Ислам революциясы жетекшісі хиджра-шамси күнтізбесінің биылғы 1401 жылын «Өнідіріс: білімге негізделген және жұмыспен қамтушы» жыл деп атады. Бұл жинақтың жалғасында Ислам елдеріндегі білімге негізделген экономиканың орны талқыланады.

Бүгінде әлем елдердің экономикалық өсуі мен дамуына басқаша негіз беретін экономиканың жаңа түрі қалыптасып келе жатқанын анық түсінді. Білім экономикасы деп аталатын бұл экономика жаһанданудың, білімнің дамуы мен эволюциясының өзара әрекеттесуінің нәтижесі. Білімге негізделген қоғамның ең маңызды сипаттамаларының кейбірі: білімге қол жеткізудің әртүрлілігі, білімнің барлық түрлеріне назар аудару, барлық ұрпаққа назар аудару, қоғамда оқу сезімін институттандыру, инновацияның тұрақты мәдениетке айналуы және жаңа технологиялардың кеңеюі, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар. Білімге негізделген экономиканың 4 негізгі тірегі бар, олар кадрларды даярлау және дамыту, инновациялар мен өнертабыстар, серпінді ақпараттық инфрақұрылым және экономикалық ынталандыру.

Білімге негізделген экономика әлемдік экономикаға жаңа көзқарас, ауыл шаруашылығы және өнеркәсіптік экономикаларға қолайлы және қажетті балама ретінде енгізілді. Зерттеу нәтижелері аймақтық елдер арасындағы сауда көлемінің өсуімен, сондай-ақ елдердегі қосылған құн өндірісінің ағымына оң әсер ететін білімге негізделген экономика экономикалық өсуге және Ислам елдерінің дамуы.

Білімге негізделген экономика саласындағы жетекші ислам елдері: Малайзия, Сингапур, Түркия, Иран және Ливан. Малайзия мен Сингапур 20 ғасырдың соңғы онжылдықтарында саясат пен макросаясаттың кенеттен өзгеруімен білімге негізделген экономикаға қол жеткізудегі басты мақсатын іздеді. Түркия мен Иран бұл бағытта бірте-бірте қадамдар жасап, көптеген жетістіктерге жетті. Аталған елдердің әрқайсысы білім беру және ғылыми-зерттеу мекемелерін дамытудан бастап ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласындағы қажетті инфрақұрылымды қамтамасыз ету және стратегиялық карта ретінде жоғары ағындық құжаттарды дайындауға дейінгі әртүрлі салаларда атқарушылық шараларды қабылдады.

Білімге негізделген экономика жолына түсудің бірінші шарты – саяси ерік-жігер. Барлық осы елдердің тәжірибесінде білімге негізделген экономика негіздеріне қол жеткізу үшін реформаларды бастауда көшбасшылық пен күшті саяси ерік үлкен рөл атқарды. Дамушы елдердің көпшілігінің тәжірибесі үкіметтің білімге негізделген экономикаға бағытталған көптеген қадамдарды бастауда шешуші рөл атқарғанын көрсетеді. Сондай-ақ, үкіметтер әрқашан білімге негізделген экономиканың негізін салуда жеке сектормен байланыстарын нығайтуға ұмтылды, өйткені білімге негізделген экономика жеке сектордың көп болуын талап етеді.

Ислам елдерінің экономикалық, географиялық, геосаяси, геостратегиялық, геоэкономикалық және геомәдени артықшылықтары бар. Ислам елдерінің ең маңызды әлеуеттері мыналар болып табылады: әлемдегі жас халықтың ең көп үлесіне ие болуы, алтын, мұнай, газ және пайдалы қазбаларды қоса алғанда, құнды табиғи қорларды қосу, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруде салыстырмалы артықшылықтар және бай интеллектуалды және мәдени мұра. Білімге негізделген экономиканың маңыздылығын, сондай-ақ ислам елдерінің экономикалық саладағы проблемаларын ескере отырып, бұл компанияларға назар аудару күн тәртібіне қойылды, бірақ бұл елдердің көпшілігі әлі де жолдың басында.

Білімге негізделген экономикаға басымдық ретінде назар аударатын нәрсе – ислам елдерінің аталған артықшылықтары. Бұл елдер, әсіресе мұнай-химия өнеркәсібі саласында, білімге негізделген экономиканың қуаттарынан пайда көре алады, өйткені ислам елдерінің көпшілігі бай энергетикалық ресурстарға ие және әлемдегі энергия өндіру мен экспорттауы ең жоғары елдердің қатарында саналады. Сонымен қатар, ислам елдері, әсіресе соңғы жиырма жылда техникалық, туристік және қала құрылысы салаларына көп инвестиция салып, өздерінің экономикалық ресурстарын әртараптандыруға және энергияға байланысты кірістерден алшақ болуға тырысты. БАӘ мен Катар бұл салада айтарлықтай жетістіктерге жетіп, көптеген шетелдік инвестицияларды тарта алды. Сауд Арабиясында саудиялықтар 2030 жылға дейінгі экономикалық көзқарас құжатына сәйкес Neom жобасын іске қосу арқылы білімге негізделген экономикаға ұмтылуларын көрсетті. Neom – таза энергияға тәуелді және басқа континенттерге инвестиция беретін ақылды қалалар салынатын үлкен жоба.

БАӘ-нің тұрақты экономикасы бар жетекші ел болу арманына сәйкес ел басшылары білімге негізделген компаниялардағы өндірістік кедергілерді жою бойынша жоспарлар мен реформаларды үнемі жүзеге асыруда. 2019 жылы бұл елде бұл салаға қатысты 5 заң қабылданды. 2019 жылдың 1 шілдесінен бастап Біріккен Араб Әмірліктерінің Экономика министрлігі білім базалары үшін 1500 мемлекеттік қызметтің құнын 50%-ға төмендететінін хабарлады. Сондай-ақ, 5 немесе одан аз штаттық қызметкері бар стартаптар 2 жылға дейін 100% субсидия алады.

Араб елдері сондай-ақ өнімділік деңгейін, бәсекеге қабілеттілікті үздіксіз арттыру және білімге негізделген экономика құрылымын өзгерту үшін қолайлы платформа құру мақсатында білім беру, ғылыми зерттеулер, әзірлемелер және инновациялар салаларына инвестиция салуға дайын екендіктерін көрсетті. Бұл елдер араб елдеріндегі білімге негізделген экономиканы қолдау арабтардың ғылыми және экономикалық жағдайын жақсартуға негіз береді деген қорытындыға келді. Және бұл студенттер мен қоғам мүшелерін өз елінің экономикалық өрлеуіне кепілдік беретін ғылымдарға ерекше көңіл бөлуге мәжбүр етеді.