Неліктен Масуд Пезешкианның Қазақстанға сапары жай ғана дипломатиялық сапардан артық?
ParsToday - Иран Президенті Масуд Пезешкианның Астанаға ресми сапары геосаяси дамулар мен транзиттік және энергетикалық дәліздерді әртараптандыру қажеттілігі екі ел арасындағы ынтымақтастықты стратегиялық басымдыққа айналдырған жағдайда орын алды.
ParsToday хабарлауынша, Масуд Пезешкианның Қазақстанға екі күндік сапары экономикалық, көлік және мәдени ынтымақтастықты кеңейту мақсатында жоспарланған және соңғы жылдары дамып келе жатқан қарым-қатынастарды тереңдетудегі бетбұрыс болуы мүмкін. Аймақтық өзгерістер аясында бұл сапар Иран мен Қазақстанның Еуразияның жүрегіндегі екі негізгі ойыншы ретіндегі рөлін қайта анықтауға мүмкіндік береді.
Экономика және сауда: әсерлі өсім және пайдаланылмаған әлеует
Статистика Иран мен Қазақстан арасындағы сауданың соңғы бір жылда айтарлықтай өскенін көрсетеді, сауда көлемі екі есеге жуық өсті. Бұл өсім негізінен ауыл шаруашылығы, өңделген азық-түлік және өнеркәсіптік тауарлар есебінен қамтамасыз етілді. 2025 жылдың басында қол жеткізілген шамамен 93 миллиард долларлық жаңа сауда келісімдер алғашқы қадам болды. Енді осы сапар барысында құрылымдық кедергілер жойылған сайын келісімдер қарқын алады деп күтілуде.
Қазақстан астық, майлы дақылдар және минералдар жеткізушісі ретінде Иранның азық-түлік және өнеркәсіптік қауіпсіздігі үшін маңызды серіктес болып табылады. Өз кезегінде Иран техникалық және инженерлік қызметтерді, мұнай-химия өнімдерін экспорттау және ең бастысы, ашық суларға транзиттік жолдарды ұсыну арқылы Қазақстан экономикасы үшін теңдесі жоқ қосымша құн жасай алады. Дегенмен, банк шектеулері, жоғары логистикалық шығындар және тарифтік кедергілер осы сапар барысында келіссөздерде байыпты түрде шешіледі деп күтілуде.
Көлік және энергетика: стратегиялық талқылаулардың басты тақырыбы
Бұл сапардың негізгі себептерінің бірі - екі елдің ерекше географиялық орналасуы және Қазақстанның мұнай мен шикізат экспорты бағыттарын әртараптандыру қажеттілігі. Дәстүрлі бағыттардың соңғы кездегі бұзылуы елді Орталық Азия мен Каспий теңізі арқылы балама дәліздерді іздеуге мәжбүр етті. Сонымен қатар, Чабахар сияқты оңтүстік порттары және дамып келе жатқан теміржол желісі бар Иран Еуразияның жүрегінен Үнді мұхитына дейін сенімді және үнемді дәлізді қамтамасыз ете алады.
Қазақстан-Түрікменстан-Иран теміржол желісін дамыту және кедендік ынтымақтастықты жеңілдету осы келіссөздердің негізгі тақырыптары болады. Бұл салада жедел келісімге қол жеткізу тауарларды тасымалдау уақыты мен құнын қысқартып қана қоймай, сонымен қатар аймақтың дамып келе жатқан экономикалық тәртібіндегі екі елдің транзиттік позициясын арттырады.
Алдағы көкжиек: Келісімнен іске асыруға дейін
Бұл сапардың нәтижелері экономика, кеден, көлік, сондай-ақ мәдени және ғылыми ынтымақтастық салаларындағы жаңа өзара түсіністік меморандумдары мен келісімдерге қол қою түрінде көрініс табады деп күтілуде. Ауыл шаруашылығы мен азық-түлік саласындағы тез арада өтелетін жобаларға назар аудару, бірлескен инфрақұрылымдық жобалардың нақты кестесін әзірлеу және банк кедергілерін айналып өтудің шығармашылық шешімдерін табу бұл сапардың табысты болуының кілті болады.
Түптеп келгенде, бұл сапар тек дипломатиялық оқиға ғана емес, сонымен қатар ортақ географиялық және экономикалық мүмкіндіктерді тұрақты және пайдалы қарым-қатынасқа айналдыру үшін сынақ болып табылады. Әлемдік сауда және энергетикалық бағыттардың қайта құрылуы аясында Иран мен Қазақстан арасындағы ынтымақтастықты іске қосу оларды Солтүстік-Оңтүстік дәлізіндегі байланыстырушы полюстерге айналдырып, Еуразия теңдеулеріндегі рөлін сапалы түрде арттыра алады.
