дәстүрлі географиялық және саяси шекаралардан тыс кеңейген ықпалының дәлелі болып табылады.
БРИКС-тің бұл ауқымы мен кеңеюі Вашингтонды алаңдатып отырған тағы бір мәселе, өйткені мүшелер санының артуы, әсіресе орасан зор энергия қоры мен маңызды геосаяси ұстанымдары бар елдердің кіруі БРИКС-тің халықаралық институттардағы саудалық күшін арттыруы мүмкін. Екінші жағынан, БРИКС БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің құрылымын реформалауды және жаһандық дауыс беру жүйесін қайта қарауды талап етеді, АҚШ пен оның одақтастарының халықаралық ұйымдардағы дәстүрлі үстемдігіне тікелей қауіп төндіреді.
Екінші жағынан, Америка Құрама Штаттары өзіне орталықтандырылған экономикалық либерализм принциптеріне баса назар аударуды жалғастырса, БРИКС қазіргі жаһандық жүйе Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі дәуірдің көрінісі екенін және бұдан былай әлемдегі көптеген елдердің қажеттіліктерін қанағаттандырмайтынын атап көрсетеді. Бұл көзқарас АҚШ кез келген халықаралық келісім мен құрылымда өз мүддесін бірінші орынға қоюы керек деп есептейтін Дональд Трамп пен оның саяси жақтастарының көзқарасына қайшы келеді. Трамп әкімшілігінің пікірінше, БРИКС – бұл жай тәуелсіз экономикалық одақ емес, Америка Құрама Штаттарын әлсірету мақсатында құрылған қарама-қайшылықты құрылым.
Шын мәнінде, Американың БРИКС-ке деген дұшпандық ұстанымы халықаралық тәртіптің болашағына деген шынайы алаңдаушылықтан туындайды. Бір кездері тек Батыстың иығында тұрған әлем енді жаңа, теңдестірілген салмақтарды күтіп тұр. БРИКС АҚШ-пен текетіресті ғана қаламайды, сонымен қатар олар жұмыс істемейтін құрылымдарды өзгертуді талап етеді. Дегенмен, Вашингтонда сыртқы саясаттағы текетірестік көзқарас үстемдік еткенше, неғұрлым әділетті жүйе құру әрекеті қарсылыққа тап болады.
Осыған байланысты, Вашингтон басқалардың көтерілуінен қорқудың орнына, жаңа әлемдік тәртіптегі ұстанымын қайта қарастыратын уақыт жетті; бұдан былай бір державаның үстемдігі болмайды, керісінше ұлттар арасындағы өзара әрекеттестік пен тепе-теңдік негізіндегі тәртіп қалыптасады.
