Израиль Америкасыз ештеңе емес; Иран бұл тәуелділікке қалай қарсы шықты?
ParsToday - Хайфа университетінің халықаралық қатынастар жөніндегі сарапшысы: «Израиль Американың қолдауынсыз ешнәрсе істей алмайды»,- деді.
Хайфа университетінің халықаралық қатынастар бойынша сарапшысы Бенджамин Миллерден Израиль Американың қолдауынсыз бірдеңе істей ала ма деген сұраққа ол бір сөзбен: «Жоқ» деп жауап берді.
ParsToday агенттігінің хабарлауынша, Америка Құрама Штаттары Израильге ондаған жылдар бойы берген әскери көмегіне қарамастан, режимнің 2023 жылдың қазан айынан бастап жүргізген соғыстары оның осалдығын және мақсаттарына жете алмайтындығын көрсетті. Израиль құрылған күннен бастап әскери артықшылық пен Американың қолдауына сүйену арқылы аймақта ықпалға ие болды, бірақ бұл ықпал тек қауіпсіздік мәселелерімен шектелді.
«Әл-Ақса дауылы», Газа соғысы, Хизболламен текетірес және әсіресе Иранмен соғыс Израильдің бір күні өз-өзіне сенімді бола алмайтынын көрсетті және Нетаньяхудың Израильдің аймақтық державаға айналуы туралы мәлімдемелері оның әскери мүмкіндіктерінен асып түсетін құрылымдық, саяси және әлеуметтік кедергілерге тап болды. Иранмен соғыстан кейін Нетаньяху Израильді ұлы державалардың қатарында деп мәлімдеді. Бұл сөзге жауап ретінде Иранмен соғыс тоқтатылғаннан кейін Трамптың «Израильді Иранмен соғыстан «құтқардық» деген сөзін ғана еске саламыз».
Израиль және аймақтық гегемонияға ұмтылу
Аймақтық гегемония - белгілі бір географиялық аймаққа әсер ету мүмкіндігі бар елді сипаттау үшін қолданылатын термин. Аймақтық гегемонияның тағы бір анықтамасы «нақты географиялық аймаққа жататын және осы аймақта экономикалық және әскери жағынан үстемдік ететін және сол жерде және әлемдік деңгейде аймақтық гегемонияны жүзеге асыруға қабілетті ел». Көрнекті халықаралық қатынастар теоретигі Стивен Уолт: «Аймақтық державалар көршілерімен салыстырғанда күшті болғандықтан, олар қауіпсіздікке қауіп төндірмейді және кез келген уақытта нағыз бәсекелестің пайда болуына алаңдамайды»,- деді. Ол бұдан әрі Израильде бұл стандарттардың ешқайсысы жоқ екеніне тоқталып, осыған байланысты екі жылға жуық соғыс пен кең ауқымды жойылуына қарамастан Израильге оңай қарсылық көрсететін Йемен мен Газа секторындағы Хамас қозғалысына назар аударады.
Израильдің дәрменсіздігінің ең маңызды белгілері
Израильдің ешқашан аймақтық гегемонға айналмайтынының, бірақ тәуелді режим болып қала беретінінің ең айқын дәлелі:
Әскери шектеулер
2024 жылы Израильдің әскери шығындары жүргізген соғыстардың арқасында 65 пайызға артып, 46,5 миллиард долларға жетті, бұл режимнің 1967 жылғы алты күндік соғыстан кейінгі ең жоғары әскери шығындары болды. Осы артып келе жатқан шығындарға қарамастан, Израильдің Газа, Ливан және Иранға жасаған шабуылдары ХАМАС-ты әлсірете алмады және қозғалысты жалғастыруда. «Модерн дипломатия» журналы өз баяндамасында Израильдің 2025 жылдың маусым айындағы шабуылдары Нетаньяхудың барлық мәлімдемелеріне қарамастан Иранның ядролық бағдарламасын тоқтата алмағанын атап көрсетеді. 2023 жылғы 7 қазандағы «Израиль ұлттық қауіпсіздікті зерттеу институтының» қабылдауына сәйкес, тежеу, ескерту және жеңістің үш негізгі қабатына негізделген Израильдің «әскери доктринасы» сәтсіздікке ұшырады.
Америкаға сену
Нетаньяхудың мәлімдемесіне қарамастан, Израиль әскери күшінде Америка мен Еуропаға толығымен тәуелді. Foreign Policy Израильдің әсіресе әскери технология саласындағы барлық жетістіктері үшін Америкаға қарыздар екенін айтады. Хайфа университетінің халықаралық қатынастар бойынша сарапшысы Бенджамин Миллерден Израиль Американың қолдауынсыз ештеңе істей ала ма деп сұрағанда, ол бір сөзбен: «Жоқ» деп жауап берді. Израиль жыл сайын АҚШ-тан 3,8 миллиард доллар әскери көмек алады және халықаралық сахнада, соның ішінде Біріккен Ұлттар Ұйымында сөзсіз қолдауға ие. «Американың қару-жарақ қолдауын тоқтату Израильді үлкен проблемаларға әкеледі», - деді Миллер.
Аймақтық заңдылықтың жоқтығы
Уолт Израильдің Иордан өзенінің батыс жағалауы мен Құсты басып алуы, Газа соғысы және палестиналықтарды геноцид жасауы себепті әлемде басқыншы және қысымшы режим ретінде көрсетілгенін айтты. Қазіргі дипломатияға сәйкес, Израильмен дипломатиялық қарым-қатынаста болған елдердің өзі бұл қарым-қатынастарды Израиль гегемониясы үшін емес, белгілі бір себептермен және Батыстың қысымымен орнатқан.
