Харижиттер Құранды көп оқитын, бірақ мағынасына мән бермеген. Сол себепті Құран оқып, құлшылық ету оларды адасудан сақтай алмады.

Олар өздерінің мақтаншақтығымен және менмендігімен барлық мұсылмандарды кәпір, өздерін ғана нағыз мұсылман санады. Харижиттер ағымы жылдар өткен сайын бірте-бірте жойылды, бірақ олардың надандық ойлары мен зорлық-зомбылық әрекеттері әлі күнге дейін Ислам қоғамының түкпір-түкпірінде от болып жанып тұр.

Мейірімді Алланың атымен

Сондай-ақ Алланың жібінен мықтап ұстаңдар да бөлінбеңдер. Алланың жібіне жүгініп,  ешқашан ажырамаңдар. Әлемдегі барша мұсылмандарға, «Лә илә иләһә иллаллаһ» деп сөйлеп, жақсылықтан басқаны ойламайтын баршаға сәлем және таухидшілерге, қайырымдыларға, тыныштық іздеушілерге сәлем.

Исламның ұлық пайғамбары (с.ғ.с.) дүниеден өткеннен кейін Ислам үмбеті көп зардап шекті. Ислам қауымында тек материалдық және дүниелік мүдделерін қорғау үшін Исламды жариялаған адамдар болды. Пайғамбар  (с.ғ.с.)  олар тура жолға түседі деген үмітпен олардан бас тартпады. Олар әрқашан Исламға шабуыл жасау мүмкіндігін іздеді, және олардың мүдделері қай жерде қажет болса, олар Исламнан бас тартып, оған шабуыл жасаудан тартынбады.

Тағы бір топ Алланың және Оның пайғамбарының ойлау мен пайымдау туралы барлық әмірлерін ұмытып, надандықтан дінді сыртқы көрініске түсіріп, қадірлі Исламның мәнін елеусіз қалдырды. Бірінші топ бірте-бірте шынайы Исламнан алшақтап, Исламда жаңа секталардың пайда болуына негіз қалағанша дұшпандық, қыңырлық пен надандық қатар жүрді.

Исламдағы сектанттықтың ащы тарихы хижраның 37-ші жылы (657 ж.) Сафин аймағында имам Әли (ғ.с.) мен Сирияның басшысы Муавия Ибн Әби Суфиян арасында соғыс басталған кезде басталды. Хазірет Әли (ғ.с.) әскерінің жеңісі өте жақын еді, бірақ Амр әл-Астың айлакерлігі хазірет Әли (ғ.с.) әскерлерінің бір бөлігін оған бағынбауға және соғысты жалғастырудың орнына келіссөздерді талап етуіне себеп болды.

Хазірет Әли (ғ.с.) сарбаздардың талап етуімен келіссөздер мен хикметтерді қабылдағаннан кейін келіссөз жүргізуді талап еткен адамдар келіссөзді қабылдауды үлкен күнә деп санады және олардың пікірінше, ол үлкен күнә, болды.  Өйткені олардың көзқарасы бойынша ол кәпір, үлкен күнә жасаушы болғандықтан, олар имамды (ғ.с.) күпірлікте айыптады. Бұл топ мұсылман имамына қарсы шыққандықтан «харижиттер» деген атқа ие болды. Олар нағыз исламнан бөлініп шыққан алғашқы топ болды. Харижиттер Құранды көп оқитын, бірақ оның мән-мағынасы мен ішкі мағынасына мән бермеген, сол себепті Құран оқу мен намаз оқу оларды адасудан сақтай алмады. Олар өздерінің мақтаншақтығымен және менмендігімен барлық мұсылмандарды кәпір, өздерін ғана нағыз мұсылман санады.

Харижиттер өз бауырларымен қарым-қатынаста өте қатыгез болды, олардың қанын рұқсат деп санады және мал-мүлкін талан-таражға салды. Харижиттер ағымы жыл санап бірте-бірте жойылды, бірақ олардың надан ойлары мен зорлық-зомбылық әрекеттері әлі күнге дейін Ислам қоғамының түкпір-түкпірінде от болып жанып тұр.

Хазірет Әли (ғ.с.)   келіссөздер мен хикметтерді қабылдағаннан кейін, келіссөз жүргізуді талап еткендер келіссөзді қабылдауды үлкен күнә деп санады. Хижраның 7-ғасырының ортасында Ибн Таймия деген атпен белгілі адам харижиттердің надандық ойларын насихаттаушы болды. Ибн Таймияның шын есімі  Тақи уд-Дин Ахмед ибн Абдул Халим. Ол хижраның 661 жылы (1262 ж.) қазіргі Түркияның оңтүстігіндегі Харран қаласында дүниеге келген.

Оның отбасы бір ғасырдан астам ханбали мазхабының туын ұстаған, ал әкесі ислам ғылымдарының уағызшысы және ұстазы ретінде танымал болған. Харижиттер сияқты Ибн Таймия да дін мен оның үкімдерін түсіндіруде   ақыл мен парасаттылықтан бас тартты, ол Алланың сипаттарын күпірлікпен сараптап, Алланың адам денесіне ұқсас дене бар деп санайтын. Бір күні мінберге шығып: «Мен қалай түссем, Алла тағала дүние аспанына түседі» деп мінберден бір адым түскені белгілі. Жиналған заңгерлер оған қарсылық білдіріп, халық оған қатал қарады.

Ибн Таймия имамдар мен Исламның сүйікті пайғамбарының қасиетті қабірлерін зиярат етуді бидғат деп есептеп, осы қасиетті орындарда қажылардың қанын төгуді рұқсат деп санаған. Ол мұсылмандардың көптеген топтарын азғындап, оларды күпірлікке бұйырған болатын. Мұсылмандарды, әсіресе шиіттерді діннен шыққан деп көрсету үшін, тіпті  Кесраван аймағының друз шиіттерін өлтіру үшін монғол әскерлеріне қосылатын деңгейге жетті.

Алла Тағаланың «Ниса» сүресінің 141-аятында мұсылмандарға мұсылман еместердің басшылығын қабылдауға тыйым салғанына қарамастан,  Ол моңғолдардың басшылығын қабылдады. «Сондай сендерді аңдығандар, сендерге Алладан бір жеңіс келсе: “Бізде сендермен бірге емес пе едік?”,-деді. Ал егер кәпірлерге бір олжа түссе, оларға: “Сендерге үстемдік келтіріп, сендерді мүміндерден қорғамадық па?”,- деді. Енді Алла араларыңа қиямет күні үкім қылады, сондай-ақ Алла кәпірлер үшін мүміндерге қарсы жол қоймайды».

Ибн Таймия мен оның жақтастары мұсылмандардың қанын төгіп, мал-мүлкін талан-таражға салуды рұқсат деп санаса, Исламның сүйікті пайғамбары: «Алладан басқа Құдай жоқ» деп айтқан кез келген адам – мұсылман»,- деп талай рет  қуаттаған.  Құран бойынша мұсылмандар арасында дұшпандық пен зұлымдық емес, мейірімділік пен достық басым болуы керек.

Жалған ойлардың жариялануы және Ислам ережелеріне қайшы үкімдердің шығарылуы Ислам ғалымдарының Ибн Таймияны бірнеше рет түрмеге жабуына себеп болды. Ол өмірінің соңғы жылдарын Дамаск түрмесінде өткізіп, ақыры 728 жылы ( 1327 ж.) Дамаск түрмесінде қайтыс болды. Ибн Таймия қайтыс болғаннан кейін төрт ғасырға жуық уақыт өткен соң Хижазда ханбали дінін ұстанған Тамим тайпасының бір тармағында ұл туып, оның атын Мұхаммед деп қойды. Әкесі  Абдул Уахаб   Нәжд  қаласындағы  Эйна ауданының қазысы болған, ал атасы Нәжд ғұламаларының бірі саналған.  Мұхаммед ибн Абд әл-Уаххаб  (Мұхаммед ибн Абд әл-Уаххаб) Мәдина мен Басрада дәстүрлі діни білімді меңгергеннен кейін бірте-бірте Ибн Таймияның ой-пікірлерімен танысып, мұсылмандардың кейбір сенімдеріне қарсы шықты.

Ұстаздарынан бөлек, оның сөзі де әкесі мен ағасын алаңдатты, тіпті әрқашан оған өз пікірін айтуға тыйым салды. Ол ешкімнің пікірін қабылдамайтын, әрқашан өз пікірін басқалардан артық көретін мінез-құлқында тәкаппар, менмен болды. Бұл менмендік оның басқалардың дұрыс сөзін қабылдаудан бас тартуына және олармен күресуге себеп болды. Көптеген ұстаздары оған білмеген нәрсені айтпауға, білімі барлардың пікірін қабылдауға кеңес берді, бірақ ол оларға мән бермеді. 

Мұхаммед Ибн Абд әл-Уахабтың өмір сүрген жылдары Ресей мен Англияның алпауыт державаларының дүние жүзіндегі елдерге үстемдігі күшейе түскен кезеңге тұспа-тұс келді және отаршылдықтың кеңеюіне ең үлкен кедергі мұсылмандар мен ислам ғұламалары болды. Ағылшын үкіметі бұл қыңыр дұшпанмен күресудің ең аз шығынды қажет ететін жолын іздеп, халықты оқытып, араб тілін, Ислам ережелерін, тіпті мұсылмандардың өмір салтын үйретіп,  мұсылмандарға сіңіп кетудің жолын табу үшін оларды Ислам елдеріне жіберді. Бұл адамдардың ерекше миссиясы Осман империясын тұрақсыздандыру және мұсылмандар арасында қақтығыс тудыру болды.

Cондай барлаушылардың бірі – «Мистер Хамфер туралы естеліктер» деп аталатын кітапта жазбалары жарияланған. Мұсылмандар арасында  «Мұхаммад» деген лақап атпен өмір сүрген Хемфер Басрада Мұхаммед Ибн Абд әл-Уаххабпен кездесіп, Ибн Абдул Уаһабтың мінезі, ой-пікірлері және отбасылық жағдайы туралы алған білімі арқылы ол өзінің зұлым мақсатына жету үшін дұрыс таңдау деген қорытындыға келді. Хемфер бірте-бірте Ибн Абд әл-Уаххабты мұсылмандардың көпшілігін өлтіру керек деп сендірді. Өйткені олар қауіпті түрде «көпқұдайшыл», «муртад» болып, Исламның негізгі қағидаларын бұзды. Мұхаммедке өз-өзіне деген сенімділігін арттырып, сенімін батыл жеткізуге шақыру үшін Хемфер түсінде Мұхаммад пайғамбарды (с.ғ.с.) Ибн Абд әл-Уаххабты екі көзінің арасында сүйіп: «Сен ең ұлысың», - деп айтқанын және Исламды  бидғат  пен  ырымшылдықтан құтқару үшін Ибн Абд әл-Уаххабты пайғамбардың мұрагері болуды сұрағанын көргенін айтады. Хемфердың бұл үлкен өтірігі Ибн Абд әл-Уаххабты бұрынғыдан да тәкаппар етіп, ол жаңа секта құруға бел байлады. Хемфер өз естеліктерінде Ибн Абд әл-Уаххабты селт етпейтін, қатыгез, жүйкесі жұқарған, тәкаппар, надан және моральдық жағынан азғын адам ретінде таныстырды. Ол Ибн Абд әл-Уаххабты уақытша екі британ әйел тыңшысымен үйлендірді. Біріншісі Басра мен Исфаханда өзімен бірге тұратын Сафия лақап есімді христиан әйел болса, екіншісі Ширазда тұрмысқа шыққан  Аcия лақап аты бар еврей әйелі.