Пәкістан мен Ауғанстан (№169-сабақ)
Маусым 28, 2017 17:24 Asia/Almaty
Бүгін сіздермен Иранның шығысындағы екі көршіел Пәкістан мен Ауғанстан жайында сөйлесеміз.
Ауғанстан Иранның шығысында орналасқан. Ауғанстан астанасы Кабул қаласы елдің шығысынан орын алған. Ауғанстанның басты қалаларының қатарында Мазар-Шариф, Джалал-Абад пен Кандагарды атау керек. Ауғанстан жылдар бойы соғыстың ошағы болғандықтан, бұл ел экономикалық тұрғыданәлсіз. Бірақ оның халқыөте еңбекқор,ізденімпаз. Олар парсы, пушту, өзбек және тағы басқа тілдерде сөйлейді. Бұл мұсылман елде қазір 13 жоғарғы оқу орны мен 6 педагогикалық университет бар. Ауғанстанның Иранмен саяси-экономикалық қарым-қатынасы жақсы.
Пәкістан Ауғанстанның оңтүстігінде, Иранның оңтүстік-шығысында орналасқан. Оның астанасы Исламабад қаласы болғанымен, ең ірі қаласы Карачи де аталады. Бұл елдің ресми тілі – урду тілі, бірақ әкімшілік жүйеде ағылшын тілі пайдаланылады. Пәкістан халқының саны тұрғысынан әлемдегі ең үлкен алтыншы ел саналады. Бұл елдің халқының басым бөлігін мұсылмандар құрайды. Үнді түбегінің парсы тілдес ақыны Икбал Лахуриды Иран мен Пәкістан халқықатты құрметтейді. Икбал парсы тілінде жеті мыңнан астам бейіт жазған.
Мұхаммад пәкістандық және ауғанстандық екістудентпен әңгімелесіп тұр. Алдымен жаңа сөздерге назар аударайық:
|
چه کاری |
че кари |
қандай жұмыс |
|
شما آمده اید |
шома амӓдеид |
сендер келдіңдер |
|
فهمیدن |
фӓһмидӓн |
түсіну |
|
شعر |
шэр |
өлең |
|
من می خواهم یاد بگیرم |
мӓн михаһӓм йад бегирӓм |
менің үйренгім келеді |
|
زبان |
зӓбан |
тіл |
|
فارسی |
фарси |
парсы |
|
رشته |
реште |
мамандық |
|
پزشکی |
пезешки |
медицина |
|
من تحصیل می کنم |
мӓн тӓхсил миконӓм |
мен оқимын |
|
دوست |
дуст |
дос |
|
حتما |
хӓтмӓн |
міндетті түрде |
|
شما می شناسید |
шома мишенасид |
сіздер танисыздар |
|
بیش از |
биш ӓз |
астам |
|
170 میلیون نفر |
сӓд-о-һӓфтод милиун нӓфӓр |
жүз жетпіс миллион адам |
|
جمعیت |
джӓмиӓт |
халық |
|
بیشتر مردم |
биштӓр-е мӓрдом |
халықтың басым бөлігі |
|
مسلمان |
мосӓлман |
мұсылман |
|
سال |
саль |
жыл |
|
اخیر |
ӓхир |
соңғы |
|
جنگ |
джӓнг |
соғыс |
|
اشغال |
ӓшғал |
басқыншылық |
|
کشور |
кешвӓр |
ел |
|
چقدر |
чеғӓдр |
қанша |
|
آمار |
амар |
статистика |
|
سازمان ملل |
саземан-е меллӓл |
Біріккен Ұлттар Ұйымы |
|
سال 2006 |
сале ду һезар-о-шеш |
екі мың алтыншы жыл |
|
29 میلیون |
бист-о-ноһ милиун |
жиырма тоғыз миллион |
|
پشتو |
пашту |
пушту |
|
دیگر |
дигӓр |
басқа |
|
آنها صحبت می کنند |
анһа сохбӓт миконӓнд |
олар сөйлейді |
|
زبان رسمی |
зӓбан-е рӓсми |
ресми тіл |
|
- فارسی دری |
фарси-дӓри |
фарси-дари тілі |
|
فرهنگی |
фӓрһӓнги |
мәдени |
|
پیشینه |
пишине |
өткен |
|
مشترک |
моштӓрӓк |
ортақ |
|
البته |
ӓлбӓтте |
әрине, бірақ |
|
روابط |
рӓвабет |
қарым-қатынас |
|
اقتصادی |
эғтесади |
экономикалық |
|
سیاسی |
сиаси |
саяси |
|
سه |
се |
үш |
|
خوب |
хуб |
жақсы |
|
رو به رشد |
ру бе рошд |
дамуға бет алған |
|
همین طور |
һӓмин тур |
солай |
|
مثلا |
мӓсӓлӓн |
мысалы |
|
صادرات |
садерат |
экспорт |
|
محصولات |
мӓхсулат |
өнімдер |
|
غذایی |
ғӓзаий |
азық-түлік |
|
کالاهای صنعتی |
калаһай-е сӓнӓти |
өнеркәсіптік тауарлар |
|
می توان یافت |
митӓван йафт |
табуға болады |
Енді Мұхаммад пен оның пәкістандық және ауғанстандық екідосымен әңгімесіне назар аударайық. Тахер Әли – пәкістандық студент. Ол Икбалдың поэзиясы туралы докторлық диссертация жазып жатыр. Ал Юсуф Ауғанстаннан келген. Юсуф Теһран университетінің медицина факультетінде оқиды. Мұхаммадтың олармен әңгімесін тыңдайық. Үшеуі әдебиет факультетінде әңгімелесіп тұр.
|
محمد - شما برای چه كاري به ايران آمده اید ؟
|
Мухаммад: Шома бӓрайе че кари бе Иран амӓдеид? |
Мұхаммад: Сіздер Иранға қандай жұмыспен келдіңіздер? |
|
طاهر علی - من برای فهمیدن شعر اقبال لاهوری ، مي خواهم زبان فارسی یاد بگیرم .
|
Тахер Али: Мӓн бӓрайе фӓһмидӓн-е шэр-е Иқбал Лахори, михаһӓм зӓбан-е фарси йад бегирӓм. |
Тахер Әли: Мен Икбал Лахуридің поэзиясын түсіну үшін парсы тілін үйренгім келеді. |
|
یوسف - من اهل افغانستان هستم . در دانشگاه تهران در رشته پزشکی تحصیل می کنم و دوست طاهر علي هستم .
|
Юсуф: Мӓн ӓһл-е ӓфғанестан һӓстӓм. Дӓр данешгаһ-е Теһран дӓр рештей-е пезешки тӓхсил миконӓм вӓ дуст-е Тахер Али һӓстӓм. |
Юсуф:Мен Ауғанстаннан келдім. Теһран университетінің медицина факультетінде оқимын. Тахер Әлидің досымын. |
|
طاهر علی - حتما ً شما پاکستان را می شناسید ! کشور من بیش از 170 میلیون نفر جمعیت دارد و بیشتر مردم آن مسلمان هستند .
|
Тахер Али: Хӓтмӓн шома Пакестан ра мишенасид! Кешвӓр-е мӓн биш ӓз сӓд-о-һӓфтад милиун нӓфӓр джӓмиӓт дарӓд вӓ биштӓр-е мӓрдом-е ан мосӓлман һӓстӓнд. |
Тахер Әли: Міндетті түрде Пәкістанды білетін боларсыз! Менің елімде 170 миллионнан астамхалық бар. Оның басым бөлігі – мұсылмандар. |
|
یوسف - اما افغانستان در سالهای اخیر ، درگیر جنگ و اشغال بوده است .
|
Юсуф: ӓмма ӓфғанестан дӓр салһай-е ӓхир, дӓргир-е джӓнг вӓӓшғал ӓст. |
Юсуф: Ал Ауғанстан соңғы жылдары соғыс пен басқыншылықтан жапа шегіп отыр. |
|
محمد - کشور افغانستان چقدر جمعیت دارد ؟
|
Мухаммад: Кешвӓр-е ӓфғанестан чеғӓдр джӓмиӓт дарӓд? |
Мұхаммад: Ауғанстанның қанша халқы бар? |
|
یوسف - براساس آمار سازمان ملل در سال 2006 ، جمعیت این کشور حدود 29 میلیون نفر است . مردم افغانستان مسلمانند و به زبانهای فارسی و پشتو و چند زبان دیگر صحبت می کنند .
|
Юсуф: Бӓр ӓсас-е амар-е саземан-е меллӓл дӓр сале до һезар-о-шеш, джӓмиӓт-е ин кешвӓр ходуд-е бист-о-ноһ милиун нӓфӓр ӓст. Мӓрдом-е ӓфғанестан мосӓлманӓнд вӓ бе зӓбанһай-е фарси вӓ пошту вӓ чӓнд зӓбан-е дигӓр сохбӓт миконӓнд. |
Юсуф: БҰҰ-ның 2006 жылғы статистикалық мәліметіне сәйкес, бұл елдің халқының саны 29 миллион адам. Ауғанстанның мұсылман халқы парсы, пушту және тағы басқа бірнеше тілде сөйлейді. |
|
محمد - آيا زبان رسمی کشور شما فارسی است ؟
|
Мухаммад: Айа зӓбан-е рӓсми-е кешвӓр-е шома фарси ӓст? |
Мұхаммад: Сіздің еліңіздің ресми тілі парсы тілі ме? |
|
یوسف : بله . فارسي دری و پشتو ، زبان های رسمی افغانستان است .
|
Юсуф: Бӓле. Фарси-дӓри вӓ пашту, зӓбанһай-е рӓсми-е ӓфғанестан ӓст. |
Юсуф: Ия. Фарси-дари мен пушту – Ауғанстанның ресми тілдері. |
|
محمد - حتما ً کشورهای پاکستان و افغانستان ، پیشینه فرهنگی مشترکی با ایران دارند .
|
Мухаммад: Хӓтмӓн кешвӓрһай-е Пакестан вӓАфғанестан, пишиней-е фӓрһӓнги моштӓрӓки ба Иран дарӓд. |
Мұхаммад: Міндетті түрде Пәкістан мен Ауғанстан елдерінің Иранмен ортақ мәдени өткені болуы тиіс. |
|
طاهر علی - البته . روابط اقتصادی و سیاسی این سه کشور با هم بسیار خوب و رو به رشد است .
|
Тахер Али: ӓлбӓтте. Рӓвабет-е эғтесади вӓ сиаси-е ин се кешвӓр ба һӓм бесиар хуб вӓ ру бе рошд ӓст. |
Тахер Әли: Әрине. Бұл үш елдің саяси-экономикалық қарым-қатынастары да жақсы әрі дамуға бет алған. |
|
یوسف - همین طور است . مثلا ً ایران صادرات زيادي به افغانستان دارد و بسیاری از محصولات غذايي و كالاهاي صنعتی ایراني را می توان در افغانستان یافت .
|
Юсуф: Һӓмин тур ӓст. Мӓсӓлӓн Иран садерат-е зиади бе ӓфғанестан дарӓд вӓ бесиари ӓз мӓхсулат-е ғӓзайи вӓ калаһай-е сӓнӓти-е ирани ра митӓван дӓр ӓфғанестан йафт. |
Юсуф: Солай. Мысалы, Иран Ауғанстанға көп мөлшерде тауар экспорттайды. Ауғанстаннан көптеген ирандық азық-түлік және өнеркәсіптік өнімдерді табуға болады. |
Юсуф айтып өткендей, Иран өзінің өнеркәсіптік өнімдерінің бір бөлігін Ауғанстанға экспорттайды. Сонымен қатар, Иран жол және тоннель құрылысы саласында Ауғанстанда жұмыс жасап жатыр. Өткен отыз жылда көптеген ауғанстандық нашар тұрмыстық жағдай мен елдеріндегі соғыстың салдарынан құтылу мақсатында көршілес елдерге, әсіресе, Иранға қоныс аударған. Алайда қазіргі кезде мигранттардың көбісі өз отандарына қайтып жатыр. Келесі бағдарламада Иранға көршілес жатқан басқа да елдермен танысатын боламыз.
